8. Dadl Plaid Cymru: Brexit Heb Gytundeb

Part of the debate – Senedd Cymru am 6:15 pm ar 16 Ionawr 2019.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Jeremy Miles Jeremy Miles Labour 6:15, 16 Ionawr 2019

(Cyfieithwyd)

Lywydd, na foed inni fod dan unrhyw gamargraff ynglŷn â difrifoldeb y sefyllfa hon. Nodaf mai un peth na ddywedodd y Prif Weinidog neithiwr, er gwaethaf y grasfa ddifrifol a gafodd, oedd y byddai'n gofyn am ymestyn erthygl 50 i roi lle i anadlu ar gyfer y dull newydd o weithredu yr oedd yn ei gynnig. Yn wir, mae ffigyrau Llywodraeth wedi parhau i ddweud nad oes angen estyniad o'r fath. Yn y cyfamser, fel y dywedodd y Llywydd Tusk, mae'r risg o Brexit anhrefnus wedi cynyddu. Fel y cawsom ein hatgoffa gan Mick Antoniw, byddai Brexit anhrefnus, yn dod â thariffau a chwotâu yn ei sgil, er gwaethaf breuddwyd gwrach Neil Hamilton.

Fel y saif pethau, byddwn yn gadael yr Undeb Ewropeaidd ar 29 Mawrth. Dyna y mae'r gyfraith yn ei ddweud ar hyn o bryd. Ni all hyn newid oni bai bod Llywodraeth y DU yn ymyrryd mewn modd pendant. Galwn arnynt i ofyn i'r Undeb Ewropeaidd ohirio dyddiad gadael erthygl 50 a diwygio ein deddfwriaeth ddomestig, ond er mwyn i'r cais hwn lwyddo mae'n rhaid iddi fod yn glir fod y Llywodraeth o ddifrif ynglŷn â sicrhau'n gyflym ffordd o weithredu a all ennyn cefnogaeth eang ar draws y Senedd a'r wlad gyfan ac un sy'n dderbyniol i'r UE-27. Yn rhy aml gwelsom y Prif Weinidog yn cyfarfod ag arweinwyr UE gyda chynigion afloyw. Yn awr, yn fwy nag erioed, mae'r wlad angen cynigion cadarn a chyflawnadwy, a geilw hyn am ailysgrifennu'r datganiad gwleidyddol yn sylfaenol. Nid yw mân addasiadau'n mynd i wneud y tro ac ni fyddant yn ennyn cytundeb yn y Senedd yng ngoleuni'r grasfa neithiwr.

Yn y cyfamser, rhaid inni baratoi ar gyfer realiti Brexit 'dim bargen' orau y gallwn. Dywedais hynny ddoe yn fy natganiad, a dywedodd y Prif Weinidog hynny yr wythnos diwethaf yn ei ddatganiad ef, ac eto heddiw. Dyna'r unig lwybr gweithredu sy'n agored i Lywodraeth gyfrifol sy'n blaenoriaethu lles ein pobl yn anad dim arall. Dyna pam yr ydym yn cynnig aildrefnu busnes yn y Cynulliad hwn ddydd Mawrth nesaf i ganolbwyntio ar baratoadau 'dim bargen'. Er gwaethaf yr holl anghytuno rhyngom, rydym yn gweithio'n adeiladol gyda Llywodraeth y DU a'n partneriaid yma yng Nghymru a byddwn yn parhau i wneud hynny, ond byddai canlyniad o'r fath yn warth. Dewis lleiafrif pitw o ideolegwyr a phenboethiaid yn y Senedd ac yn y wlad ydyw a byddai'n achosi niwed mawr yn y ffyrdd y mae Llywodraeth Cymru ac eraill yn y Cynulliad hwn wedi'u disgrifio heddiw ac yn gyson dros y ddwy flynedd a hanner ddiwethaf.

Cydweithiodd Llywodraeth Cymru â Phlaid Cymru ar y cychwyn a chynhyrchu 'Diogelu Dyfodol Cymru', sef cyfres gadarn o safbwyntiau'n diffinio buddiannau Cymru, ac mae wedi dal prawf amser. Llwyddasom i wneud hyn gan barchu'r ffaith bod gwahaniaethau rhyngom wrth gwrs a bydd y rheini'n parhau, ond os gallasom gytuno ar y materion mawr, gwnaethom hynny er lles y wlad. Fel y dywedais ddoe yn fy natganiad, os gallasom ni gynhyrchu safbwynt ar y cyd, wedi'i gymeradwyo gan y Cynulliad hwn ddwy flynedd gyfan yn ôl, pam na allodd Llywodraeth y DU wneud yr un peth? Rhaid i'r Prif Weinidog ymgysylltu â meddwl agored yn awr â'r Senedd a'r sefydliadau datganoledig, anghofio ei llinellau coch a rhoi budd y wlad yn gyntaf.

Lywydd, nodaf fod y gwelliant a gyflwynwyd gan y grŵp Ceidwadol yn galw arnom i weithio'n adeiladol â Llywodraeth y DU i gyflawni canlyniadau refferendwm 2016. Wrth gwrs, byddwn yn parhau i weithio gyda pha Lywodraeth bynnag sydd mewn grym, fel y gwnaethom drwy gydol y ddwy flynedd a hanner ddiwethaf, ond fel yr eglurais, cyfrifoldeb Llywodraeth San Steffan mewn gwirionedd yw dangos bod ei hymrwymiad i fwrw ati o ddifrif i ddechrau trafodaethau trawsbleidiol yn ymrwymiad diffuant mewn gwirionedd, os yw'n goroesi'r bleidlais o ddiffyg hyder heno wrth gwrs.

Fodd bynnag, gwrthwynebwn y gwelliant am nad yw'n mynd yn ddigon pell. Dylai'r Cynulliad ddweud yn gwbl glir yn awr y dylid diystyru 'dim bargen'. Gan nad yw gwelliant y Ceidwadwyr yn dweud unrhyw beth o gwbl ynglŷn â pha fath o ateb y gellir ei ragweld i'r argyfwng hwn, rwy'n tybio mai'r rheswm am hynny yw bod y rhaniadau yma'n ddrych o'r rhai a geir o fewn y blaid yn y Senedd. Gwn fod rhai o'r Aelodau Ceidwadol gyferbyn yn deall yn iawn pa mor ofnadwy o ddinistriol fyddai Brexit 'dim bargen'. Felly, apeliaf arnynt i ymuno â ni i gefnogi'r cynnig hwn, ac yna gall Prif Weinidog Cymru gyfleu neges wirioneddol ddiamwys i'r Prif Weinidog os a phan fydd hi'n cynnull y Cydbwyllgor Gweinidogion fel y mae'r cynnig hwn yn briodol yn galw amdano.