3. Datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol: Cymru Iachach: Y Wybodaeth Ddiweddaraf am y Gronfa Trawsnewid

Part of the debate – Senedd Cymru am 3:03 pm ar 23 Hydref 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Vaughan Gething Vaughan Gething Labour 3:03, 23 Hydref 2018

(Cyfieithwyd)

Diolch i chi am eich sylwadau a'ch cwestiynau. Wrth gwrs, rwy'n cytuno â chi bod newid yn cymryd dewrder, ond pan fyddwn yn meddwl am y cwestiynau yr ydych wedi'u gofyn, rwy'n fodlon ailadrodd y sylwadau wrth Helen Mary Jones a wnes i wrth Angela Burns hefyd: atebais fod y £30 miliwn ar gyfer byrddau partneriaeth rhanbarthol yn wir yn arian newydd.

Fe ddylwn i hefyd groesawu Helen Mary Jones i'w swyddogaeth newydd yn y tymor Cynulliad hwn yn llefarydd Plaid Cymru. Rwy'n siŵr y cawn ni lawer o gyfleoedd i siarad yn hir yn y Siambr hon a'r tu allan.

Dim ond i ymdrin â'ch pwynt am y nodiadau cyfarfod, mae'n rhannol yn ymwneud â phroses, a chredaf hefyd ei fod yn rhannol yn ymwneud ag eisiau bod yn agored, ond ni fyddwn i'n dymuno mygu cadernid yr her yn y cyfarfod hwnnw. Rwy'n fwy na pharod i ddod i'r fan yma ac ateb cwestiynau, a dydw i ddim yn ystyried hynny'n beth anodd ei wneud; rwy'n fwy na pharod i wneud hynny. Ond hoffwn feddwl am ffordd y gallwn ni beidio â mygu dadl a her yn y cyfarfod hwnnw, ond ar yr un pryd gwneud yn siŵr bod Aelodau yn ymwybodol bod hynny'n digwydd mewn gwirionedd.

Ar y pwynt ehangach am amserlen a gwerthuso y gwnaethoch chi ofyn amdanyn nhw sawl gwaith, fel y dywedais wrth Angela Burns, bydd yna amserlen a gwerthusiad ar gyfer pob cais sy'n cael ei gyflwyno i'r gronfa. Mae'n rhan o'r hyn y caiff profion eu cynnal arno cyn cymeradwyo unrhyw brosiect ar gyfer y gronfa trawsnewid, ac ni fyddaf yn pennu amserlen artiffisial i'r gwerthusiad hwnnw ddigwydd oddi mewn iddi. Byddaf yn disgwyl nid yn unig i fframwaith gwerthuso fod ar waith, ond wrth gwrs bydd hynny'n sail i unrhyw ddewis a wneir ynghylch a yw'r prosiect yn llwyddiannus neu'n aflwyddiannus. A byddwn yn disgwyl sicrhau bod hwnnw ar gael, neu fod gwybodaeth o'r gwerthusiad hwnnw ar gael, pan wneir dewisiadau wedyn ynghylch p'un ai i barhau ac i hyrwyddo hwnnw fel prosiect i'w brif ffrydio, neu yn wir os mai'r dewis yw peidio â pharhau â hynny.

Oherwydd, mae pob un ohonom ni yn yr ystafell hon yn ymwybodol, yn ein swyddogaethau amrywiol, a byddwn yn cael ein lobïo yn gyson am wahanol brosiectau sy'n gweithio pan fo pobl yn dweud, 'Mae hwn yn brosiect gwych. Mae'n rhaid i chi ei gefnogi.' Yn aml, hyd yn oed mewn prosiect aflwyddiannus, mae llawer sy'n werthfawr a gwersi a ddysgwyd y mae pobl eisiau parhau â nhw, ond mae'n rhaid inni wneud dewis ynghylch yr hyn i beidio â gwneud sy'n ein hatal rhag gwneud pethau a allai fod o fwy o werth i'r system gyfan. Felly, ydw, rwyf eisiau dod o hyd i ffordd o wneud yn siŵr bod gwybodaeth werthuso ar gael i helpu i gefnogi'r penderfyniadau hynny.

Ynglŷn â'ch pwyntiau ehangach o ran ble yr ydym ni arni, edrychwch: rwy'n cydnabod bod newid yn y gwasanaeth iechyd gwladol yn anodd, ac, oes, mae Gweinidog Llafur wedi bod yn y swydd hon dros y 18 mlynedd diwethaf, gan gynnwys wrth gwrs yn ystod Llywodraeth Cymru'n Un, felly rydym ni i gyd wedi gweld yr heriau a'r anawsterau dros amser o ddarparu iechyd a gofal yng Nghymru—ar adegau yn ystod hanner cyntaf datganoli pan roedd mwy o arian, ac yn ystod ail hanner datganoli wrth ymdopi â chyni. Beth sy'n wahanol yn awr yw nad oes gennym ni arian i osgoi proses o newid. Mae gennym ni alw cynyddol y gallem ni ei ragweld 20 mlynedd yn ôl, ond mae'r galw hwnnw bellach wedi cyrraedd y graddau lle y gallai orlifo ein system, felly mae cyfrifoldeb gwirioneddol ar bob un ohonom ni mewn sefyllfa o arweinyddiaeth i alluogi i newid ddigwydd mewn gwirionedd.

Nid yw hynny'n golygu bod angen inni i gyd gytuno. Gallwch gael undod pwrpas heb unfrydedd ar bob cwestiwn unigol a dewis i'w wneud. Ond rwyf yn credu bod angen i bob un ohonom ni gydnabod bod lleisiau ym mhob plaid yn erbyn newid. Fel yr wyf wedi dweud o'r blaen yn y lle hwn, rwy'n cydnabod fod pobl yn fy mhlaid nad ydyn nhw eisiau gweld newid yn digwydd pan mae'n anodd yn lleol, ac nid oes diben cymryd arnom ni fel arall. Ond fy ngwaith i yn y swyddogaeth hon yw ceisio gwneud yn siŵr bod gan ein system yr arweinyddiaeth ofynnol, a'r cyfleoedd i'w galluogi a'i chynorthwyo i wneud dewisiadau i wirioneddol newid y ffordd yr ydym ni'n darparu iechyd a gofal cymdeithasol. Rwy'n benderfynol o wneud hynny, ac edrychaf ymlaen at gael ymateb aeddfed gan bob plaid yn y Siambr hon i ganiatáu inni i wneud hynny. Nid yw hynny'n golygu na fydd yna her, ond roedd angen dewrder a newid gan bobl o bob plaid i greu'r Senedd yma yn y lle cyntaf ac mae angen inni yn awr ddangos yr un dewrder, arweinyddiaeth ac aeddfedrwydd wrth ddarparu ac ysgogi newid gwirioneddol drwy'r maes iechyd a gofal cymdeithasol yma yng Nghymru.