2. Pa gamau y bydd Llywodraeth Cymru'n eu cymryd i gefnogi lles disgyblion ysgol benywaidd? OAQ52781

Diolch, Jane. Mae lles a diogelwch pob dysgwr yn hollbwysig. Mae cenhadaeth ein cenedl yn egluro ein hamcanion i ddarparu ysgolion cryf a chynhwysol sy'n ymrwymedig i ragoriaeth, tegwch a lles i bawb.

Diolch, Ysgrifennydd y Cabinet. Yn nadl yr Aelodau ar dlodi mislif ym mis Mai, clywsom fod rhai merched ysgol o deuluoedd incwm isel yn colli ysgol pan fyddant yn cael eu mislif oherwydd yr her o ymdopi oddi cartref heb eitemau mislif digonol. Rwy'n croesawu cyhoeddiad Llywodraeth Cymru o £700,000 o arian cyfalaf i wella cyfleusterau ac offer mewn ysgolion, ac roedd yn arbennig o galonogol nodi y bydd y cyllid hwn yn cael ei ddefnyddio mewn ysgolion cynradd yn ogystal ag ysgolion uwchradd. Mae hyn yn cydnabod ymchwil sy'n dangos bod mwy o ferched yn dechrau eu mislif yn iau ac nad oes gan rai ysgolion cynradd y cyfleusterau sydd eu hangen arnynt. A gawn ni'r wybodaeth ddiweddaraf am effaith y cyllid hwn, a beth yw'r disgwyliadau o ran cynaliadwyedd y cyllid yn y dyfodol?

Diolch, Jane. Fel y dywedoch, yn gwbl gywir, cafodd yr arian a ddarparwyd gan fy nghyd-Aelod, arweinydd y tŷ, ei rannu'n ffrydiau cyfalaf a refeniw. Defnyddiwyd y £700,000 o arian cyfalaf i fuddsoddi mewn cyfleusterau toiled i ysgolion, er mwyn sicrhau eu bod wedi'u cynllunio a bod ganddynt gyfleusterau i alluogi merched i ymdopi â'u mislif gydag urddas. Mae elfen refeniw'r grant wedi'i dosbarthu i awdurdodau lleol, gan fod y Llywodraeth yn credu mai hwy sydd yn y sefyllfa orau i benderfynu ar y ffordd orau o ddosbarthu cynnyrch. Ac mae'r gwaith hwnnw'n cael ei wneud naill ai drwy ganolfannau cymunedol, banciau bwyd neu nifer o brosiectau sydd ar waith mewn ardaloedd lleol. Rydym wedi gofyn i awdurdodau lleol ddarparu gwybodaeth i Lywodraeth Cymru ynglŷn â sut y gwariwyd y grantiau, ac mae'r arwyddion cynnar yn dangos bod yr arian hwnnw wedi'i ddefnyddio mewn amryw o ffyrdd diddorol.

O ran cynnyrch mewn ysgolion, mae rhai awdurdodau lleol wedi darparu cynnyrch mewn ysgolion, ond dylai pob ysgol fod wedi egluro i ddisgyblion lle gallant gael gafael ar gynnyrch am ddim yn yr ysgol pe bai angen. Rwy'n deall nad yw arweinydd y tŷ wedi gwneud penderfyniad eto ynglŷn â chyllid yn y dyfodol, ond yn amlwg, bydd yr adborth o'r defnydd a wnaed o'r arian hyd yn hyn yn dylanwadu ar unrhyw benderfyniadau ariannu.

Dengys adroddiad gan yr elusen blant, Plan International UK, fod un o bob tair merch wedi wynebu aflonyddu rhywiol yn gyhoeddus wrth wisgo gwisg ysgol, a dangosodd arolwg barn o 1,000 o ferched yn eu harddegau a menywod ifanc rhwng 14 a 21 oed ledled y DU fod dwy o bob tair merch wedi dioddef sylw rhywiol neu gyswllt corfforol rhywiol digroeso yn gyhoeddus. Mae Chwarae Teg wedi canfod y gall aflonyddu rhywiol beri i ferched beidio â dilyn eu llwybr gyrfa dewisedig. Nawr, rwy'n bryderus ynglŷn â'r holl ganfyddiadau hyn, ac maent yn syndod mawr o ystyried yr hinsawdd sydd ohoni. Ond hoffwn wybod gennych pa gymorth sydd ar gael i ddarparu cymorth i ferched sydd wedi dioddef yn sgil aflonyddu ac ymosodiadau rhywiol. Gallai hwn fod yn gyfle da i chi edrych ar ddarparu gwasanaethau cwnsela mewn ysgolion, gan fod Cymdeithas y Plant wedi dod i'r casgliad eu bod yn anghyson. Ac a allwch ddweud wrthyf hefyd pa waith y mae ysgolion yn ei wneud i addysgu pobl ifanc nad yw aflonyddu rhywiol yn dderbyniol?

Lywydd, a gaf fi ddiolch i Leanne Wood am godi'r pwnc pwysig hwn? Roeddwn innau'n arswydo, ond nid yn synnu, wrth weld canfyddiadau arolwg Plan International UK. Rwy'n awyddus i sicrhau bod lleoliadau addysgol yng Nghymru yn lleoedd diogel, yn lleoedd y gall pob merch fod yn hyderus ac ymgymryd â'u hastudiaethau a'u gweithgareddau heb y bygythiad hwn. A dywedaf hynny fel Ysgrifennydd y Cabinet ac fel mam i dair merch. Yn amlwg, mae mwy o waith i'w wneud. Ar fater cefnogi merched, mae'n amlwg fod angen sicrhau bod ein cwricwlwm, drwy ein gwersi addysg bersonol a chymdeithasol presennol, ac yn ein cwricwlwm newydd ein rhaglen addysg rhywioldeb a perthnasoedd newydd, yn archwilio'r materion hyn o oedran ifanc iawn ar gyfer merched a bechgyn, oherwydd, wrth gwrs, mae bechgyn yn gwbl hanfodol wrth sicrhau nad yw merched yn gorfod goddef ymddygiad o'r fath. Yn ein cwricwlwm newydd, bydd ein haddysg perthnasoedd a rhywioldeb newydd yn dechrau ar yr oedran ysgol statudol. Felly, o'n disgyblion ieuengaf, byddwn yn dechrau mynd i'r afael â'r materion hyn fel y gallwn weld newid diwylliant mewn perthynas â'r modd y mae merched a menywod yn gorfod byw eu bywydau.

O ran gwasanaethau cymorth presennol, mae gan awdurdodau lleol gyfrifoldeb, dyletswydd yn wir, i ddarparu gwasanaethau cwnsela i bob plentyn ym mlwyddyn 7, drwy'r ysgol uwchradd ac ym mlwyddyn 6. Mae awdurdodau lleol unigol wedi dewis gwneud hynny mewn ffyrdd gwahanol. Er enghraifft, yn fy awdurdod lleol i, maent yn dibynnu'n helaeth ar gyfleusterau cwnsela ar-lein ac maent wedi cael adborth cadarnhaol iawn gan bobl ifanc. Ond mae dyletswydd ar bob awdurdod lleol i ddarparu'r gwasanaethau hynny.

Rydym hefyd, wrth gwrs, ar fin cynnal ymgynghoriad ar y wisg ysgol ei hun i ystyried cyflwyno canllawiau statudol newydd ar wisg ysgol, a bydd hynny, gobeithio, yn ymdrin â rhai o'r pryderon sydd gan ferched o bosibl ynglŷn â beth y gallant ei wisgo, o ran gwisg ysgol a dillad ymarfer corff, a gobeithio y bydd yn mynd i'r afael â rhai o'r materion hyn.