3. Datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol: Cymru Iachach: Y Wybodaeth Ddiweddaraf am y Gronfa Trawsnewid

Part of the debate – Senedd Cymru am 2:58 pm ar 23 Hydref 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Helen Mary Jones Helen Mary Jones Plaid Cymru 2:58, 23 Hydref 2018

(Cyfieithwyd)

Diolch i Ysgrifennydd y Cabinet am ei ddatganiad. Os caf i ddychwelyd at fater a godwyd gan Angela Burns, o ran ai arian newydd yw'r £30 miliwn hwn a gyhoeddwyd heddiw, rwy'n credu bod hynny'n bwysig iawn. Os nad yw'n arian newydd i'r gyllideb iechyd yn ei chyfanrwydd, a allwch chi ddweud wrthym ni o ble yn eich cyllideb yr ydych chi wedi cymryd y £30 miliwn? Rwy'n ategu'r croeso a roddwyd gan Angela Burns at hyn os mai adnoddau newydd ydyn nhw, ond os mai adnoddau wedi'u hailgylchu ydyn nhw, mae angen inni wybod o ble y maen nhw wedi dod. Hoffwn dynnu eich sylw at—. Fel y gwnaethoch chi ddweud eich hun yn eich datganiad, wrth gwrs, mae'r arian ychwanegol hwn i'w groesawu'n fawr, ond mae'n fach iawn o'i gymharu â'r cyfanswm o £9 biliwn sydd yn y gyllideb. Er tegwch i'r gwasanaethau, efallai bod hyn yn gofyn iddyn nhw wneud cryn dipyn gyda chymharol ychydig.

Wrth ddychwelyd at y portffolio hwn ar ôl blynyddoedd lawer, mae'n debyg fy mod i braidd yn bryderus i weld eich datganiad a bod y rhaglen 'Cymru Iachach' yn addo darparu arweiniad cenedlaethol cryf o'r canol. Yn amlwg, mae rhan ohonof yn croesawu hynny, ond mae'n rhaid ichi ofyn lle mae hynny wedi bod dros y 18 mlynedd diwethaf. Rwy'n ymdrechu'n galed, Llywydd, i beidio â bod yn amheus yma, ond rwyf wedi clywed llawer o hyn o'r blaen, am brosiectau treialu rhagorol a all, yn yr achos hwn, sicrhau gwell cydgysylltu rhwng iechyd a gofal cymdeithasol, ond yr hyn nad ydym ni wedi ei weld yw'r rhai hynny'n cael eu cyflwyno. Rwy'n mawr obeithio nad yw hyn yn wir yn yr achos hwn ac y byddaf yn cael fy mhrofi'n anghywir.

Wrth gwrs, yn ddiweddar dywedodd ymgeisydd ar gyfer swydd arweinyddiaeth Cymru—a, wyddoch chi, rydym ni'n dilyn hyn yn agos iawn am resymau da iawn—bod angen dewrder i newid rhywbeth, ac rwy'n siŵr y bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn cytuno â mi bod sicrhau newid yn y GIG yn mynd i gymryd cryn ddewrder, a bydd yn galw ar iddo, rwy'n credu, orchfygu rhai buddiannau breintiedig, o bosibl, ac mae'n bosibl na fydd cyflawni'r newid hwnnw yn hawdd. Wrth gwrs, mae ei blaid ef wedi bod yn gyfrifol am y GIG ac iechyd a gofal cymdeithasol ers 18 mlynedd.

Rydym ni wedi bod â rhaglenni a deddfwriaeth sydd â'r bwriad o sicrhau'r canlyniad hwn, ac, fel yr wyf wedi dweud, nid yw wedi digwydd. A dydw i ddim yn bychanu, er tegwch, pa mor anodd ydyw i wneud i hyn ddigwydd,  Ysgrifennydd y Cabinet, ond hoffwn ichi roi rhywfaint o sicrwydd inni y bydd hi'n wahanol y tro hwn. A hyd yn oed os yw hwn yn gyfnod eithaf hir, a allech chi roi rhyw awgrym inni y prynhawn yma—a maddeuwch imi, gan fy mod yn newydd i fy swyddogaeth, os yw hwn yn fater yr ydych chi eisoes wedi ymdrin ag ef mewn datganiadau blaenorol a dadleuon blaenorol—ond pa fath o amserlen sydd gennych chi mewn golwg, nid yn gymaint ar gyfer y prosiectau treialu, ond ar gyfer bod mewn sefyllfa lle'r ydych chi'n gwybod pa gynlluniau treialu sydd wedi gweithio a'ch bod chi'n barod i ddechrau eu cyflwyno? Oherwydd, rwy'n credu, yn hanesyddol yng Nghymru, nad ydym ni wedi bod yn dda iawn am wneud hynny. Rydym ni wedi bod yn dda am feddwl am syniadau da, ond dydym ni ddim wedi bod yn dda iawn am eu cyflwyno ar raddfa fwy.

Ac er mwyn rhoi rhywfaint o sicrwydd i'r Cynulliad hwn ynghylch y broses, tybed a fyddech chi'n ystyried cyhoeddi nodiadau cyfarfod y bwrdd ymgynghorol, fel y gallwn ni weld drosom ein hunain pa her a roddir i'r rhaglen drawsnewid. Rwy'n deall efallai nad ydych chi'n teimlo bod hynny'n briodol, oherwydd mae cwestiwn, o bosibl, o ran cyfrinachedd, ac ni fyddwn yn dymuno mygu dadl gadarn. Dewis arall i hynny, am wn i, Llywydd, fyddai rhagor o ddatganiadau rheolaidd gan Ysgrifennydd y Cabinet, o bosibl.

Mae eich datganiad hefyd yn sôn am symleiddio cynllunio ac adrodd ar gyfer y GIG. Nawr, ni fyddai unrhyw un ohonom ni'n dymuno i hynny leihau atebolrwydd, ond rwy'n credu na fyddai neb ohonom ni yn dymuno i bobl dreulio amser yn gwneud gwaith papur diangen ychwaith. Felly, croesawaf yr ymrwymiad hwnnw yn y datganiad. Ond mae gennyf ddiddordeb hefyd mewn gwybod beth yw'r amserlen ar gyfer system newydd a symlach.

A allwch chi ymhelaethu ar yr hyn yr ydych chi eisoes wedi'i ddweud wrth Angela Burns ynglŷn â sut y bydd effeithiolrwydd y cynlluniau treialu yn cael eu hasesu? Yn amlwg, bydd hyn yn anodd ei wneud, oherwydd byddant yn ymdrin â gwahanol faterion, gwahanol broblemau, fel yr ydych chi eisoes wedi tynnu sylw atynt. A allwch chi hefyd ddweud wrthym ni: pa gynlluniau sydd gennych chi i sicrhau bod y cynlluniau treialu llwyddiannus yn cael eu cyflwyno ac, efallai yn fwy anodd, bod y rhai aflwyddiannus yn cael eu diddymu a bod hyn yn digwydd mewn da bryd? Dydw i ddim yn dymuno bod yn amheus, Ysgrifennydd y Cabinet. Tybed a wnewch chi ystyried, er enghraifft, cyhoeddi'r gwerthusiadau o—pan fyddwch chi wedi gwneud penderfyniad, os byddwch yn cyhoeddi'r gwerthusiadau, o'r prosiectau y byddwch chi'n penderfynu eu cefnogi a'r rhai hynny y byddwch chi'n penderfynu peidio â'u cefnogi, fel y gallwn ni weld yn fwy eglur i ble'r ydym ni'n mynd. 

Rwy'n mawr obeithio bod hyn yn dro ar fyd o ran arweinyddiaeth, ond nid wyf wedi fy argyhoeddi hyd yn hyn ac edrychaf ymlaen at fynd i'r afael â'r gwaith hwn dros y misoedd a'r blynyddoedd nesaf.