Part of 3. Cwestiynau Amserol – Senedd Cymru am 3:24 pm ar 21 Tachwedd 2018.
A gaf fi ddiolch i'r Aelod am ei gwestiwn? Yn gyntaf oll, mae'n gwneud yr honiad fod gwasanaethau wedi gwaethygu. Mewn gwirionedd, er gwaethaf yr anawsterau diweddar, mae'r perfformiad yn ystod pedair wythnos gyntaf gweithrediad y fasnachfraint newydd a'r contract newydd wedi bod yn well na'r cyfnod cyfatebol y llynedd, ac mae hynny'n cynnwys prydlondeb. Nawr, rwy'n clywed rhai o'r Ceidwadwyr yn chwerthin. Y ffaith amdani yw nad oedd y contract blaenorol yn addas i'r diben.
Mae'r Aelod yn iawn i nodi olwynion fflat. Nawr, yr hyn rydym wedi'i ddarganfod, oherwydd rydych yn gofyn am y rhesymau, ac rwy'n credu ei bod yn hollol iawn fod teithwyr yn deall y rhesymau dros y problemau gyda gwasanaethau rheilffyrdd—. Mae Trafnidiaeth Cymru wedi darganfod, yn anffodus, eu bod wedi etifeddu fflyd o drenau sy'n heneiddio—fflyd ofnadwy o drenau—ac na fuddsoddwyd ynddynt, ac mae hynny wedi arwain at ddiffyg technoleg fodern ar y trenau, ac mae hyn yn cynnwys, yn bwysig, amddiffyniadau i atal olwynion rhag llithro. Yr amddiffyniad hwn sy'n atal gwasanaethau rhag cael eu canslo neu eu gohirio yn ystod yr hydref, ac ni chafodd yr amddiffyniad hwn eu cynnwys ar y trenau. Pam? Oherwydd bod grymoedd y farchnad—y ffurf ar gyfalafiaeth a weithredir gennym—wedi gwneud i'r gweithredwr benderfynu y byddai'n well ganddo wneud elw yn hytrach na chynnwys amddiffyniad i atal olwynion rhag llithro ar y trenau. Bydd hynny'n dod i ben. Bydd hynny'n dod i ben. Erbyn yr hydref nesaf, bydd pob trên y mae Trafnidiaeth Cymru yn ei weithredu yn cynnwys yr amddiffyniad hwn.
Nawr, yn ogystal, rwyf wedi gofyn am arfarniad llawn o'r rhesymau eraill pam ein bod wedi gweld tarfu ar rwydwaith Cymru a'r gororau yn y dyddiau diwethaf. Byddaf yn asesu a oedd yn ymwneud â'r olwynion yn unig, neu a oes ffactor arall wedi cyfrannu, megis mwy o ddail ar y rheilffyrdd nag a welsom, neu a ddigwyddodd oherwydd diffyg cynnal a chadw ar y trenau cyn i'r fasnachfraint gael ei throsglwyddo i Trafnidiaeth Cymru. Gwyddom nad yw'r fflyd o drenau a etifeddwyd wedi plesio teithwyr fel y dylent fod wedi'i wneud—mae'r trenau eu hunain yn warthus—a bydd y rhain yn cael eu newid ymhen ychydig fisoedd yn unig. Bydd y cyntaf o'r trenau newydd yn dod ar y cledrau—bydd y trenau Vivarail, y Geralds a'r 769s i gyd yn cael eu darparu y flwyddyn nesaf. Bydd pob trên Pacer yn cael ei dynnu oddi ar y cledrau y flwyddyn nesaf, ac fel y dywedais, erbyn yr hydref y flwyddyn nesaf bydd pob trên yn ddiwahân yn cynnwys amddiffyniad i atal yr olwynion rhag llithro.
Mae'n rhaid i mi ddweud, Ddirprwy Lywydd, fy mod wedi cael adroddiadau am lygod mawr wedi marw yn y tyllau archwilio pan drosglwyddwyd y fasnachfraint. Dyma beth y mae Trafnidiaeth Cymru wedi bod yn ymdrin ag ef, ac mae Trafnidiaeth Cymru, er clod iddynt, wedi rheoli trosglwyddiad y gwasanaethau rheilffyrdd, rwy'n credu, mewn cyfnod anodd iawn, wrth gwrs, gyda llifogydd na welwyd eu tebyg o'r blaen—y llifogydd gwaethaf ers 30 mlynedd mewn rhai mannau.