Part of the debate – Senedd Cymru am 4:33 pm ar 20 Tachwedd 2018.
Wel, doedd neb yn dymuno gweld y math o doriadau a gafodd eu gorfodi ar y sector addysg bellach, ond penderfyniad bwriadol gan Lywodraeth Dorïaidd y DU oedd hwnnw yn unol â chyni. Dyna yw canlyniad y toriadau. Mae'n rhaid inni wneud penderfyniadau, mae'n rhaid inni flaenoriaethu, a hwn oedd y penderfyniad a orfodwyd arnom ni. Nid oeddem yn dymuno ei gymryd, ond roedd yn rhaid inni ei gymryd, oherwydd y penderfyniad hwnnw o ran cyni, sydd yn benderfyniad gwleidyddol. Roedd hwnnw'n benderfyniad gwleidyddol nad oedd raid ichi ei wneud. Ond gadewch imi ddweud wrthych chi am y sector ei hunan. O'i gymharu â Lloegr, mae ein sector addysg bellach yn batrwm o sefydlogrwydd, a chredaf fod cydlyniad a sefydlogrwydd ariannol y colegau addysg bellach hynny yn bethau y mae Llywodraeth Cymru wedi gweithio'n ddiwyd iawn arnyn nhw dros yr ychydig flynyddoedd diwethaf. Felly, rwy'n hyderus y bydd y colegau hynny mewn gwell sefyllfa o lawer iawn nag unrhyw un o'r colegau addysg bellach yn Lloegr.
O ran gallu colegau i gael gafael ar incwm ychwanegol, rwy'n agored iawn i hynny. Yn wir, byddwn yn eu hannog i wneud llawer mwy o hynny. Ond er mwyn gwneud hynny, credaf fod angen iddyn nhw fod ychydig yn fwy hyblyg ar gyfer ymateb i anghenion dysgwyr, nad ydyn nhw efallai'n gallu ffitio i mewn i'r oriau y mae colegau'n eu cynnig ar hyn o bryd. Felly, rwy'n gobeithio y byddan nhw'n fwy parod i ymateb. Un o'r pethau a wnaed i geisio annog hynny oedd gosod £10 miliwn ar y bwrdd er mwyn dweud, 'Fe gewch chi fynd i'r pot hwn os gwnewch chi ddarparu addysg i bobl sy'n cyd-fynd â'r math o flaenoriaethau a'r sgiliau lleol yr ydym ni wedi nodi sydd eu hangen.' Ac rydym wedi gofyn iddyn nhw ddarparu hynny ac maen nhw wedi bod yn ymatebol iawn, a da o beth yw hynny. Ond rwyf i o'r farn mai dyma'r cam cyntaf. Yn sicr, hoffwn pe baent ychydig yn fwy hyblyg, ac yn fwy na dim, hoffwn weld y sector cyhoeddus yn gweithio'n llawer gwell o ran ymgysylltu â'r sector preifat fel y gallan nhw ddarparu'r cyrsiau hyn, yn hytrach na'r sector preifat.
Rydych yn sôn am addysg ran-amser eto. Mae'r toriadau wedi bod yn sylweddol a dyna pam y bu'n rhaid inni ganolbwyntio ar feysydd penodol. Felly, rydym wedi bod yn canolbwyntio ar sgiliau sylfaenol, ar dechnoleg ddigidol ac ar addysg Saesneg i siaradwyr ieithoedd eraill gan fod yn rhaid inni, gan mai dyna beth a orfodwyd arnom gan Lywodraeth y DU.
Ac yn olaf, ar y gweithredu diwydiannol, rwy'n wirioneddol falch ein bod wedi gallu dod i gytundeb ar y gweithredu diwydiannol. Bydd cydraddoldeb cyflog nawr ar gyfer darlithwyr coleg addysg bellach a darlithwyr chweched dosbarth. Ond rydym wedi mynd ymhellach na hynny—rydym hefyd wedi helpu i wneud yn siŵr nad darlithwyr y colegau yn unig, ond pobl eraill sydd yn y gwasanaethau cymorth, rai ohonyn nhw ar incwm isel iawn, fydd yn elwa hefyd ar y cymorth ychwanegol hwn y mae Llywodraeth Cymru wedi ei osod ar y bwrdd.