Yr eitem nesaf, felly, yw'r datganiad gan yr Ysgrifennydd Cabinet dros Lywodraeth Leol a Gwasanaethau Cyhoeddus ar y wybodaeth ddiweddaraf am gynllun cyflawni Ein Cymoedd, Ein Dyfodol. Rydw i'n galw ar yr Ysgrifennydd Cabinet i wneud ei ddatganiad—Alun Davies.

Diolch yn fawr iawn, Llywydd, ac rwy'n ddiolchgar i chi am roi'r cyfle hwn i hysbysu'r Aelodau am yr addasiadau diweddaraf yr ydym ni wedi'u gwneud i'n huchelgeisiau a'n cynlluniau ar gyfer Cymoedd y De. Nodir hyn yn y cynllun cyflawni 'Ein Cymoedd, Ein Dyfodol'.

Dim ond ychydig fisoedd yn ôl, ym mis Gorffennaf, cefais y pleser o roi'r newyddion diweddaraf i'r Aelodau am y 12 mis cyntaf o gynnydd ers inni gyhoeddi 'Ein Cymoedd, Ein Dyfodol'. Ers hynny, mae'r Tasglu Gweinidogol ar gyfer Cymoedd y De wedi bod yn adolygu ei waith a'r mwy na 60 o gamau gweithredu a nodwyd gennym ni yn y cynllun cyflawni, i sicrhau eu bod yn dal yn addas at y diben, ac y byddant yn parhau i gyfrannu at ein tair blaenoriaeth gynhwysfawr. Bydd Aelodau yn cofio bod y tair blaenoriaeth sydd wrth wraidd gwaith y tasglu yn seiliedig ar yr adborth a gawsom ni gan bobl sy'n byw ac yn gweithio yn y Cymoedd. Fe wnaethon nhw ddweud wrthym ni eu bod eisiau swyddi da a'r sgiliau i'w gwneud nhw, gwell gwasanaethau cyhoeddus a gwelliannau, a phwyslais ar eu cymuned leol. Mae  diweddariad eleni ynglŷn â'r cynllun cyflawni wedi canolbwyntio ar y meysydd hynny, sy'n ychwanegu gwerth gwirioneddol i gymunedau yn y Cymoedd.

Rydym ni wedi nodi camau gweithredu a rhaglenni newydd a fydd yn gwneud gwahaniaeth cadarnhaol dros y 12 mis nesaf, megis canolbwyntio ar fanteisio i'r eithaf ar y buddsoddiad ar goridor yr A465 ar gyfer cymunedau lleol sy'n ffinio â'r datblygiad pwysig hwn. Rydym ni'n gwybod fod gan y cysylltiadau trafnidiaeth gwell ar gyfer Blaenau'r Cymoedd y potensial i esgor ar ddatblygiadau tai newydd a thwristiaeth, cyfleoedd gwaith newydd a datblygu economaidd ar gyfer y rhanbarth. Mae angen mesur a deall y buddsoddi yn y gwaith o ddeuoli'r ffordd hon yng nghyd-destun y cynnydd mewn gweithgarwch economaidd a chreu cyfleoedd newydd, a fydd yn deillio o'r gwaith deuoli ar yr A465. Mae'r tasglu wedi bod yn gweithio gyda rhanddeiliaid a phartneriaid i ganfod ac adeiladu ar y cyfleoedd hyn ar gyfer buddsoddi sy'n gysylltiedig â'r prosiect deuoli.

Dros y 12 mis nesaf, byddwn yn parhau â'r gwaith hwn i ddatblygu meysydd blaenoriaeth ar gyfer Blaenau'r Cymoedd. Dirprwy Lywydd, yn ddiweddar, cyhoeddais gronfa gyfalaf gwerth £25 miliwn i gefnogi saith canolbwynt strategol dros y ddwy flynedd nesaf. Mae'r awdurdodau lleol yn yr ardaloedd canolbwynt hyn wedi arwain y gwaith o ddatblygu'r glasbrintiau ar gyfer gwelliannau hirdymor ym mhob canolbwynt strategol. Gan weithio gydag awdurdodau'r Cymoedd a bargen ddinesig prifddinas-ranbarth Caerdydd byddwn yn cadarnhau manylion pellach am y cynlluniau ar gyfer y saith canolbwynt yn y flwyddyn newydd. 

Daeth y Dirprwy Lywydd (Ann Jones) i’r Gadair.

Rwy'n falch o ddweud ein bod ni wedi sicrhau bod arian datblygu ar gael ar gyfer rhai o'r awdurdodau lleol yn yr ardaloedd canolbwynt strategol. Bydd hyn yn comisiynu dichonoldeb a dyluniad canolfannau trafnidiaeth integredig newydd, gan ddisodli, lle bo angen, cyfnewidfeydd bws a rheilffyrdd presennol a gwella seilwaith a chysylltedd, a fydd yn cynnwys y safleoedd datblygu allweddol o ran y metro. Bydd y cynlluniau hefyd yn ystyried yr uchelgeisiau adfywio ehangach ar gyfer yr ardaloedd hyn.

Mae cymorth busnes yn parhau i fod yn faes allweddol i ni. Rydym ni eisiau annog hwyluso entrepreneuriaeth a menter ymhlith unigolion, busnesau a chymunedau yn y Cymoedd. Rwyf wedi darparu cyllid ar gyfer ymgyrch benodol i gefnogi busnesau sy'n adnabod ac yn cyfuno llwyddiannau yng nghymunedau'r Cymoedd. Rwyf hefyd wedi dyrannu cyllid ar gyfer prosiect treialu i gefnogi rhwydwaith cymheiriaid ar gyfer sylfaenwyr neu arweinwyr busnesau yn y Cymoedd sydd â'r potensial i dyfu.

Mae manteisio ar dechnoleg ddigidol yn chwarae rhan bwysig yn y cynllun diwygiedig hwn. Rydym ni wedi cynnwys tri chynllun treialu ar gyfer y Cymoedd, y bydd ffrwd waith digidol y tasglu yn eu goruchwylio. Bydd y tasglu yn gweithio gyda Thrafnidiaeth Cymru i sicrhau bod ei raglen trafnidiaeth ymatebol integredig newydd yn gwneud yn siŵr fod pobl o bob rhan o'r Cymoedd yn cyrraedd ac yn gadael eu hapwyntiadau iechyd yn fwy effeithiol, a byddwn yn datblygu ap i gefnogi hyn.

Byddwn hefyd yn treialu'r rhaglen Wi-Fi i Fi–ffordd gyffrous o ddefnyddio band eang y sector cyhoeddus i greu llecynnau Wi-Fi cymunedol i'w defnyddio gan bawb yn y fro. Unwaith eto, caiff ap ei greu, fydd yn dangos ble mae'r llecynnau hyn yn y Cymoedd. Rydym ni hefyd yn buddsoddi yn yr offeryn mapio Cymru gyfan 'Lle'. Byddwn yn datblygu ei swyddogaethau a'i gynnwys fel ei bod hi'n hawdd cyrchu llawer iawn o ddata defnyddiol fel modd o roi canllaw ac anogaeth i fuddsoddi yn y Cymoedd.

Dirprwy Lywydd, y mis diwethaf rhoddais yr wybodaeth ddiweddaraf i Aelodau ynglŷn â chreu parc rhanbarthol yn y Cymoedd a'n huchelgais i ddefnyddio'r parc i gryfhau delwedd genedlaethol a rhyngwladol y rhanbarth. Y mis diwethaf cyhoeddais brosbectws, yn gwahodd eraill i helpu i lunio'r meddylfryd y bydd y parc rhanbarthol hwn yn seiliedig arno. Bu croeso brwd i'r prosbectws yn y fan yma a ledled y Cymoedd. Hefyd cafwyd cydsyniad trawiadol bod angen inni gydweithio gan roi pwyslais ar y Cymoedd yn eu cyfanrwydd er mwyn llwyddo. 

Rydym ni wedi diweddaru'r adran 'Fy nghymuned' yn y cynllun cyflawni er mwyn gyflawni cam cyntaf parc rhanbarthol y Cymoedd, gan ganolbwyntio ar y tair thema tirwedd, sef; diwylliant a hunaniaeth; hamdden a lles; ac yna cymunedau a menter. Wrth wraidd ein cynlluniau ar gyfer y parc rhanbarthol mae'r lleoliadau porth ledled y Cymoedd, a fydd yn helpu i adrodd hanes y Cymoedd hyn. Bydd y safleoedd porth hyn yn annog pobl i fod yn fwy egnïol ac i archwilio tirweddau hardd y Cymoedd. Rwyf wedi dweud fy mod yn bwriadu cyhoeddi lleoliad cyntaf y pyrth hyn erbyn diwedd y flwyddyn a chyflawni cyfnod 1 erbyn gwanwyn 2019.

Dirprwy Lywydd, gan weithio'n agos gydag awdurdodau lleol a phartneriaid eraill yn y Cymoedd, rwy'n falch o allu cyhoeddi heddiw y bydd Parc Gwledig Cwm Dâr, Castell Caerffili, coedwig Cwmcarn, Canolfan Ymwelwyr Treftadaeth y Byd Blaenafon—[Torri ar draws.]—Ni allaf glywed hynna—Parc Cyfarthfa a Pharc Gwledig Bryngarw ymhlith y safleoedd porth hynny. Byddaf yn cyhoeddi safleoedd pellach yn yr wythnosau nesaf. Caiff y £7 miliwn o arian cyfalaf ar gyfer datblygu parc rhanbarthol y Cymoedd, y cyhoeddodd Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid yn y gyllideb ddrafft ar gyfer 2019-20, ei fuddsoddi yn y pyrth hyn a'r llwybrau eiconig sy'n cysylltu'r Cymoedd. Caiff y cynlluniau manwl ar gyfer defnyddio'r holl ddyraniad hwnnw eu cyhoeddi maes o law.

Un o nodweddion diffiniol tasglu'r Cymoedd yw ei ymgysylltiad parhaus gyda phobl sy'n byw ac yn gweithio yn y Cymoedd. Mae hi wedi bod yn bwysig iawn i bob un ohonom ni i siarad a gwrando ar bobl a chymunedau lleol. Dyna sut y cafodd y cynllun hwn ei ddatblygu a'i lunio. Bydd y cyswllt hwnnw yn parhau i fod wrth wraidd ein dull o weithredu. Bydd y tasglu hefyd yn parhau i weithio gyda Llywodraeth Cymru yn ei chyfanrwydd a gyda'r ddwy fargen ddinesig. Rydym ni eisiau sbarduno nid yn unig newid yn y Cymoedd, ond creu Llywodraeth mwy cydgysylltiedig sy'n cydweithio i ddarparu ar gyfer y bobl yr ydym ni'n eu cynrychioli. Mae'r cynllun cyflenwi hwn yn croesi ffiniau holl adrannau Llywodraeth Cymru a chyfrifoldebau pob un o'm cydweithwyr yn y Cabinet. Fe hoffwn i ddiolch i bob un o fy nghydweithwyr a'u hadrannau am eu hymrwymiad i'r agenda yma.

Dirprwy Lywydd, rydym ni eisiau i'r cynllun hwn ddiwallu anghenion ac uchelgeisiau pobl sy'n byw ac yn gweithio yn y Cymoedd a'u disgwyliadau. Mae'r tasglu eisoes wedi dechrau gwneud gwahaniaeth gwirioneddol a pharhaol i Gymoedd y de, a bydd yn parhau i wneud hynny.

Rydych chi'n dweud mai un o nodweddion diffiniol gwaith y tasglu gweinidogol ar gyfer Cymoedd y de fu ei ymgysylltiad parhaus gyda phobl sy'n byw ac yn gweithio yn y Cymoedd, gan bwysleisio pwysigrwydd siarad gyda a gwrando ar bobl a chymunedau lleol. Wrth gwrs, mae cyd-gynhyrchu, sydd mewn deddfwriaeth yng Nghymru, yn mynd ymhellach, i raddau helaeth iawn o ran y ddyletswydd gynaliadwyedd a Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015, ac mae hynny'n cynnwys cyd-ddylunio a chyd-ddarparu gwasanaethau, rhannu grym a gweithio mewn partneriaeth gyfartal. Felly, a yw hyn yn mynd y tu hwnt i siarad a gwrando, ac, os felly, sut ydych chi'n sicrhau bod gwasanaethau'n cael eu cynllunio a'u darparu yn seiliedig ar gydraddoldeb grym gyda phobl leol, cymunedau lleol a sefydliadau lleol?

Wrth gwrs, mae gorllewin Cymru a'r Cymoedd, sydd, yn anffodus, wedi parhau i gynhyrchu'r gwerth isaf o ran nwyddau a gwasanaethau y pen o holl ranbarthau  neu ardaloedd y DU, yn cynnwys pedair sir yn y gogledd, ac mae'r rhaglen hon yn mynd i'r afael â rhai yng Nghymoedd y de yn unig. Pam hynny? Neu a yw hynny oherwydd eich bod yn credu, o bosib yn gywir, bod y mentrau yn y gogledd y mae'r fargen dwf, y weledigaeth dwf, y cynnig twf yn seiliedig arnynt, yn cyflawni hynny? Ac, os ydych chi yn credu hynny, ac mai dyna'r rheswm pam mae pedair sir y gogledd wedi'u heithrio, pa ystyriaeth a roesoch chi i'r ffordd y mae chwe sir y gogledd, y sector busnes a'r byd academaidd wedi dod at ei gilydd a, gydag un llais, wedi cyflwyno eu cynigion ar gyfer y rhanbarth hwnnw a chau'r bwlch ffyniant yn y fan yna?

Mae adroddiad cynnydd 'Ein Cymoedd, Ein Dyfodol' 2018 Llywodraeth Cymru, mae'n rhaid imi ddweud, yn dipyn o gymysgedd dethol o bolisïau a rhaglenni Llywodraeth Cymru wedi eu taflu ynghyd. Fel y mae'n dweud yn gwbl briodol:

mae angen mwy o swyddi da a chyfleoedd i gael sgiliau, a'ch bod wedi ymrwymo i archwilio'r dewisiadau i dargedu buddsoddiad a chreu ardaloedd canolbwynt strategol newydd, yr ydych chi'n cyfeirio atyn nhw yn eich datganiad fel ardaloedd lle mae arian cyhoeddus yn canolbwyntio ar ddarparu cyfleoedd i'r sector preifat fuddsoddi a chreu swyddi newydd.

Felly, sut mae'r sector preifat wedi'i gynnwys o fewn hynny, nid yn unig fel rhywun i siarad ag ef a gwrando arno, ond yng nghyd-destun, fel yn y gogledd, lle cydweithir ar yr atebion hynny ar gyfer darparu rhywbeth ar y cyd?

Rydych chi'n cyfeirio yn yr adroddiad hwn at adran wybodaeth a gwasanaethau dadansoddol Llywodraeth Cymru gan nodi ardaloedd ledled Cymoedd y de lle'r oedd y mwyaf o botensial economaidd. Unwaith eto, yn yr un modd, sut maen nhw wedi gweithio gyda'r sector busnes a'r trydydd sector i lunio'u casgliadau, neu a ydyn nhw wedi gwneud hyn drwy ddim ond siarad a gwrando ar bobl?

Rydych chi'n cyfeirio at gynllun cyflogadwyedd Llywodraeth Cymru, a gyhoeddwyd ym mis Mawrth eleni. Wrth gwrs, rydym ni'n deall nad oes disgwyl iddo gael ei gyflwyno tan y flwyddyn nesaf, er bod amrywiaeth o raglenni cyflogaeth bellach ar waith yng Nghymru, megis y rhaglenni a gyflwynir drwy'r Adran Gwaith a Phensiynau a Remploy. Rydym ni'n gwybod o ymatebion blaenorol yn y Siambr hon gan Aelodau Llywodraeth Cymru bod Llywodraeth Cymru wedi cael mewnbwn i'r rhaglenni hynny. Felly, a wnewch chi ddweud wrthym ni os a sut, felly, mae'r cynlluniau Prydeinig hynny sy'n gweithredu yng Nghymru gyda mewnbwn Llywodraeth Cymru wedi cael neu sut fyddan nhw'n cael eu hymgorffori i'r gwaith yn 'Ein Cymoedd, Ein Dyfodol'?

Rydych chi'n cyfeirio, yn yr adroddiad, at Glynrhedynog yn datblygu canolfan ag amrywiaeth o wasanaethau cymunedol, ac rwyf wrth fy modd yn clywed hynny—mae hynny'n swnio'n wych. Ond a wnewch chi roi ystyriaeth i waith Dr Karen Sankey yn Wrecsam, y mae adran iechyd Llywodraeth Cymru, rwy'n gwybod, wedi cyfeirio at ei gwaith, sydd wedi datblygu model canolfan gymunedol i ddwyn ynghyd a mynd i'r afael ag anghenion corfforol, seicolegol a chymdeithasol y bobl yn y gymuned honno, gan gynnwys y rhai ar y strydoedd, fel model arfer gorau?

Rydych chi'n cyfeirio at weithredwyr cyfrif ar gyfer ysgolion uwchradd ac at weithio gyda Gyrfa Cymru. Unwaith eto, sut fydd hynny'n ymdrin â'r pryder y soniwyd amdano pan nad oedd Gyrfa Cymru yn gallu hwyluso disgyblion mewn ysgolion i ymweld â gweithleoedd er mwyn cael profiad gwaith ymarferol mwyach? A ydym ni'n sôn am ddim ond o fewn ysgolion, ac, os felly, sut y bydd hynny'n integreiddio gyda'r busnesau eu hunain?

Dau gwestiwn byr iawn, iawn yn weddill, ac yna byddaf wedi gorffen. Metro de Cymru—rydych chi'n cyfeirio at raglen hirdymor. Pa mor hirdymor, mewn gwirionedd, ydych chi'n ei olygu yn hyn o beth, mewn trafodaethau gyda'ch cyd-Aelodau? Oherwydd rydym ni wedi clywed sôn am y pethau hyn, ac maen nhw'n swnio'n gadarnhaol iawn, ac, er nad wyf i'n byw yn y de, rwy'n dymuno'r gorau i'r bobl sy'n byw yno, ond pryd ydych chi'n rhagweld y caiff hyn ei weithredu mewn gwirionedd?

Yn olaf, rydych chi'n cyfeirio yn yr adroddiad at y targedau o 20,000 o dai fforddiadwy—wrth gwrs, mae hynny'n cynnwys prynu cartref, mae'n cynnwys rhent canolradd, a darpariaeth gan ystod o ddarparwyr. Felly, pa asesiad ar y cyd o anghenion tai sy'n greiddiol i hyn, nid yn unig o ran canfod nifer yr unedau sydd eu hangen ar bobl yn y boblogaeth, ond y math a'r amrywiaeth o eiddo, boed hwnnw'n rhent cymdeithasol, rhent canolraddol, prynu'n rhad, am bris llawn y farchnad neu fel arall? Diolch.

Diolch yn fawr iawn. Mae'n ymddangos bod llefarydd y Ceidwadwyr wedi cynllwynio i ofyn yr un cwestiwn hanner dwsin o weithiau. Fe wnaf i geisio ei ateb unwaith yn unig. O ran sut yr ydym ni'n mynd ati, rydym ni'n ceisio cynnwys pobl o'r adeg lle'r ydym ni'n dechrau hyd at yr adeg y byddwn ni'n datblygu ein cysyniadau ac yn cyflwyno'r cysyniadau hynny. Does dim—. Gofynnodd ar nifer o achlysuron yn y cyfraniad hwnnw am gyd-gynhyrchu yng ngwahanol feysydd ein gwaith, ond mae'r cyfan o'r hyn yr ydym ni'n ei wneud yn ymwneud â gweithio gyda phobl. Nid yw'n eiddo i Lywodraeth Cymru; mae ynglŷn â Llywodraeth Cymru yn gweithredu fel catalydd, gan ddod â phobl at ei gilydd er mwyn inni allu defnyddio nid yn unig grym Llywodraeth ond creadigrwydd pobl ac uchelgais a gweledigaeth pobl sy'n byw yn y Cymoedd a ledled y Cymoedd.

Gofynnodd gwestiwn penodol ar gynlluniau'r DU a chynlluniau cyflogadwyedd y DU. Rwy'n siomedig nad yw'n deall bod rheolwr rhanbarthol Yr Adran Gwaith a Phensiynau mewn gwirionedd yn aelod o'r tasglu. Felly, mae'r holl faterion hyn yn rhan greiddiol mewn gwirionedd o'n trafodaethau a'n dadleuon. Mae hyn yn rhan sylfaenol o'r hyn yr ydym ni'n ei wneud. Mae'n dweud ei fod yn gymysgedd dethol o gynlluniau—mae pobl yn greadigol, ac nid yw creadigrwydd bob amser yn lân ac yn daclus, mae arnaf i ofn. Ond gadewch i mi ddweud hyn wrtho; mae gennym ni nifer o entrepreneuriaid wedi eu cynrychioli ar y tasglu hefyd, ac mae'r ffrydiau gwaith yr ydym ni'n eu datblygu ar y tasglu eu hunain yn dod â phobl at ei gilydd ac yn galluogi pobl i wneud cyfraniad ac i ymgymryd â swyddogaethau gwahanol.

Felly, nid yw hyn yn fater o rannu ein gwaith yn gategorïau, yn y ffordd y mae llefarydd y Ceidwadwyr wedi ceisio ei wneud; mae hyn yn sylfaenol ynglŷn â beth mewn gwirionedd sydd gan y tasglu wrth ei wraidd, wrth ei galon. O ran y ffordd yr ydym ni'n bwrw ymlaen â phethau, rydym ni'n ceisio bod yn fwy dyfeisgar neu greadigol yn y ffordd yr ydym ni'n siarad ac yn y ffordd yr ydym ni'n cyfathrebu â phobl. Rwyf wedi buddsoddi llawer o amser, boed hynny mewn cyfarfodydd cyhoeddus, yn siarad â grwpiau llai o bobl—. Yr wythnos diwethaf, roeddwn i ym Mlaenafon yn cynnal digwyddiad Facebook byw, yn siarad â phobl ac yn ateb eu cwestiynau ar y cyfryngau cymdeithasol. Rydym ni'n gwneud hyn mewn nifer o ffyrdd gwahanol dros gyfnod o amser.

Rwyf yn sylwi bod llefarydd y Ceidwadwyr ar gyfer y materion hyn yn ceisio sawl gwaith yn ei gyfraniadau yn y fan yma i roi rhannau o Gymru benben â'i gilydd—rhanbarth yn erbyn rhanbarth, cymuned yn erbyn cymuned. Byddai'n dda gennyf petai'n ymatal rhag gwneud hynny. Mae'n bychanu ei hun a'i gyfraniadau. Nid yw hyn yn fater o Gymoedd y de yn cael unrhyw fath o driniaeth ffafriol dros ran arall o'r wlad—mae hyn yn ymwneud â mynd i'r afael â thlodi; mae'n ymwneud â mynd i'r afael â'r tlodi sy'n bodoli yn y lleoedd hyn.

Mae'n aelod o blaid sydd wedi cyfrannu'n sylweddol at greu'r tlodi hwnnw. I'r rhai ohonom ni a fagwyd yng Nghymoedd y de, rydym ni wedi gweld beth wnaeth Llywodraethau Ceidwadol—Llywodraethau Ceidwadol olynol y DU—i ni. Ni wnaethon nhw ddim byd i gefnogi ein cymunedau, ond popeth i danseilio ein cymunedau. [Torri ar draws.] Fe wnaethon nhw bopeth i gael gwared ar y sylfaen economaidd yr hyn yr ydym ni'n ceisio'i wneud. Mae hyn ynglŷn ag unioni'r cydbwysedd hwnnw. Mae hyn ynglŷn ag unioni'r cydbwysedd hwnnw a mynd i'r afael â'r tlodi hwnnw. Rwy'n ei glywed, Dirprwy Lywydd, yn galw o'i sedd. Nid yw hyn ynglŷn â gosod y gogledd yn erbyn y de neu'r dwyrain yn erbyn y gorllewin. Pan fo'n gwneud hynny, mae'n bychanu ei hun. Ac ni fyddaf yn caniatáu iddo wneud hynny i'r cynllun hwn nac i fychanu'r hyn yr ydym ni'n ceisio'i wneud. Nid oes a wnelo hyn â gosod cymuned yn erbyn cymuned, mae'n ymwneud â mynd i'r afael â thlodi, ac rwy'n gwybod bod y Ceidwadwyr yn cael anhawster gyda'r cysyniad hwnnw, ond dyna beth yr etholwyd y Llywodraeth hon i'w wneud.

Nid wyf yn argyhoeddedig bod y datganiad hwn yn cyflwyno unrhyw beth newydd i'n sylw ni heddiw, ac rwy'n credu mai'r dystiolaeth o hynny yw'r ymosodiad a wnaeth yr Ysgrifennydd Cabinet rai munudau'n ôl. Ysgrifennydd Cabinet, mae'n ymddangos eich bod wastad yn ymosod pan nad oes gennych chi unrhyw atebion.

Beth bynnag, fe wnaethoch chi orffen eich datganiad heddiw drwy ddweud bod y cynllun cyflawni sydd ger ein bron heddiw yn cynnwys holl adrannau Llywodraeth Cymru a holl bortffolios eich cydweithwyr yn y Cabinet, felly fe wnaf i achub ar y cyfle hwn i ofyn rhai cwestiynau heddiw ynglŷn â sut mae agenda polisi ehangach Llywodraeth Cymru yn effeithio ar yr uchelgeisiau a nodwyd gennych chi yn eich cynllun.

Elfen bwysig o gefnogi blaenoriaeth 1 y cynllun cyflawni, sef creu swyddi o ansawdd da a'r sgiliau i'w gwneud nhw, yw, fel y soniwch chi, cynnig gofal plant Llywodraeth Cymru. Nawr, mae'r cynnig hwn yn darparu 30 awr o addysg gynnar a gofal plant am ddim i rieni sy'n gweithio sydd â phlant tair a phedair blwydd oed am 48 o wythnosau'r flwyddyn. Fel y mae fy nghyd-Aelod Plaid Cymru Llyr Gruffydd wedi dadlau'n gyson, drwy gyfyngu'r cynnig o ddarpariaeth gofal plant am ddim i rieni sy'n gweithio yn unig, rydych chi'n creu rhwystr sylweddol arall i rieni economaidd anweithgar rhag dychwelyd i'r gwaith. Mae'r comisiynydd plant wedi cefnogi hyn hefyd, a dywedodd y bydd plant rhieni nad ydyn nhw'n gweithio yn llithro ymhellach fyth ar ôl eu cyfoedion os cânt eu heithrio o'r ddarpariaeth hon.

Diben eich targed o helpu 7,000 o bobl ddi-waith ac economaidd anweithgar yn y Cymoedd i gael gwaith oedd er mwyn ichi allu dod â'r rhannau hynny o'r awdurdodau lleol dan sylw sy'n cynnwys y Cymoedd i'r un lefel â gweddill Cymru. Ysgrifennydd y Cabinet, ni fydd cynnig gofal plant eich Llywodraeth yn cefnogi'r nod hwn. Yn wir, bydd yn gwneud y sefyllfa yn y Cymoedd hyd yn oed yn waeth, gan arwain at hyd yn oed mwy o deuluoedd yn cael eu hesgeuluso. Felly, fel aelod o'r Llywodraeth, pa sylwadau a ydych chi wedi eu gwneud i'ch cyd-Aelodau i bwyso arnyn nhw i ehangu'r cynnig gofal plant i bob rhiant yng Nghymru?

Y broblem yn llawer o gymunedau'r Cymoedd yw nid nifer y swyddi, ond ansawdd y swyddi hynny. Mae'n ymwneud â natur sgiliau isel a chyflog isel llawer o'r swyddi hynny a'r ffaith bod llawer gormod ohonyn nhw yn swyddi ansicr. Mae'r targed o gefnogi 7,000 o bobl i gael gwaith erbyn 2021, wrth gwrs, i'w groesawu. Fodd bynnag, heb ddod â diwydiannau newydd a datblygu'r rhai sy'n bodoli eisoes i dyfu ymhellach, mae'n bosib iawn y byddwch chi'n cefnogi 7,000 o bobl i gael gwaith ar un llaw, ond gallai natur ansicr y farchnad lafur yn y Cymoedd arwain at golli'r swyddi hynny mewn mannau eraill yn yr un ardal. Felly, a all Ysgrifennydd y Cabinet roi ffigur targed o faint o swyddi a gaiff eu sicrhau yn ystod y cyfnod hyd at 2021 hefyd?

Yr wythnos diwethaf, collodd Llywodraeth Cymru bleidlais yn y Cynulliad yn galw am ddim mwy o doriadau i addysg bellach a dysgu gydol oes, sector sydd wedi bod yn darged parhaus ar gyfer y toriadau, erbyn hyn, dros lawer iawn o flynyddoedd. Os ydym ni o ddifrif am wrthdroi'r dirywiad hirdymor yn economi Cymru a chodi sgiliau, incwm a chynhyrchiant, yna mae'r sector addysg bellach yn gwbl hanfodol. Bydd elfen fawr o agenda sgiliau cynllun cyflawni'r tasglu yn dibynnu'n helaeth ar gynllun cyflogadwyedd Llywodraeth Cymru, er enghraifft, a fydd yn gosod gofynion a disgwyliadau ar y colegau a'r sector dysgu a sgiliau ehangach fel partneriaid cyflawni hollbwysig. Fodd bynnag, mewn gwirionedd, ni all neb ddwyn y maen i'r wal gyda'r teimladau a'r cynlluniau hyn pan nad yw'r cyllid ar gael i gefnogi'r blaenoriaethau hyn. Felly, pa mor ffyddiog ydych chi fod arian ar gael i ddarparu'r hyfforddiant gofynnol i uwchsgilio gweithlu'r Cymoedd?

Nawr, rwy'n sicr nad oes angen imi esbonio i neb pa mor anodd yw hi i deithio ar reilffyrdd y Cymoedd ar hyn o bryd. Ni all hyn barhau fel y mae pethau ar hyn o bryd. Dyna pam rwy'n croesawu'r arian datblygu a sicrhawyd i gomisiynu dichonoldeb a dyluniad canolfannau trafnidiaeth integredig newydd i hwyluso cyfleoedd teithio i'r canolbwyntiau strategol newydd. Yn benodol, rwy'n croesawu'r ymrwymiad i edrych ar welliannau yn y seilwaith yn rhan o'r gwaith o ddatblygu'r metro. Mae llawer o'r pwyslais gyda datblygiad y metro yn y Cymoedd ynglŷn â sut orau i gysylltu cymunedau yn y Cymoedd â Chaerdydd, yn hytrach nag ystyried sut yr ydym ni'n cysylltu'r Cymoedd â'i gilydd. Ni chynhwyswyd y syniad ar gyfer llinell gylch y Cymoedd yn ystod cam nesaf datblygiad y metro. Felly, a wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ymrwymo i sicrhau y bydd rhan o'r cyllid datblygu yn mynd tuag at ddichonoldeb parhau i ystyried creu llinell gylch ar gyfer y Cymoedd?  

Rwy'n ddiolchgar i lefarydd Plaid Cymru am ei chwestiynau. Rwy'n meddwl yn ôl ac yn sylwi pan atebais gwestiynau ar achlysur blaenorol—rwy'n credu, y llynedd—ymosodwyd arnaf gan Blaid Cymru am gynnwys materion polisi yn y cynllun a oedd wedi eu targedu'n uniongyrchol at y Cymoedd, a sylwaf y prynhawn yma ei bod hi wedi penderfynu canolbwyntio ar yr holl faterion polisi hynny nad ydyn nhw'n canolbwyntio'n uniongyrchol ar y Cymoedd. Rwy'n pendroni ynglŷn â hynny oherwydd—[Torri ar draws.] Dywedais yn y paragraff cyntaf, oherwydd—

A allwch chi wneud iddo ateb y cwestiynau, Dirprwy Lywydd, yn hytrach na—[Anghlywadwy.]

Datganiad ydyw, ac mae cyfle i'r Gweinidog ateb y cwestiynau yn y ffordd y mae ef eisiau eu hateb. Os nad yw hynny'n dderbyniol, yna mae dulliau eraill y gallech chi eu defnyddio.

Fe wnaf i ddweud wrth yr Aelod fy mod i wedi gwrando ar ei chwestiynau, ac efallai y gwnaiff hi wrando ar fy atebion i.

O ran y cynnig gofal plant, mae'n ymrwymiad maniffesto ac yn ymrwymiad rhaglen lywodraethu ar gyfer y Llywodraeth hon, ac fe gaiff ei ddarparu yn y ffordd a ddisgrifir, a bydd yn parhau i gael ei ddarparu yn y ffordd a ddisgrifir. Mae, rwy'n credu, yn un o'r cynigion gofal plant mwyaf uchelgeisiol a hael yn unrhyw le yn y Deyrnas Unedig, ac nid wyf yn ymddiheuro am fuddsoddi mewn gofal plant. Ac fel Gweinidog ar ddechrau'r Llywodraeth hon, fe wnes i chwarae fy rhan yn datblygu'r cyfleoedd ar gyfer y cynnig gofal plant, a gwelais y gwahaniaeth yr oedd yn ei wneud i fywydau pobl ar hyd a lled y Cymoedd ac mewn mannau eraill.

Gadewch imi ddweud hyn hefyd wrth yr Aelod: Os yw hi wedi darllen y cynllun cyflawni diwygiedig, bydd hi'n gwybod ein bod ni hefyd yn mynd ymhellach na dim ond cynnig cyfleusterau a chyfleoedd gofal plant. Rydym ni hefyd yn mynd i'r afael â phrofiadau plentyndod andwyol y bydd llawer o blant sy'n cael eu magu yn y Cymoedd yn eu hwynebu yn eu bywydau. Rydym ni hefyd yn siarad â'r heddlu ynghylch sut y gallwn ni sicrhau y gwneir hynny mewn ffordd gynhwysfawr, ac rydym ni'n bwriadu mynd i'r afael â phrofiadau plant sy'n cael eu magu, weithiau, mewn rhai cartrefi anodd iawn. Felly, rydym ni yn buddsoddi nid yn unig yn y cynnig gofal plant—ac rwy'n gwrthod ei beirniadaeth ohono—ond mewn gwirionedd rydym ni'n buddsoddi mewn dull mwy cynhwysfawr o ymdrin â'r blynyddoedd cynnar hefyd. Felly, rydym ni'n mynd ymhellach na'r awgrym y mae hi wedi ei wneud. 

Mae hi'n ein beirniadu ni am fabwysiadu targed o 7,000 o bobl i gael gwaith, yn hytrach na, rwy'n credu mai'r sylw yr oedd hi yn ei wneud oedd hyn, creu targed creu swyddi. Mae'r hyn y mae'r targed hwn yn ei wneud yn glir iawn, iawn. Mae'n sicrhau bod gan y Cymoedd yr un proffil economaidd a'r proffil cymdeithasol â rhannau eraill o'r wlad. Rwyf wedi dweud, Dirprwy Lywydd, yn fy ateb i lefarydd y Ceidwadwyr mai'r rheswm pam yr ydym ni wedi sefydlu'r tasglu hwn yw er mwyn trechu'r tlodi sy'n bodoli yng Nghymoedd y de, a'r bobl yr effeithir arnyn nhw gan y tlodi hwnnw, a'r bobl yr ydym ni'n ceisio sicrhau y gallan nhw ddychwelyd i'r gwaith, ac i gael y math o waith yr ydym ni eisiau iddyn nhw ei gael.

Rwy'n ymwybodol iawn—rwy'n ymwybodol o fy etholaeth fy hun ac rwy'n ymwybodol o'r gwaith hwn—o effaith tangyflogaeth yn y Cymoedd, ac effaith gwaith cyflogedig gwael yn y Cymoedd. Rydym ni'n cydnabod hynny. Rydym ni'n cydnabod—a dyna pam mae'r Llywodraeth hon yn ymrwymedig i sicrhau fod Cymru yn genedl waith teg fel ein bod ni yn gweithio gyda'r byd busnes, a'n bod ni yn gweithio gyda phob sector o'r economi, ac yn buddsoddi yn yr economi sylfaenol i greu gwaith i bobl mewn gwirionedd. Ond rwy'n amddiffyn y targed o 7,000 o bobl yn dod yn economaidd weithgar yn y modd hwn, oherwydd dyna beth yn ôl y cyngor a gawsom ni fyddai'n gwneud y mwyaf i fuddsoddi ym mhobl a chymunedau Cymoedd y de.

Mae gennym ni'r arian ar gyfer hyn, ac mae gennym ni'r cyllid ar gyfer y cyfleoedd hyfforddi ac ar gyfer y metro. Ond gadewch i mi ddweud hyn—gadewch imi fod yn gwbl glir wrth wneud hyn—yr hyn yr ydym ni wedi ceisio ei wneud dros y flwyddyn ddiwethaf yw sicrhau ein bod ni nid yn unig yn rhoi atebolrwydd wrth wraidd yr hyn yr ydym ni'n ei wneud, ond ein bod ni mewn gwirionedd yn cysylltu ein targedau â hynny hefyd fel bod Aelodau yn gallu dod yma i holi ynghylch beth yr ydym ni'n ei wneud a'r hyn yr ydym ni'n ei gyflawni. Ond mae'n rhaid gwneud hynny ar sail y cynlluniau yr ydym ni'n eu cyhoeddi a'r targedau yr ydym ni yn eu gosod. Rwy'n credu bod y targedau yn uchelgeisiol a blaengar ac yn dangos mai'r Llywodraeth hon a Llafur Cymru sydd â gweledigaeth uchelgeisiol, wirioneddol ar gyfer Cymoedd y de.

Ar 16 Tachwedd, ymwelais â Chanolfan Arloesi Menter Cymru, sydd ym Mharc Busnes Caerffili, y dyfarnwyd arian Llywodraeth Cymru iddi'n ddiweddar er mwyn iddi ddod yn ganolfan fenter ranbarthol i annog a chefnogi entrepreneuriaeth, gan gysylltu â phob math o bartneriaid o'r prifysgolion, busnesau lleol, colegau a Banc Datblygu Cymru. Mae hefyd yn cysylltu â chanolfannau ategol, sydd i'w cadarnhau, yn ôl y cynllun datblygu, ac fe hoffwn i glywed mwy am hynny.

Os yw'n mynd i fod yn llwyddiannus, mae angen i Ganolfan Arloesi Menter Cymru gefnogi uchelgais y Gweinidog ar gyfer cysylltedd, y cyfeiriwyd ato eisoes, a helpu i adnabod partneriaid allweddol. Pan ymwelais â Chanolfan Arloesi Menter Cymru, fe wnaethon nhw ddangos ffeithlun imi a oedd yn dangos y busnesau a oedd yn cysylltu â nhw. Roedd yn ddiddorol ei fod yn fath o siâp T ar ei ben i lawr oherwydd y ffaith yw mai busnesau ar hyd coridor yr M4 ac yna Cwm Rhymni oedd yn cysylltu â Chaerdydd, a dim llawer y tu allan i'r ardal honno. Felly, ceir her yn sicr i gael y cymunedau gwahanol hynny i gysylltu â Chanolfan Arloesi Menter Cymru. Rwyf yn arbennig eisiau gweld busnesau o Fargoed a Senghennydd yn cysylltu â Chanolfan Arloesi Menter Cymru, ond hefyd busnesau o gymunedau ledled y Cymoedd. Rydym ni'n gweld bod gan y mwyafrif helaeth o fusnesau ddiddordeb yn y rhannau deheuol; mae angen inni gysylltu'r Cymoedd gogleddol.

Felly, beth all Llywodraeth Cymru ei wneud i annog hyn? Sylwaf yn ei ddatganiad ei fod yn sôn am ymgyrch benodol i gefnogi busnesau. A all ymhelaethu ychydig ynglŷn â beth y mae'n ei olygu wrth hynny a hefyd beth y mae'n ei olygu wrth y rhwydwaith cymheiriaid y cyfeiriodd ato yn ei ddatganiad? Byddai ymhelaethu ar y pethau hynny hefyd yn helpu Aelodau i ddeall sut yr ydym ni'n mynd i ddatblygu cymunedau a busnesau yn y Cymoedd gogleddol.

Mae datblygu buddsoddiad yn y Cymoedd gogleddol yn sylw sydd wedi'i grybwyll droeon gan yr Aelod dros Gaerffili yn ystod ei amser yma, ac mae'n rhywbeth yr wyf yn amlwg yn ei rannu am resymau sy'n glir. Rydym ni wedi trafod Cwm Rhymni gyda'r Aelod dros Ferthyr Tudful a Rhymni hefyd. Mae hi'n bwysig ein bod ni'n gallu ymestyn allan y tu hwnt i rannau deheuol Cymoedd y De, a dyna pam ein bod ni'n rhoi cynllun datblygu ar waith sy'n edrych yn benodol ar fanteisio i'r eithaf ar effaith prosiect deuoli ffordd yr A465, ac mae angen inni allu darparu hynny yn ystod y chwe mis nesaf.

O ran Canolfan Arloesi Menter Cymru, rydw i wedi cyfarfod â Chanolfan Arloesi Menter Cymru yn amlwg, ac mae gennym ni gynrychiolydd ar y tasglu sy'n bwrw ymlaen â'r cynlluniau ar entrepreneuriaeth. Yr hyn yr ydym ni'n gobeithio gallu ei wneud yw defnyddio model Canolfan Arloesi Menter Cymru i allu ymestyn hynny i rannau o'r rhanbarth yn y de-ddwyrain lle nad oes gennym ni gyfleuster tebyg, a'r hyn yr wyf i'n ei obeithio y gallwn ni ei wneud yw defnyddio unigolion sy'n entrepreneuriaid yn eu hawl eu hunain i fentora a gweithio gyda busnesau er mwyn darparu'r math o gymorth a chefnogaeth sydd wedi'i deilwra ar gyfer pob busnes unigol. Felly, mae ynglŷn â mynd ati gan bwyll i sicrhau bod pobl sy'n sefydlu a rhedeg busnesau bach yn cael yr union gymorth sydd ei angen arnyn nhw—nid y cymorth yr ydym ni'n credu sydd ei angen arnyn nhw—ac mae hynny'n gwbl hanfodol.

Yr hyn yr wyf i yn gobeithio y gallwn ni ei wneud yw defnyddio model Canolfan Arloesi Menter Cymru yng Nghaerffili i allu mynd ati yn yr un modd yn union mewn rhannau eraill o'r de-ddwyrain. 

Mae gennyf ddau siaradwr arall y mae eu meysydd, rwy'n credu, wedi cael eu crybwyll yn natganiad y Gweinidog. Felly, rhoddaf gyfle iddyn nhw ymateb, ond os gallan nhw fod yn gryno, byddai hynny o gymorth. Vikki Howells.

Diolch, Dirprwy Lywydd, a diolch i chi, Ysgrifennydd y Cabinet. Rwy'n croesawu eich sylwadau ynghylch defnyddio coridor Blaenau'r Cymoedd fel arf ar gyfer datblygu economaidd. Mae hen safle Glofa'r Tŵr yn Hirwaun yn ddelfrydol ar gyfer y dibenion hyn ac, fel y gwyddoch chi, mae'n cael ei adfer ar hyn o bryd. Pa drafodaethau ydych chi wedi eu cael gyda'r tîm sy'n adfywio Glofa'r Tŵr ynglŷn â sut y gall tasglu'r Cymoedd helpu i fanteisio ar botensial enfawr y safle hwn?

Yn ail, roedd yn dda clywed am y pyrth darganfod a'r sôn am Barc Gwledig Cwm Dâr yn benodol. Rwy'n cytuno â chi—rwy'n credu y byddai'n lleoliad ardderchog ar gyfer hynny. Rwy'n falch o weld y bydd hefyd yn ategu hyn drwy neilltuo llinell iddo yn y gyllideb. Pryd fydd cynlluniau manwl ar gyfer hyn ar gael?

Rwy'n gobeithio y byddan nhw ar gael yn fuan yn y flwyddyn newydd—yn y flwyddyn newydd nesaf. Byddwn yn disgwyl y byddem ni'n gallu gwneud cyhoeddiadau manylach ym mis Ionawr neu Chwefror 2019. Rwy'n sicr eisiau inni fod mewn sefyllfa i allu gwneud y buddsoddiadau hynny yn y flwyddyn ariannol gyfredol. Felly, rwyf eisiau inni symud ymlaen yn weddol gyflym yn hynny o beth. Rwyf hefyd eisiau gallu cyhoeddi safleoedd darganfod pellach yn yr wythnosau nesaf, o bosib cyn y Nadolig, ond yn sicr yn gynnar yn y flwyddyn newydd, y byddwn ni'n gallu adeiladu ar y sail yr ydym ni'n gallu gwneud y cyhoeddiadau hyn heddiw. Felly, rwyf eisiau bwrw iddi yn weddol gyflym i symud ymlaen â hyn. Credaf hefyd fod angen i ni greu strwythur mwy o lawer ar gyfer parc rhanbarthol y Cymoedd o ran sut y bydd yn cyflawni mewn gwirionedd beth fydd ei botensial, ac rwy'n gobeithio y gellir rhoi strwythur ar waith ar unwaith ar ôl y Nadolig hefyd, ac yn sicr yn chwarter cyntaf 2019.

O ran Glofa'r Tŵr, cynrychiolwyd Glofa'r Tŵr yn y seminar a oedd gennym ni, a sbardunodd, os mynnwch chi, y gwaith yr ydym ni'n ei wneud ar goridor yr A465 yn y gwanwyn. Maen nhw'n amlwg wedi cael gwybod y diweddaraf am y gwaith a wneir gan y grŵp o bobl yr wyf wedi eu gwahodd i ddatblygu cynllun datblygu economaidd ar gyfer Blaenau'r Cymoedd, ac rwy'n cytuno gyda'r Aelod dros Gwm Cynon, bod safle Glofa'r Tŵr yn safle pwysig, ac rwy'n ei weld fel safle strategol bwysig ar gyfer dyfodol coridor yr A465.

Yn olaf, Rhianon Passmore.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Ysgrifennydd y Cabinet, fel yr Aelod Cynulliad dros Islwyn, croesawaf yn fawr y cyhoeddiad o £7 miliwn ar gyfer parc rhanbarthol y Cymoedd, ac rwy'n croesawu'n fawr y bydd Ffordd Coedwig Cwmcarn ymysg y don gyntaf o brosiectau y pyrth darganfod i'w cyhoeddi gan Lywodraeth Cymru. Bydd yr Aelodau'n gwybod pa mor werthfawr yw Ffordd Coedwig hanesyddol Cwmcarn yn fy etholaeth i: mae'n un o'r perlau yng nghoron Cymru, ac mae'n newyddion da iawn, yn wir, ar gyfer fy etholaeth. Dyma'n union y gwaith partneriaeth effeithiol rhwng Llywodraeth Cymru, awdurdodau lleol a phartïon eraill yn gweithio gyda'i gilydd—hyd yn oed yn yr oes hon o gyni Torïaidd, y gall llywodraeth leol, Llywodraeth Cymru a'u sefydliadau partner wneud gwahaniaeth cadarnhaol yn ein cymunedau. A fyddai Ysgrifennydd y Cabinet yn barod i gyfarfod â mi ar Ffordd Coedwig Cwmcarn a chwrdd â chynrychiolwyr cyfeillion Ffordd Coedwig Cwmcarn i ledaenu'r gair hwn am botensial trawsnewidiol gwirioneddol y pyrth darganfod i bobl Islwyn?

Yn olaf, Ysgrifennydd y Cabinet, hoffwn ymchwilio yn fanylach i'r canolfannau trafnidiaeth lleol newydd a grybwyllwyd ac a nodwyd gan Lywodraeth Cymru, a fydd o fantais uniongyrchol i gymunedau Islwyn, ac fel yr wyf i wedi dweud, mae fy etholaeth yn frwdfrydig iawn i gael cysylltedd gwell ac ychwanegol rhwng y Cymoedd, ac rwy'n gofyn i Ysgrifennydd y Cabinet roi'r wybodaeth ddiweddaraf inni fel Aelodau mewn cryn fanylder ynglŷn â sut y bydd y gwaith pwysig hwn yn datblygu wrth i'r misoedd fynd rhagddynt. Diolch, Dirprwy Lywydd.

Rwy'n sicr yn hapus, Dirprwy Lywydd, i gyfarfod Aelodau unigol neu grwpiau o Aelodau er mwyn eu diweddaru ar y gwaith hwn wrth iddo ddatblygu dros yr wythnosau a'r misoedd nesaf. Rwy'n sicr yn hapus iawn, iawn i wneud hynny, ac rwyf hefyd yn falch iawn o ymweld â Ffordd Coedwig Cwmcarn gyda'r Aelod. Rwy'n gobeithio nad oes gwahaniaeth ganddi os byddaf yn dod â'm teulu gyda fi. Rydym ni wastad wedi mwynhau'r rhan honno o'r byd. Mae'n lle gwych i deuluoedd allu ymlacio a mwynhau amgylchedd a thirwedd gwych Cymoedd y de. Rydym ni'n ffodus iawn i gynrychioli lleoedd o'r fath, ac rwy'n credu y dylem ni i gyd ymfalchio'n fawr yn amgylchedd a thirwedd y Cymoedd, a dweud wrth y byd bod Cymoedd y de yn lle arbennig iawn, iawn i fod, i weld, i ymweld, i fyw, i weithio.

Diolch yn fawr iawn, Ysgrifennydd y Cabinet.