Rwy'n falch o wneud fy nghyfraniad cyntaf fel llefarydd treftadaeth a diwylliant newydd fy mhlaid, yn dilyn enghraifft wych y sawl sydd yn awr yn cadeirio ein trafodion; rwy'n credu bod hynny'n gyswllt rhagorol. A gaf i ddweud, Gweinidog, ers 12 mlynedd nodedig iawn, rydych chi wedi bod yn eistedd yn y gadair honno ac wedi hyrwyddo'r cysyniad o her adeiladol, a dyna'r math o berthynas rwy'n credu y bydd gennym ni bellach, ac mae'n un yr wyf yn edrych ymlaen ati yn fawr?

Rwyf yn cymeradwyo'r ddogfen. Rwy'n credu ei bod wedi ei gosod allan yn dda gyda darluniau pwrpasol. Roeddwn yn arbennig o falch o weld llun yno o Abaty Nedd—yn fwy penodol, y ffordd yr addaswyd Abaty Nedd ar ôl terfysg y diwygiad Protestannaidd, a'i foderneiddio'n braf gan y Tuduriaid i fod yn blasty a phreswylfa, sy'n ein hatgoffa o'r grymoedd anhygoel sydd gennym ni mewn hanes. Ond fe'm ganwyd i ddwy filltir o'r safle hwn. Mae'r rhan fwyaf o'm teulu yn byw yn weddol agos ato, hyd yn oed heddiw, a phan rwy'n dychwelyd i Gastell-nedd, rwy'n aml yn mynd am dro sy'n mynd â mi i lawr i Abaty Nedd ar hyd Camlas Tennant. Rydych chi'n gweld y gamlas yno, ac wedyn yr arwyddion cynnar eraill o ddiwydiannu a gweithfeydd copr, a'r abaty. Mae'n olygfa ryfeddol. Credaf ei fod yn gymharol, bron—bron; doedd ganddo ddim bardd rhamantus—gydag Abaty Tyndyrn, ac fe ddylem gofio bod gennym ni'r safleoedd hyn. Maen nhw fymryn bach yn is na'r uwch-gynghrair, ond yn werthfawr iawn, a gwn pa mor falch yw pobl Castell-nedd o Abaty Nedd. Nid oes gennym ni gastell godidog o'r fath. Ein prif safle hanesyddol, o'r oes honno, yw'r abaty, ac rwy'n falch o weld darluniau ohono. 

A gaf i gymeradwyo eich ymrwymiad i gydweithio? Credaf, yn y sector hwn, bod hyn yn allweddol. Bu'r gwaith gyda gwirfoddolwyr a gwaith gyda grwpiau dinesig bob amser yn aruthrol iawn. Yn wir, yn yr 1920au, pan oedd grŵp archeolegol mawr yn gweithio ar olion Abaty Nedd, yn gymysgedd o academyddion a phobl mewn cymdeithasau dinesig a phobl a oedd yn ddim ond selogion—fe wnaeth hynny fraenaru'r tir. Mae'n bwysig iawn, iawn. Tybed a fyddai modd efallai hyd yn oed mynd mor bell â chanmol gwaith Dr Mark Baker. Mae fy nghyd-Aelod yn gynghorydd Ceidwadol yn y gogledd, ond mae ei ymrwymiad i dreftadaeth yn hynod, ac mae wedi ei gydnabod am ei waith yn arbed a gwarchod Castell Gwrych—gwaith a ddechreuodd pan oedd yn 13 oed yn unig—ac mae Prif Weinidog y DU wedi ei gydnabod â gwobr Points of Light arbennig. Nid wyf yn gwneud pwynt pleidiol yma o gwbl; dim ond dweud yr wyf i mai pobl â'r weledigaeth honno sy'n allweddol mewn gwirionedd, oherwydd maen nhw'n gwerthfawrogi eu safleoedd lleol ac yn gweld eu gwir arwyddocâd, fel yr awgrymais efallai gydag Abaty Nedd.