3. Datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg: Y Trefniadau Gwerthuso a Gwella

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:11 pm ar 25 Medi 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Llyr Gruffydd Llyr Gruffydd Plaid Cymru 3:11, 25 Medi 2018

A gaf i ddiolch i’r Ysgrifennydd am ei datganiad a chroesawu’r datganiad hefyd? Yn amlwg, byddwn ni eisiau gweld y fframwaith a’r manylion pan fyddan nhw ar gael, ond rydw i’n sicr yn cefnogi’r cyfeiriad rydych chi’n symud tuag ato fe. Yn aml iawn, rŷm ni’n anghofio—yn sicr yn y blynyddoedd a fu, efallai—fod angen ymddiried yn yr athrawon yn fwy, efallai, nag ydym ni wedi gwneud yn y gorffennol. Rydw i wedi dweud hyn yng nghyd-destun adnabod gallu plant a photensial plant i weld cynnydd ac yn y blaen, ac rydw i’n meddwl bod yr un egwyddor yn berthnasol fan hyn, hynny yw symud i hunanwerthuso, i hunanasesu. Mae Plaid Cymru wedi hen alw am system hunanwella lle mae’r proffesiwn yn gyfrifol am eu safonau eu hunain ond lle mae yna, wrth gwrs, fframwaith asesu a gwerthuso cryf yn eistedd y tu ôl i hynny.

Mi ddywedoch chi mewn datganiad fis Medi diwethaf y byddech chi’n cyhoeddi’r fframwaith newydd i’r system addysg yn ei gyfanrwydd yn ystod yr hydref eleni. Yn amlwg, heddiw, nawr, rŷch chi’n cadarnhau y byddwch chi’n gwneud hynny y flwyddyn nesaf. Rŷch chi wedi cyffwrdd ar hyn mewn ateb blaenorol, ond mi fuaswn i jest yn licio deall pam yr oedi. Gwnaethoch chi gyfeirio at y ffaith eich bod chi, efallai, yn cyplysu’r broses yma â chyflwyno y cwricwlwm, ac mae rhywun yn deall y rhesymeg y tu ôl i hynny, ond efallai—. Pryd, felly, fydd hwn yn llawn weithredol ar draws Cymru? Beth yw'ch nod chi o safbwynt pryd fydd y fframwaith yma’n gwbl weithredol ac y bydd pawb o fewn y gyfundrefn addysg yn atebol iddo fe? Fe fyddwn i’n falch i glywed hynny.

Rŷch chi’n sôn yn eich datganiad y bydd disgwyl hunanwerthuso ar draws nifer o feysydd gwahanol sy’n edrych ar gyflawniad a lles disgyblion, ystod y cwricwlwm sydd ar gael, y capasiti i wella a gweithio gydag ysgolion eraill ac yn y blaen, ac mae hynny i gyd, wrth gwrs, yn agweddau i’w canmol ac i’w hannog, ond sut fydd hynny’n cael ei ystyried yng nghyd-destun yr amrywiaeth sydd yna o adnoddau sydd ar gael i ysgolion? Oherwydd mae yna anghysondeb: rŷm ni’n chwilio am gysondeb yn yr asesu, ond mae yna anghysondeb yn yr adnoddau sydd ar gael i gyflawni, er enghraifft, yr ystod o gwricwlwm sydd ar gael. Mewn rhai ardaloedd, mae yna gyllidebau gwell na’i gilydd, ac mae hynny’n mynd i gael effaith uniongyrchol ar y pynciau y mae ysgolion yn gallu eu cynnig. Felly, rydw i jest yn teimlo, tra bod yr egwyddorion yna yn bwysig a’n bod ni’n gallu cael system gydlynus—'coherent' rydw i’n credu rydych chi’n ei ddweud—a chyson ar draws Cymru, mae’r cyd-destun, wrth gwrs, yn amrywio o un ardal i’r llall, ac efallai fod hynny’n mynd i greu rhyw fath o wrthdaro o fewn y system.

Rŷch chi hefyd yn berffaith iawn i ddweud bod angen annog a hwyluso rhannu arfer da, ond, eto, un o’r pethau rŷm ni’n eu clywed gan y sector yn aml iawn yw bod yna ddim lle na'r capasiti a’r slac, os liciwch chi, o fewn y system i ryddhau aelodau staff i fynd i sôn am yr arfer da yma sy’n digwydd, ac mae hynny, i raddau, yn cael ei gydnabod yn yr adnoddau ychwanegol rŷch chi’n eu rhoi i’r ysgolion arloesi, er mwyn rhyddhau athrawon i fynd i siarad mewn cynadleddau ac i siarad o’u profiad. Felly, a oes yna adnoddau ychwanegol ar gael i ysgolion er mwyn gweithredu elfennau o’r fframwaith yma? Neu a ydych chi’n rhagweld efallai fod yna ryw arian transitional ar gyfer symud o un gyfundrefn i'r llall? Fe fyddwn i'n falch iawn i glywed beth yw'r sefyllfa yn hynny o beth.

Mae’n hyfryd gweld y bydd y consortia a Llywodraeth Cymru yn atebol i fframweithiau cyfatebol. Rydw i’n meddwl bod hynny’n anfon neges bwysig i athrawon ac i’r sector gyfan fod pawb nid yn unig yn tynnu i’r un cyfeiriad, ond bod pawb hefyd yn atebol ac yn chwarae i'r un rheolau, a’i fod yn cyflwyno elfen o gydraddoldeb, sydd yn neges bositif, yn fy marn i.

Byddwn i hefyd yn gofyn a oes yna fwriad i beilota hwn ar y ffas lo, oherwydd yn amlwg, rŷm ni i gyd yn awyddus i weld ni’n symud i’r cyfeiriad yna, ond mae’n bwysig, os ydyw’n digwydd, ei fod yn cael ei wneud yn iawn. Rŷch chi’n sôn am yr angen i osgoi unintended consequences, rŷch chi’n ei ddweud, a chyflwyno coherent approach, hynny yw, cyson ar draws Cymru, wel, mae’n debyg y byddai elfen o beilota efallai, yn rhan o’i gyflwyniad e, yn gyfraniad pwysig yn hynny o beth.