Rwyf eisiau sôn am dai, a chredaf ei bod yn brofiad eithaf sobreiddiol i edrych ar yr hanes yn mynd yn ôl dros yr 20 neu 25 mlynedd diwethaf. Nid wyf eisiau gwneud araith arbennig o bleidiol. Rwyf eisiau inni ystyried sut y gallwn ni feithrin consensws newydd, ac, yn ffodus, mae gennym ni lawer o hyblygrwydd wrth wella'r system gynllunio, addasu rhywfaint o'n gwariant, ond gallai llawer o'r hyn y mae angen inni ei wneud ddod drwy'r cap sy'n cael ei godi ar bwerau benthyca awdurdodau lleol a dulliau hyblyg eraill y bydd gennym. Dull cyfalaf, yn sicr, y mae angen inni ei ddefnyddio, yn ogystal â sicrhau bod gennym ni system gynllunio fwy effeithlon.

A chredaf hefyd, ar ôl y ddadl y prynhawn yma ar Brexit, ei bod yn briodol inni edrych ar rywbeth sy'n mynd at wraidd yr economi sylfaenol, mewn gwirionedd. Mae adeiladu tai yn rhywbeth a all ein huno ni i gyd, siawns, o ran ei werth cymdeithasol, y daioni economaidd a hybir, y sgiliau y mae angen inni eu datblygu ar gyfer ein pobl ifanc, gan roi cyfleoedd a swyddi da iawn. Ac mae llawer o'r gweithgarwch economaidd y mae'n ei gynhyrchu yn aros mewn cymunedau lleol.

A gaf i ddweud yn gyntaf oll, pe byddai Ysgrifennydd y Cabinet yn ennill yr etholiad, a gaiff ei gyhoeddi cyn bo hir—? Mae wedi cymryd naw mis i gyrraedd mor bell â hyn, ond rwy'n meddwl, dros y diwrnod neu ddau nesaf, byddwn ni mewn gwirionedd yn clywed y canlyniad. Ond gwn, pe byddai'n ennill ac yn esgyn i swydd bwysig ac uchel y Prif Weinidog, y byddai'n creu swydd Cabinet ar gyfer Ysgrifennydd tai. A chroesawaf hyn, oherwydd credaf fod hynny'n wirioneddol bwysig. Ac a gaf i annog bod hon yn swydd tai a chynllunio, oherwydd credaf fod hynny'n gamweithredol iawn ar hyn o bryd, y ffordd y mae'r portffolios hynny wedi'u rhannu? Felly, byddai hynny'n fan cychwyn; nid oes amheuaeth am hynny. Byddai hynny'n anfon arwydd pwerus iawn i bob un o'n rhanddeiliaid allan yn fan yna.

Ond rwy'n credu bod angen i bob plaid weld pwysigrwydd tai o'r newydd. Ar ôl y rhyfel, roedd tai ac iechyd yn cyd-fynd â'i gilydd, mewn gwirionedd, fel y ddau achos cymdeithasol mawr. A dyna'r math o flaenoriaeth y mae angen inni weld tai yn ei gael unwaith eto, a byddwn yn dechrau ailddatblygu rhywfaint o'r ffydd, rwy'n credu, sydd ei angen ar y genhedlaeth iau yn eu system wleidyddol, oherwydd, ar hyn o bryd, mae meysydd allweddol lle nad yw'n eu gwasanaethu'n dda.

Gadewch imi fynd drwy'r ffigurau. Mae'n rhaid imi ddweud nad yw'r hanes yn Lloegr wedi bod yn wych ychwaith; rwy'n credu bod yn rhaid cyfaddef hynny. Mae problem go iawn wedi bod gennym ni yn y Deyrnas Unedig ers y 1990au ynghylch nifer y cartrefi yr ydym yn eu hadeiladu o gymharu â'n tuedd hanesyddol. Nid ydym ni bellach ond yn adeiladu rhyw 6,000 o gartrefi'r flwyddyn; roedd tuedd hanesyddol o rhwng 10,000 a 12,000 yng Nghymru ers yr ail ryfel byd. Felly, rydym ni'n adeiladu prin hanner ein tuedd hanesyddol. Tuedd hanesyddol yw honno; nid dyna y mae angen i ni ei adeiladu ar hyn o bryd. Mae angen inni fynd y tu hwnt i'r duedd hanesyddol, o leiaf am gyfnod sylweddol, y mae modd dadlau. Mae gan Lywodraeth Cymru'r dystiolaeth. Comisiynodd adroddiad rhagorol gan y diweddar Athro Holmans, ac rwy'n credu bod angen iddi weithredu ar y data y cynhyrchodd yr adroddiad hwnnw. Mae Llywodraeth y DU wedi newid ei meddwl, rwy'n credu, o ran y math o uchelgais sydd ei angen arnom ni ar gyfer tai. Dydw i ddim yn gwybod a yw wedi derbyn gwaith sy'n cyfateb i'r hyn a gyhoeddwyd gan yr Athro Holmans, ond maen nhw wedi gosod targedau newydd a mwy uchelgeisiol ar gyfer adeiladu tai yn y 2020au, ac rwy'n credu y dylem ni adeiladu nifer cyfatebol neu hyd yn oed mwy na hynny.

Credaf y byddai'r her o adeiladu 100,000 o gartrefi newydd rhwng 2021 a 2031 yn darged priodol ac uchelgeisiol i ni, yn yr hyn sy'n debygol o fod yn ddegawd cyntaf Brexit. Credaf y bydd hynny'n anfon neges bwerus hefyd i'n partneriaid allweddol, y sector preifat, cymdeithasau tai ac awdurdodau lleol. Mae angen gweithio hyblyg iawn arnom—awdurdodau lleol i ddefnyddio eu pwerau benthyca, ac i weithio gyda'r sector preifat a'r sector annibynnol drwy gymdeithasau tai. Credaf y bydd rhai cynghorau lleol yn dechrau adeiladu tai cyngor ar raddfa fwy. Nid yw hyn yn broblem imi; credaf fod angen y cartrefi arnom ni. Ac mae'n bosibl y bydd rhai cynghorau yn datblygu arbenigeddau penodol ac yn gallu gwneud hynny ar gyfer meysydd allweddol. Ond credaf mai ein partneriaid allweddol yn y sector cymdeithasol fydd cymdeithasau tai, a hoffwn eu gweld yn cael hyd yn oed mwy o hyblygrwydd, cyllidebau tymor hwy, fel y gallant gynllunio'n effeithiol a hefyd codi'r safonau adeiladu cymdeithasol, ansawdd dylunio, a chreu cartrefi modiwlaidd newydd eco-gyfeillgar. Yn y 1950au a'r 1960au, roedd y gwelliannau mawr ym maes adeiladu tai yn aml wedi'u pennu gan y safonau yn y sector cymdeithasol, a dyna'r math o beth y gallwn ni weld y sector preifat wedyn yn ei efelychu, yn enwedig o ran cartrefi carbon isel, rwy'n credu.

Mae angen inni weld y sector busnesau bach a chanolig yn cael ei adfywio a sylfaen sgiliau, gan weithio drwy awdurdodau addysg bellach, i ganiatáu hynny. Ni allwn gynyddu o 6,000 i'r 12,000, 13,000, 14,000 y bydd eu hangen arnom yn yr 20 mlynedd nesaf yn gyflym. Dyna pam rwy'n credu bod targed 10 mlynedd o 100,000 yn realistig. Bydd yn rhoi amser inni, yn gyntaf, i adennill y duedd hanesyddol, ac yna, os oes angen, mynd ymhellach. A gaf i ddweud hyn: os yw'r Prif Weinidog yn gwneud y math hwnnw o addewid—neu'r Prif Weinidog newydd yn gwneud y math hwnnw o addewid—credaf y bydd yn cael cymeradwyaeth gynnes o amgylch y Siambr hon. Dyna'r math o addewid y mae angen inni ei roi i bobl Cymru.