1. Pa gynlluniau sydd gan Ysgrifennydd y Cabinet i sicrhau bod lles disgyblion yn cael gymaint o sylw â chyrhaeddiad yn ein hysgolion uwchradd? OAQ52785

Diolch, Jenny. Mae iechyd meddwl cadarnhaol a lles yn ffactorau allweddol ym mherfformiad a chyrhaeddiad disgybl yn yr ysgol. Dyna pam rydym wedi ymrwymo i newid sylweddol yn y cymorth sydd ar gael yn hyn o beth ac wedi sefydlu grŵp gorchwyl a gorffen gweinidogol i ystyried dull o weithredu ar sail ysgol gyfan a fydd yn sicrhau bod lles yn dod yn rhan o ethos pob ysgol.

Wel, credaf fod hwnnw'n ddatblygiad calonogol iawn. Gwyddom fod Estyn wedi bod yn gwerthuso cynnydd safonau a lles dysgwyr sy'n byw mewn tlodi yn eu holl arolygon ers 2010, ond yn amlwg, nid yw hynny wedi bod yn ddigonol i sicrhau bod ein holl ddysgwyr yn cyflawni hyd eithaf eu gallu. Gwyddom fod sawl rheswm pam fod disgyblion yn ei chael hi'n anodd o bosibl, gyda phroblemau yn y cartref neu broblemau yn yr ysgol, gan gynnwys bwlio neu anghenion arbennig heb eu nodi. Gall hyn, ac mae hyn yn effeithio ar eu hymddygiad yn yr ystafell ddosbarth ac felly rwy'n derbyn bod gwaharddiadau'n angenrheidiol weithiau er mwyn gorfodi rheolau'r ysgol a sicrhau bod pob disgybl yn ddiogel ac mewn sefyllfa i ddysgu.

Gan edrych ar yr ystadegau, yn wahanol i Loegr, credaf ei bod yn dda gwybod nad yw'n ymddangos bod lefelau anghyfartal o ddisgyblion du'n cael eu gwahardd. Fodd bynnag, mae'n rhaid inni gydnabod bod gwaharddiadau parhaol yn cael effaith ddinistriol ar ragolygon hirdymor unrhyw unigolyn ifanc yn y sefyllfa honno, gan y bydd amheuaeth ynglŷn â pha mor gyflogadwy y byddant wrth gwrs, ac mae'r gost i wasanaethau cyhoeddus yn enfawr, o ran bod ar fudd-daliadau a'r rhan fwyaf ohonynt yn y pen draw'n derbyn gwasanaethau iechyd meddwl neu'n mynd i mewn i'r system cyfiawnder troseddol.

Felly, gyda'r gweithgor newydd a'i ffocws mewn golwg, sut y gallwch sicrhau bod y plant mwyaf difreintiedig yn cael y gefnogaeth sydd ei hangen arnynt o ran llesiant fel y gall pob un ohonynt gyflawni hyd eithaf eu gallu? Ac a ydych yn fodlon fod y grant amddifadedd disgyblion yn arf digon cadarn ar gyfer mynd i'r afael â hyn?

Diolch, Jenny. Gwyddom fod plant sydd â lefelau uwch o lesiant emosiynol, ymddygiadol, cymdeithasol ac ysgol yn meddu ar lefelau uchel ar gyfartaledd o gyflawniad academaidd ac maent yn ymwneud mwy â'r ysgol, ar y pryd ac yn ystod y blynyddoedd wedyn, a dyna pam y buom yn glir iawn yng nghenhadaeth ein cenedl i sicrhau bod llesiant dysgwyr, gan gynnwys pob agwedd ar fywyd dysgwr, yn hollbwysig i ysgolion.

Fe gyfeirioch chi at y gwaith y mae Estyn wedi'i wneud yn flaenorol ar hyn. Yn y llythyr cylch gwaith i Estyn eleni, rwyf wedi gofyn iddynt wneud gwaith newydd i edrych ar sut y mae ysgolion yn sefydlu dull o weithredu ar sail ysgol gyfan mewn perthynas â llesiant, gan sefydlu beth sydd angen ei wneud i hynny ddigwydd yn llwyddiannus fel y gallwn rannu'r arferion da hynny.

Mae'r grant datblygu disgyblion yn offeryn pwysig iawn ar gyfer mynd i'r afael ag anghenion dysgu penodol plant o'n cefndiroedd tlotach. Yr wythnos diwethaf, wrth ymweld â gogledd Cymru, a siarad ag athrawon o Ysgol Gynradd Christchurch yn ardal y Rhyl—ysgol â lefelau uwch na 60 y cant o brydau ysgol am ddim—roeddent yn dweud bod y cyllid sydd ar gael iddynt drwy'r grant datblygu disgyblion yn werthfawr iawn ar gyfer sicrhau y gallant fynd i'r afael â'r anghenion plentyn cyfan sydd gan y disgyblion yn eu hysgol.

Bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn ymwybodol o brosiect hynod lwyddiannus Hafod yn dilyn ei hymweliad diweddar ag Ysgol y Preseli yn fy etholaeth. Fel y gŵyr, nod prosiect Hafod yw gwella lles disgyblion a hyrwyddo agweddau cadarnhaol tuag at ddysgu, a chredaf fod hynny'n hollbwysig i gynorthwyo disgyblion i gamu ymlaen a chyflawni eu llawn botensial. O gofio'r diddordeb mawr y mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi'i fynegi yn y prosiect hwn, a all roi'r wybodaeth ddiweddaraf inni ynglŷn â pha gynnydd y mae'r Llywodraeth yn ei wneud ar gefnogi'r prosiect llwyddiannus hwn?

Diolch, Paul, a diolch am y gwahoddiad a'r cyfle a gefais i ymweld ag Ysgol y Preseli gyda chi i glywed yn uniongyrchol gan y staff a'r myfyrwyr yn yr ysgol sy'n cymryd rhan yn y cynllun hwnnw. Ers yr ymweliad ag Ysgol y Preseli, rwyf wedi bod yn ffodus iawn yn wir i ymweld â'r PEAR Institute ym Mhrifysgol Harvard, sef partner Ysgol y Preseli yn cyflawni'r rhaglen honno, ac mae swyddogion wedi'u cyfarwyddo i gysylltu â'r PEAR Institute i edrych ar sut y gallwn ddatblygu'r prosiect ymhellach, gyda'r posibilrwydd o weld a fyddai modd i ysgolion eraill gymryd rhan yn y rhaglen, a byddaf yn ysgrifennu at yr Aelod gyda'r wybodaeth ddiweddaraf ynglŷn â'r gwaith hwnnw. Mae'r effaith y mae'r rhaglen yn ei chael yn Ysgol y Preseli yn ddiddorol iawn wir ac mae'n amlwg ei bod yn gwneud gwahaniaeth i lefelau lles y disgyblion, a hynny yn ei dro yn adlewyrchu ar eu cyflawniadau academaidd yn yr ysgol. Ac yn sicr, credaf fod rhywbeth yn y rhaglen honno y gallwn ddysgu ohono.