A gaf fi gymeradwyo ein Cadeirydd dros dro am ei frwdfrydedd wrth gyflawni ei ddyletswyddau dros dro y prynhawn yma? Credaf iddo roi crynodeb rhagorol o'n hadroddiad, a'i bwysigrwydd, ac roedd yn ddechrau gwych i'r ddadl hon.

Credaf fod yr arian nad yw'n arian cyhoeddus y mae'r sector celfyddydau yn ei dderbyn yn arwydd allweddol o'i iechyd, neu fel arall. Ac mae'n bwysig inni ganolbwyntio ar yr agwedd hon. Gŵyr pob un ohonom mai tywysogion teyrnasoedd a thywysogion eglwysig, a ffynonellau cyhoeddus iawn, sydd wedi ariannu’r celfyddydau ar hyd yr oesoedd i raddau helaeth. Ers yr ail ryfel byd, mae hynny wedi newid yn gyngor y celfyddydau a'r Llywodraeth. Ond mae'r swm a ddaw o'r hyn y gallwn ei ddisgrifio'n fras fel y sector preifat yn bwysig tu hwnt yn fy marn i, fel arwydd o iechyd cyffredinol.

Rydym yn sylweddoli ein bod yn wynebu heriau penodol yng Nghymru. Nid Llundain ydym ni, ond serch hynny, nid Llundain yw'r rhan fwyaf o'r Deyrnas Unedig. Ond nid yw llawer iawn o'r egni a'r nawdd y mae hynny'n ei greu drwy'r sector busnes yn llifo'n bell iawn o Lundain, a gall y byd metropolitanaidd sydd â’i ganolbwynt yn Llundain fod yn llyffethair braidd weithiau. Credaf mai rhan o'n gwaith yw herio'r ffynonellau cyllid hynny sy'n fwyaf cyfforddus yn Llundain o bosibl i edrych ymhellach, nid yn unig tuag at Gymru—byddai o fudd iddynt edrych ledled y DU hefyd—ond mae angen inni ddadlau ein hachos yn gadarn. Felly, mae Llundain yn ffynhonnell allweddol ar gyfer cyllid, a chredaf y dylem gofio hynny bob amser yn y gwaith a wnawn a’r gwaith rydym yn disgwyl i'r Llywodraeth ei wneud.

Rydym wedi cael cryn lwyddiant hefyd, megis gydag Opera Cenedlaethol Cymru a gwobr Artes Mundi. Mae gennym rai o'r cysylltiadau gorau gyda'r gymuned fusnes ehangach a ffynonellau nawdd a rhaglenni creadigol iawn. Felly, ni chredaf y dylem ddioddef unrhyw ddiffyg hyder yn hyn o beth.

Credaf mai un o'r meysydd allweddol a amlygwyd yn yr adroddiad o ran yr angen am ddatblygiad yw mwy o hyrwyddo ar lefel ryngwladol. Gall y Llywodraeth yma chwarae rhan fawr a soniai’r adroddiad am deithiau masnach, teithiau cyfnewid diwylliannol. Ac a gaf fi ychwanegu fy mod wedi meddwl yn aml y gallem roi llawer mwy o sylw i'r Mabinogi? Mae cryn lwyddiant wedi bod yn hynny o beth hefyd, ond mae'n un o ganonau pwysicaf llenyddiaeth y byd, ac o ran pwysigrwydd datblygiad diwylliannol Ewrop, mae'n wirioneddol allweddol. Rwyf wedi dyfynnu John Updike sawl tro mewn perthynas â’r pwysigrwydd a roddai i’r Mabinogi, ac roedd yn hyrwyddwr gwych yn ei ddydd, yng Ngogledd America.

Fel y dywedodd y Cadeirydd dros dro, credaf fod angen cryfhau arbenigedd codi arian yn sylweddol. Credaf fod angen i'r sector gydweithredu er mwyn datblygu'r math hwnnw o gryfder, gyda Llywodraeth Cymru o bosibl, fel y gallwn weld y cyfleoedd a chynnig pecynnau cydlynol iawn wrth wneud ceisiadau i arianwyr. Weithiau, credaf nad ydym yn gwneud digon o gydweithredu. Rydym yn credu y bydd angen eu swyddog codi arian eu hunain ar bawb sy’n chwilio am gyllid. Nid wyf yn siŵr ai dyna'r ffordd orau o fynd ati o reidrwydd. Mae angen ymagwedd fwy cydgysylltiedig, a gall hynny roi llawer mwy o gryfder i chi o ran y capasiti a ddatblygwch. Wrth gwrs, mae dyfodol Celfyddydau a Busnes Cymru yn bwysig iawn o ran y gwaith y maent wedi'i wneud ar hyrwyddo cysylltiadau rhwng y celfyddydau a busnesau, a bydd yr hyn a fydd yn digwydd y flwyddyn nesaf, fel y dywedodd y Cadeirydd, yn bwysig iawn.

Rwyf hefyd o'r farn y dylem gofio lle'r arbrofol yn y celfyddydau. Unwaith eto, mae hynny’n arwydd allweddol arall o'i lwyddiant. Mae'n annhebygol y bydd y maes hwnnw'n derbyn llawer iawn o arian nad yw'n arian cyhoeddus, neu arian cyson o leiaf. Felly, nid ydym am anwybyddu hynny ychwaith yn ein brwdfrydedd ynglŷn â ffrydiau ariannol eraill. Rydym angen ymagwedd sy'n caniatáu i ystod eang o gelfyddyd gael lefel o gyllid y mae'n ei haeddu fel y gall ychwanegu at ein bywyd cenedlaethol. Felly, mae’n amlwg y bydd cyllid cyhoeddus yn dal i fod yn hollbwysig.

Hoffwn gloi drwy ddweud hyn: soniwyd yn y ddadl ddiwethaf mewn gwirionedd fod cymuned o Gymry alltud yn bodoli. Weithiau, am nad ydym yn ei hystyried yn gymuned mor fawr ag un Iwerddon neu'r Alban hyd yn oed, rwy'n credu—. Ond edrychwch ar yr Alban: maent wedi gwneud cryn dipyn o waith yn y maes hwn. Credaf y dylem ninnau hefyd fanteisio ar y gymuned o Gymry alltud a’i diffinio o bosibl, a chynnwys y rheini sy'n byw yn Llundain, ond yn rhyngwladol hefyd. Unwaith eto, rwy’n siŵr fod llawer o bobl yno a fyddai’n awyddus i fuddsoddi yn ein celfyddydau, pe baech yn gofyn iddynt. Diolch, Ddirprwy Lywydd.