Part of the debate – Senedd Cymru am 5:32 pm ar 17 Hydref 2018.
Diolch i'r Ceidwadwyr am gyflwyno'r ddadl heddiw. Mae UKIP yn cefnogi eu cynnig heddiw. Fel hwythau, rydym yn cydnabod y problemau o ran capasiti yn y GIG yng Nghymru. Fel hwythau, rydym yn cydnabod bod y pwysau ar y GIG yn bwysau drwy gydol y flwyddyn ac nid taro gofal cleifion yn ystod misoedd y gaeaf yn unig y mae'n ei wneud. Ac fel hwythau, rydym yn cydnabod yr angen am strategaeth hirdymor, a elwir ganddynt yma yn 'gynllun cenedlaethol', i fynd i'r afael â'r problemau hyn, yn hytrach na'r atebion plaster glynu rydym i'n gweld yn eu cael flwyddyn ar ôl blwyddyn gan y Llywodraeth Lafur yma ym Mae Caerdydd.
Rydym hefyd yn cefnogi gwelliannau Plaid Cymru, sy'n nodi bod angen inni gael strategaeth hirdymor hefyd ar gyfer ariannu gofal cymdeithasol, oherwydd os parhawn i ddefnyddio'r dull o ddatrys problemau iechyd a gofal cymdeithasol wrth iddynt ddigwydd yn unig, fel y nododd Rhun ap Iorwerth yn gynharach heddiw yn ystod y cwestiynau i'r Gweinidog iechyd—mae'n well gennyf ei alw'n ddull plaster glynu, ond yr un peth ydyw yn ei hanfod—bydd hynny hefyd yn arwain at gynyddu'r pwysau ar y GIG.
Rydym yn cydnabod bod gan y Llywodraeth Lafur gynllun, ac maent yn cyfeirio ato yn eu gwelliant, ond mae amser yn gweithio'n erbyn eu dadleuon bellach. Maent wedi rheoli'r GIG yng Nghymru ers 19 blynedd, ac mae canlyniadau iechyd i lawer o bobl mewn llawer o rannau o Gymru yn dal i ymddangos fel pe baent yn gwaethygu. Mae'r Llywodraeth Lafur wedi'u plagio gan anfodlonrwydd y cyhoedd ynglŷn â'u gwaith yn rhedeg y GIG ers tymor cyntaf y Cynulliad, ac maent yn dal i wynebu'r un problemau yn eu hanfod ag a oedd ganddynt yr adeg honno. Fel y gwyddom, ac fel y crybwyllwyd heddiw mae'n dal i fod gennym sawl bwrdd iechyd sy'n destunau mesurau arbennig ac ymyrraeth wedi'i thargedu.
Mae Llywodraeth Cymru bellach yn gwario tua 50 y cant o'i chyllideb ar iechyd. Yn sicr, ni ellir caniatáu i'r duedd ar i fyny barhau am gyfnod amhenodol. Mae angen inni symud tuag at fwy o wariant ataliol, fel y mae comisiynydd cenedlaethau'r dyfodol ac eraill wedi'i gynghori. Gwnaeth argymhelliad fod angen inni glustnodi swm penodol o leiaf o'r gyllideb iechyd er lles hirdymor y cyhoedd yng Nghymru a dweud ei fod i'w neilltuo ar gyfer gwariant ataliol. Felly, roedd yn rhaid iddo fod yn fuddsoddiad, er enghraifft, mewn hybu gweithgareddau a allai atal gordewdra rhag digwydd, yn hytrach na'i wario ar drin effeithiau gordewdra.
Mae'n ymddangos i mi fod y syniad o wariant ataliol yn un da, ond mae ei weithredu'n ymarferol wedi bod yn anodd. Yn y pen draw, mae gennym ddadl ynglŷn â beth yn union yw gwariant ataliol, felly mae angen inni feddwl yn awr am ddiffiniad ar ei gyfer cyn y gellir llunio polisi o'r fath. Nid wyf am edrych yn fanwl ar beth sydd a beth nad yw'n wariant ataliol heddiw, ond rwy'n teimlo bod rhaid inni symud tuag at ddull mwy strategol a mwy hirdymor o weithredu, ac nid wyf yn argyhoeddedig fod Llywodraeth Lafur Cymru yn symud i'r cyfeiriad hwnnw. Felly, dyna pam y mae UKIP heddiw yn cefnogi'r cynnig a gwelliannau Plaid Cymru ac yn gwrthwynebu gwelliant y Blaid Lafur. Diolch yn fawr iawn.