Galw'r Aelodau i drefn. Cwestiwn brys fydd yr eitem gyntaf. Rwyf i wedi derbyn y cwestiwn yna o dan Reol Sefydlog 12.67, a dwi'n galw ar Carwyn Jones i ofyn y cwestiwn, plis. 

Pa asesiad mae’r Gweinidog wedi ei wneud o’r sefyllfa bresennol yn Ford Europe a’i heffaith bosibl ar y Ffatri Beiriannau ym Mhen-y-bont ar Ogwr? (EAQ0003)

Diolch. Rwyf i wedi siarad gyda Ford UK a chyda Gweinidogion Llywodraeth y DU hefyd, gan ddadlau'r achos dros waith Pen-y-bont ar Ogwr. Byddwn yn parhau i weithio'n agos gyda Ford i warchod y swyddi medrus iawn a'r gadwyn gyflenwi, yn ogystal â chwilio am gyfleoedd uwch-dechnoleg eraill ar gyfer safle Pen-y-bont ar Ogwr.

A gaf i ddiolch i'r Gweinidog am ei ateb? Bydd yn deall, wrth gwrs, bod y cyhoeddiad wedi achosi ansicrwydd mawr ymhlith gweithwyr yng ngwaith Ford a'u teuluoedd. Gweinidog, a wnewch chi ymrwymo i fonitro'r sefyllfa yn ofalus, ac i weithio gyda Ford Ewrop, gyda'r rheolwyr a'r undebau yng ngwaith Pen-y-bont ar Ogwr a hefyd gyda'r rhai sy'n cynrychioli Pen-y-bont ar Ogwr i sicrhau dyfodol y gwaith ac, wrth gwrs, ei weithlu ymroddedig?

Gwnaf, yn wir. A gaf i ddiolch i'r Aelod am ei gwestiwn ac am ei ddiddordeb brwd yn y mater hwn, ac am yr ymroddiad y mae wedi ei ddangos i waith Ford Pen-y-bont ar Ogwr? Ymrwymaf i fonitro'r sefyllfa ledled Ewrop, ond yn y DU ac ym Mhen-y-bont ar Ogwr yn arbennig. Bydd y Prif Weinidog yn ymuno ag undebau bore yfory yng ngwaith Pen-y-bont ar Ogwr, ac ar ôl fy nhrafodaeth heddiw gyda Ford UK, rwy'n trefnu i gyfarfod gyda Graham Hoare, cyfarwyddwr gwerthuso a dilysu cerbydau byd-eang Ford, i drafod y sefyllfa yng ngwaith Pen-y-bont ar Ogwr.

Credaf mai'r hyn sy'n eglur yw bod y sector modurol yn mynd trwy newid sylweddol a sydyn, ac, yn yr wythnos ddiwethaf, rwyf i wedi gweld effaith hynny ar benderfyniadau Ford o ran adolygiad Ewrop gyfan, gyda gwahanol benderfyniadau i'w gwneud ynghylch pa un a ddylid lleihau llinellau yn yr Almaen, pa un a ddylid cau gwaith yn Bordeaux, pa un a ddylid dod â'r cytundeb menter ar y cyd yn Rwsia i ben. Yr hyn sy'n gwneud gwaith Pen-y-bont ar Ogwr yn gryf o ran ystyriaethau yn y dyfodol yw bod lefelau cynhyrchiant wedi bod yn gwella. Ceir cysylltiadau diwydiannol da dros ben ar y safle nawr ac, wrth gwrs, dechreuwyd gweithgynhyrchu injan Dragon newydd.

Wrth i ni edrych tuag at y dyfodol a'r newid sylweddol yn y sector modurol, rwy'n ffyddiog wrth i Ford ystyried cynhyrchu trenau pŵer ar sail hybrid, y bydd yr injan Dragon sy'n cael ei hadeiladu o'r newydd ym Mhen-y-bont ar Ogwr yn rhoi'r safle penodol hwnnw a'r gweithwyr teyrngar, ymroddedig a brwdfrydig yn flaenllaw yn ystyriaethau Ford Ewrop, wrth iddo benderfynu lle sydd fwyaf addas ar gyfer cynhyrchu trenau pŵer ar sail hybrid yn y dyfodol.

Diolch am yr ymateb i'r cwestiwn ar hyn. Dim ond un neu ddau o gwestiynau gennyf fi, yn seiliedig ar addewidion a wnaethoch yn ôl yn 2016. Bryd hynny, pan roedd Ford o bosibl mewn helynt ar y pryd, dywedasoch y byddai Llywodraeth Cymru yn barod i fuddsoddi yn y gwaith, ac rwy'n falch o'ch clywed yn ei ganmol unwaith eto am lefel uchel ymroddiad y gweithlu yno, ond y byddwch chi'n disgwyl o leiaf bum mlynedd o gyflogaeth cynaliadwy a diogel ar gyfer nifer penodol o weithwyr yno. Felly, efallai y gallwch chi roi rhywfaint o wybodaeth i ni am ba gymorth, yn ariannol yn arbennig, yr ydych chi wedi ei roi iddyn nhw yn y cyfamser, a pha un a ydych chi'n ffyddiog bod yr addewidion y byddan nhw wedi eu gwneud i chi—yn amlwg, byddai'r cyllid hwnnw wedi bod yn amodol—pa un a yw'r addewidion hynny wedi eu cadw.

Rydych chi wedi sôn eich bod chi wedi bod yn siarad am dechnoleg newydd ers hynny, ac rydych chi wedi sôn am yr injan Dragon; yn amlwg, mae marc cwestiwn ynghylch cynaliadwyedd hirdymor y gwaith hwnnw oherwydd cyhoeddiad Jaguar Land Rover—ond pa dechnoleg arall, ac eithrio ceir trydan, ydych chi wedi bod yn eu trafod? Oherwydd un o'r ystyriaethau yr wyf i'n siŵr eich bod chi wedi meddwl amdano, wrth gwrs, yw bod Ford yn fyd-eang yn gweithio mewn partneriaeth â Volkswagen erbyn hyn, ac mae gan Volkswagen ei hun eisoes y seilwaith ar gael i gynhyrchu ceir trydan, sydd, i mi, yn codi marc cwestiwn ynghylch y posibilrwydd o ddefnyddio Pen-y-bont ar Ogwr ar gyfer hynny. Ond ceir dewisiadau eraill; mae'n debyg eich bod chi'n gyfarwydd â'r Projekt Grenadier a'r potensial ar gyfer datblygu cerbydau oddi ar y ffordd. Yn amlwg, mae Jaguar Land Rover wedi dioddef problemau, ond roedd gwerthiannau ymlaen llaw enfawr o'r Suzuki Jimny a gyhoeddwyd yn gymharol ddiweddar. Felly, tybed pa fathau o sgyrsiau ydych chi wedi eu cael am hynny, ynghyd ag unrhyw beth i'w wneud â cheir trydan.

Ac yna, yn olaf, gennyf i, pan oedd Tata mewn trafferthion, roedd Llywodraeth Cymru yn awyddus iawn i siarad am y cyfleoedd newydd y byddai'n eu cynnig i unrhyw un a fyddai'n cael ei ddiswyddo yn sgil newidiadau Tata, yn enwedig o ran ailhyfforddi. Rydym ni eisoes wedi cael beirniadaeth, ers rhai misoedd bellach, o Lywodraeth Cymru gan nad oes ganddi strategaeth sgiliau, ond rwy'n gobeithio efallai fod hyn wedi canolbwyntio'r meddwl a bod gennych chi ryw syniad o'r hyn y gallwch chi ei ddweud wrth weithwyr gwaith Ford, pe bydden nhw'n cael eu diswyddo, am y cyfleoedd hyfforddi y gellir eu cynnig iddyn nhw ar hyn o bryd. Diolch.

A gaf i ddiolch i Suzy Davies am ei chwestiynau? Ceir nifer o bwyntiau pwysig a chynhyrchion posibl, yn enwedig trenau pŵer, y gellid eu hystyried yn y blynyddoedd i ddod ar gyfer safle Pen-y-bont ar Ogwr. Yn gyntaf oll, o ran amodau sydd ynghlwm wrth gymorth gan Lywodraeth Cymru, wrth gwrs, daethpwyd ag injan Dragon i Ben-y-bont ar Ogwr o ganlyniad i'r cymorth a gynigiwyd gan Lywodraeth Cymru, a bydd yr amodau sydd ynghlwm wrth y cymorth hwnnw o ran diogelwch gwaith am o leiaf pum mlynedd yn sefyll. Mae injan Dragon yn injan ddiogel mewn gwirionedd gan fod modd ei chynhyrchu ar sail hybrid. O fewn y cylch cynhyrchion newydd y mae Ford yn eu hystyried, cynhyrchu ar sail hybrid yn hytrach na symud yn llwyr at drydaneiddio trenau pŵer yn llawn ar unwaith fyddai eu blaenoriaeth. Dyna pam rwy'n credu ei bod hi'n debyg mai injan Dragon yw un o'r cynhyrchion mwyaf deniadol y maen nhw'n eu cynhyrchu ar hyn o bryd mewn gwirionedd, i'w chynhyrchu ar sail hybrid ar gyfer marchnad fyd-eang.

Yr hyn yr ydym ni eisiau ei wneud yw sicrhau bod cynhyrchu'r injan Dragon ar sail hybrid yn dod gyntaf, cyn trenau pŵer eraill, a bod y gwaith hwnnw yn cael ei wneud ym Mhen-y-bont ar Ogwr. Mae potensial, wrth gwrs, i gynyddu capasiti o ran yr injan Dragon. Mae oddeutu 125,000 yn cael eu gweithgynhyrchu ar hyn o bryd. Gallai hyn gynyddu i 250,000 o unedau. Ceir marc cwestiwn ynghylch gweithrediadau Ford yn Rwsia. Pe byddai Rwsia yn cael ei chymryd allan o'r drafodaeth, yna byddai hynny'n amlwg yn rhoi cyfle enfawr i gynyddu cynhyrchiant injan Dragon yng ngwaith Pen-y-bont ar Ogwr. Mae'r rhain i gyd yn ffactorau sydd ar y gweill ar hyn o bryd yr ydym ni'n eu monitro, ac yr ydym ni'n amlwg yn ceisio dylanwadu arnyn nhw gyda'r bwriad o wneud yn siŵr ein bod ni'n cael y canlyniad gorau i Ben-y-bont ar Ogwr.

Cododd yr Aelod, a hynny'n gwbl briodol, y cwestiwn o ba gymorth y gellir ei roi i weithwyr sy'n cael eu heffeithio gan unrhyw benderfyniad gan gwmni i leihau nifer y gweithwyr. O ran y cymorth y gallwn ni ei gynnig, yn amlwg byddem ni'n ceisio defnyddio'r un math o gymorth a gynigiwyd i weithwyr Tata, yn bennaf drwy ein cynllun cyflogadwyedd a chyda sylw arbennig i gyfres newydd Cymru'n Gweithio o ymyraethau i wneud yn siŵr y gellir hyfforddi pobl mewn sgiliau newydd os oes angen i'w cael yn syth yn ôl i mewn i waith neu eu cyfeirio at gyfleoedd uniongyrchol sydd eisoes yn y sector y maen nhw'n arbenigwyr ynddo.

Cododd yr Aelod hefyd y prosiect posibl pwysicaf efallai ar gyfer y safle—prosiect Seagull yw hwn mewn gwirionedd. 'Grenadier' yw enw'r cynnyrch a roddwyd i'r cerbyd oddi ar y ffordd 4x4 gerwin. Buddsoddiad posibl gan Ineos yw hwn. Mae Llywodraeth Cymru wedi gweithio'n ddiflino ar y cyd â Ford ac Ineos i sicrhau ein bod ni yn y sefyllfa orau i sicrhau'r buddsoddiad hwnnw. Os byddwn ni'n dod â chynhyrchiant y cerbyd hwnnw i Ben-y-bont ar Ogwr, bydd yn cynnig gwaith i gannoedd ar gannoedd o bobl a miloedd yn y gadwyn gyflenwi o bosibl. Bydd penderfyniad yn cael ei wneud y mis nesaf. Y cwestiwn mawr yw a all Cymru ennill y contract hwnnw o flaen un safle arall yn Ewrop wrth i ni adael yr UE. Efallai mai hwn fydd y prawf mwyaf o ba un a all economi Cymru wrthsefyll yr her Brexit y byddwn yn ei wynebu yn ystod y misoedd sydd i ddod.

A gaf innau hefyd fynegi fy mhryder dwys ynghylch y cyhoeddiad hwn a'r hyn y mae'n ei olygu i'r gweithlu ym Mhen-y-bont ar Ogwr a hefyd i economi ehangach Cymru? A gaf i hefyd ofyn am sicrwydd gan Lywodraeth Cymru y byddwch chi'n troi pob carreg bosibl wrth geisio sicrhau dyfodol newydd i'r gwaith ym Mhen-y-bont ar Ogwr? A gaf i hefyd ofyn am sicrwydd ynghylch y defnydd o arian cyhoeddus—arian a fuddsoddwyd eisoes yn Ford Pen-y-bont ar Ogwr yn ogystal ag arian cyhoeddus y gallai fod angen ei fuddsoddi yn y dyfodol, o ystyried yr ansicrwydd sydd wedi bod yn gysylltiedig â gwaith Ford Pen-y-bont ar Ogwr ar wahanol adegau dros y blynyddoedd diwethaf? A hefyd, a gaf i awgrymu ei bod hi efallai'n amser, o ystyried difrifoldeb y sefyllfa yr ydym ni'n ei hwynebu ym Mhen-y-bont ar Ogwr, ac mewn mannau eraill, i drefnu uwchgynhadledd fawr i ystyried rhai o'r bygythiadau yr ydym ni'n eu hwynebu yn economi Cymru, nid yn unig y cyhoeddiad yn Ford Pen-y-bont ar Ogwr ond hefyd yr ansicrwydd mawr ynghylch Wylfa, mater yr wyf i'n gobeithio gallu ei godi gyda'r Gweinidog yn ddiweddarach heddiw neu yr wythnos hon, yn ogystal â'r bygythiadau yn y tymor hwy, efallai, i Airbus ym Mrychdyn, oherwydd Brexit, ac yn wir y materion ehangach sy'n gysylltiedig â'n hymadawiad arfaethedig o'r Undeb Ewropeaidd?

Wel, a gaf i ddiolch i'r Aelod am ei gwestiynau a dweud mai o ganlyniad i raddau helaeth i'r cymorth y mae Llywodraeth Cymru wedi gallu ei ddarparu dros flynyddoedd lawer a'r cydweithrediad cyhoeddus-preifat yr ydym ni wedi ei weld rhwng Ford a Llywodraeth Cymru y mae'r safle yn dal i fodoli ym Mhen-y-bont ar Ogwr, yn fyw ac yn iach, yn cynhyrchu rhai o injans mwyaf arloesol y byd? Ac rydym ni'n sefyll yn barod i gefnogi mwy o gynhyrchu yng ngwaith Pen-y-bont ar Ogwr, ac rydym ni'n sicr yn awyddus i sicrhau bod buddsoddiad pellach yn cael ei sicrhau ar gyfer yr ardal. Mewn gwirionedd, mae'r buddsoddiad y gallem ni fod yn edrych arno gan Ineos yn swm o gannoedd o filiynau o bunnoedd, a byddai honno'n fuddugoliaeth enfawr i economi Cymru os gallwn ni ei sicrhau fis nesaf.

Mae Fforwm Modurol Cymru yn gweithredu fel fforwm pwysig iawn ar gyfer sganio'r gorwel ar gyfer tueddiadau a thechnolegau sy'n dod i'r amlwg ac i gynghori'r Llywodraeth ar y sefyllfa y mae'r sector ynddi ar hyn o bryd a hefyd yr heriau a'r cyfleoedd posibl sy'n dod yn ddiweddarach. Mae'r fforwm yn parhau i wneud gwaith rhagorol o ran cynghori Gweinidogion, yma yn Llywodraeth Cymru ac yn Llywodraeth y DU. Ac o ran cydweithio—os hoffech chi, uwchgynhadledd i asesu tueddiadau yn y dyfodol a chyfleoedd a heriau—wel, gallaf ddweud wrth yr Aelodau bod gweithgor eisoes wedi ei sefydlu cyn newyddion yr wythnos hon i ystyried beth yw'r cyfleoedd posibl, yn enwedig ar gyfer Ford ym Mhen-y-bont ar Ogwr yng nghyd-destun sector modurol sy'n newid yn gyflym.

Gallaf hefyd sicrhau'r Aelod, o ran prosiectau mawr bod cryn ddyfalu yn eu cylch ar hyn o bryd, fy mod i wedi gofyn i Fwrdd Uchelgais Economaidd Gogledd Cymru ymgynnull ar frys, ac rwy'n awyddus i gyfarfod â'r bwrdd uchelgais i drafod y penderfyniad y disgwylir i Hitachi ei wneud ddydd Iau. Rwy'n bwriadu bod yn y gogledd ddydd Iau, yn barod i gyfarfod â'r bwrdd uchelgais economaidd, os yw'r holl randdeiliaid ac arweinwyr awdurdodau lleol ar gael. Os na all hynny ddigwydd yn syth ar ôl y penderfyniad a wneir gan Hitachi, yna byddaf yn gofyn i'r bwrdd hwnnw gael ei ymgynnull ar y cyfle cyntaf.

Cefais sgwrs gyda Gweinidogion Llywodraeth y DU heddiw am y sefyllfa yn Wylfa. Siaradais â Horizon hefyd. Credaf mai'r hyn sy'n weddol eglur yw bod Prif Weinidog y DU wedi gwneud tro gwael â Chymru, mae gen i ofn, yr wythnos diwethaf trwy fethu â chodi'r mater hollbwysig hwn gyda Phrif Weinidog Japan a chyda rhanddeiliaid allweddol yn Japan. Dywedodd y Prif Weinidog mai mater masnachol i Hitachi yn unig oedd hwn. Nid yw hynny'n wir—nid yw hynny'n wir. Mae'r prosiect hwn yn rhywbeth y mae Llywodraeth y DU yn barod i gymryd cyfran gwerth £5 biliwn ynddo. Gallai ddarparu hyd at 10 y cant o ynni y DU. Gallai ddarparu cannoedd ar gannoedd o swyddi hynod werthfawr am genedlaethau i ddod. Nid mater cwbl fasnachol i Hitachi yw hyn. Mae hyn yn ymwneud â sicrhau ein sicrwydd o ran ynni, ac mae'n ymwneud â sicrhau economi gogledd Cymru, Cymru a thu hwnt.

Mae'r Gweinidog wedi rhoi rhywfaint o galondid i ni, yn sicr o'r safbwynt bod Llywodraeth Cymru, unwaith eto, yw gwneud yn siŵr ei bod y sefyll yn gadarn y tu ôl i Ford Pen-y-bont ar Ogwr, fel y mae wedi ei wneud ers blynyddoedd lawer iawn. O ran pam mae Ford wedi bod yn llwyddiant, ei ddau gryfder mwyaf yw (1) Llywodraeth Cymru yn sefyll ochr yn ochr ag ef, ond yn bennaf y gweithlu medrus, ymroddedig, hynod frwdfrydig, sydd wedi addasu o'r blaen i amgylchiadau anodd ac i newid, ac maen nhw wedi dod drwy gyfnodau anodd ac wedi rhoi'r cwmni hwn, flwyddyn ar ôl blwyddyn, yn ôl ar ei draed a gwneud yn dda iawn. Ac mae'n gwneud yn dda ar hyn o bryd, er bod ganddo ddirywiad mewn rhai llinellau cynhyrchu.

Mae llawer o hyn yn dibynnu ar Ford Ewrop a'u penderfyniadau nhw, ond rwy'n credu ei bod yn ddefnyddiol bod Llywodraeth Cymru yn nodi ei bod yno i helpu mewn unrhyw ffordd bosibl. A gaf i ofyn pa swyddogaeth, os o gwbl, sydd i Lywodraeth y DU hefyd? Oherwydd y pryder bob amser fyddai y byddem ni eisiau i Lywodraeth y DU fod yma, yn sefyll yr un mor gadarn ag y mae Llywodraeth Cymru, gan wybod pwysigrwydd rhanbarthol hyn nid yn unig yn etholaeth Pen-y-bont ar Ogwr ac Ogwr, ond yn y gadwyn gyflenwi ehangach ar draws de Cymru ac, yn wir, i fyny i ganolbarth Lloegr hefyd, ac i ogledd Cymru. Felly, rydym ni eisiau gwybod y gall Llywodraeth y DU chwarae rhan hefyd ac nad yw'n gweld hyn mewn unrhyw ffordd fel bygythiad i rannau eraill o'r DU. Mae'n hollbwysig i'r economi ranbarthol yn ne Cymru.

Wel, a gaf i ddiolch i Huw Irranca-Davies am ei gwestiwn? Mae nifer o feysydd, wrth gwrs, y gallai Llywodraeth y DU fod o gymorth mawr ynddyn nhw ar hyn o bryd. Yn gyntaf oll, mae Brexit yn ffactor y mae angen ei ystyried. Oherwydd gwendid sterling, bu effaith o £600 miliwn ar drosiant Ford UK. Mae hynny, yn ei dro, wrth gwrs, wedi effeithio ar broffidioldeb. Yn ail, mae rhan y gall Llywodraeth y DU ei chwarae o ran sicrhau bod Ineos yn penderfynu buddsoddi yn y DU yn hytrach nag yn Ewrop gyfandirol, gan ddarparu drwy hynny nifer enfawr o swyddi â chyflogau da i bobl fedrus. Ac yn drydydd, mae rhan i Lywodraeth y DU, a strategaeth ddiwydiannol y DU yn benodol, ei chwarae o ran hybu cyfleoedd i sefydliadau ymchwil Cymru ac, yn hollbwysig, i fusnesau Cymru fanteisio i'r eithaf ar rai o'r heriau mawr. Rwy'n meddwl, yn arbennig, am her Faraday. Gwn fod yr Aelod wedi dangos diddordeb mawr ym mhotensial cynhyrchu batris ar gyfer cerbydau ar safle Ford Pen-y-bont ar Ogwr. Ar hyn o bryd, yr hyn sy'n gwbl eglur gan ddiwydiant yw na allai cynhyrchu batris yn y DU ar gyfer y sector modurol ddigwydd oni bai bod cydweithrediad rhwng gweithgynhyrchwyr a chyda chryn dipyn o gymorth gan Lywodraeth y DU. Gwn fod hwn yn un maes gwaith y mae gan yr Ysgrifennydd Gwladol dros Fusnes, Ynni a Strategaeth Ddiwydiannol, Greg Clark, ddiddordeb mawr ynddo ac y mae'n ymroddedig iawn iddo, ac rwyf yn galw ar Lywodraeth y DU i ymgysylltu cymaint â phosibl dros gwmnïau Cymru a sefydliadau ymchwil Cymru i wneud yn siŵr ein bod ni'n cael y budd mwyaf posibl o her Faraday a'r strategaeth ddiwydiannol yn ei chyfanrwydd.

Diolch i'r Gweinidog.