Y Gyfradd Carcharu

1. Cwestiynau i'r Prif Weinidog – Senedd Cymru ar 22 Ionawr 2019.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Leanne Wood Leanne Wood Plaid Cymru

2. Sut y mae Llywodraeth Cymru wedi ymateb i ffigurau sy'n dangos mai yng Nghymru y mae'r gyfradd garcharu uchaf yng ngorllewin Ewrop? OAQ53272

Photo of Helen Mary Jones Helen Mary Jones Plaid Cymru

7. Pa drafodaethau y mae'r Prif Weinidog wedi eu cael yng ngoleuni ffigurau sy'n dangos mai yng Nghymru y mae'r gyfradd garcharu uchaf yng ngorllewin Ewrop? OAQ53267

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour 1:58, 22 Ionawr 2019

(Cyfieithwyd)

Diolchaf i'r Aelod am y cwestiwn yna. Dirprwy Weinidog, cafodd Jane Hutt gyfarfod â Dr Robert Jones, awdur yr adroddiad ffeil ffeithiau y mae Leanne Wood yn cyfeirio ato, ar 17 Ionawr i drafod ei ganfyddiadau allweddol. Byddwn yn parhau i weithio'n agos â'r Weinyddiaeth Gyfiawnder i ystyried yr adroddiad yn llawn a deall beth y mae hyn yn ei olygu i Gymru.

Photo of Leanne Wood Leanne Wood Plaid Cymru 1:59, 22 Ionawr 2019

(Cyfieithwyd)

Mae'r adroddiad a gyhoeddwyd yr wythnos diwethaf gan Ganolfan Llywodraethiant Cymru yn dangos bod gennym ni'r gyfradd garcharu uchaf yn Ewrop, ac mae, mewn gwirionedd, ddwywaith yn fwy na chyfradd ardal ogleddol Iwerddon. Hefyd wedi ei chynnwys yn yr adroddiad mae'r ffaith bod y gyfradd garcharu uchel hon er gwaethaf y ffaith bod gan Gymru gyfradd droseddu is na Lloegr bob blwyddyn rhwng 2013 a 2017. O fy nghefndir fel cyn swyddog prawf, gwn yn uniongyrchol y dinistr y gall dedfrydau o garchar ei achosi i bobl. Gall roi terfyn ar yrfaoedd, gall chwalu priodasau, gall arwain at ddigartrefedd. Mae'n amlwg nad yw system cyfiawnder troseddol San Steffan yn gweithio i Gymru. Yn wir, mae'n ymddangos ei bod yn cosbi Cymru. A wnewch chi wthio i gael datganoli'r system cyfiawnder troseddol fel blaenoriaeth allweddol i'ch Llywodraeth, er mwyn atal mwy o fywydau rhag cael eu difetha yng Nghymru? Ac a wnewch chi gytuno i wthio am i'r gwasanaeth prawf cyfan gael ei ailuno o fewn y sector cyhoeddus, oherwydd, heb ddewisiadau dedfrydau cymunedol diogel, mae'r gyfradd garcharu yn siŵr o godi?

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour 2:00, 22 Ionawr 2019

(Cyfieithwyd)

Diolchaf i'r Aelod am y cwestiwn atodol pwysig yna, ac rwy'n cytuno â llawer iawn o'r hyn a ddywedodd wrth gyflwyno'r cwestiwn. Mae'r darlun cyffredinol o ran cyfiawnder troseddol yng Nghymru a Lloegr wedi bod yr un fath ers bron i chwarter canrif. Mae cyfraddau troseddau a gofnodir yn gostwng, mae llai o bobl yn ymddangos gerbron y llysoedd, ac eto mae mwy o bobl yn cael eu hanfon i'r carchar ac am fwy o amser. Nid yw honno'n gyfres dderbyniol o amgylchiadau i Lywodraeth Cymru, ac mae'n arbennig o annerbyniol yn yr amgylchiadau y cyfeiriodd Leanne Wood atyn nhw, pan, er enghraifft, fel y mae'r ffeil ffeithiau yn ei ddweud wrthym ni, fod chwarter y menywod sy'n cael eu hanfon i'r carchar yng Nghymru yn cael eu hanfon i'r carchar am lai na mis. Ac eto, mewn mis, gallwch golli eich cartref, gallwch golli eich swydd, gallwch golli eich plant—yn y modd y nododd Janet Finch-Saunders—ac mae'r rhain am droseddau di-drais ac, mewn rhai achosion, am droseddau sy'n cael eu cyflawni am y tro cyntaf. Nid yw hynny o fudd i neb. Nid yw o fudd i'r unigolyn, y dioddefwyr, na'r gymdeithas yn gyffredinol.

Hoffwn, Dirprwy Lywydd, fabwysiadu dull ymarferol o ddatganoli'r system cyfiawnder troseddol. Nid wyf eisiau i ni beidio â chael y camau ymarferol y gallem ni eu cymryd drwy chwilio am rywbeth sydd y tu hwnt i'n gallu i'w gyflawni. Felly, rwy'n credu bod tri maes y dylem ni ddechrau â nhw fel pwyslais. Dylem ni geisio datganoli'r system cyfiawnder ieuenctid, dylem ni geisio datganoli'r gwasanaeth prawf i Gymru, a dylem ni geisio pwerau newydd o ran troseddwyr benywaidd. Dyna'r rhannau o'r system cyfiawnder troseddol sydd agosaf at y cyfrifoldebau sydd wedi'u datganoli eisoes a lle y gallem ni wneud y gwahaniaeth mwyaf uniongyrchol. Rwy'n credu, mewn ffordd ymarferol, y dylem ni ganolbwyntio ar yr agweddau hynny yn gyntaf, ac os gallwn ni sicrhau eu bod yn cael eu datganoli i Gymru, yna byddwn yn gallu symud ymlaen o'r fan honno i'r agweddau eraill a fyddai'n dilyn.

Photo of Helen Mary Jones Helen Mary Jones Plaid Cymru 2:02, 22 Ionawr 2019

(Cyfieithwyd)

Diolchaf i'r Prif Weinidog am ei ymatebion i Leanne Wood. Rwy'n teimlo, Dirprwy Lywydd, bod yn rhaid i mi gyfleu bod angen ychydig mwy o uchelgais arnom. Rwy'n deall yn llwyr yr hyn y mae'r Prif Weinidog yn ei ddweud, o'r safbwynt os gallwn ni gael cyfiawnder ieuenctid wedi'i ddatganoli yn gyflym iawn, ac os gallwn ni gael pwerau ychwanegol o ran troseddwyr benywaidd, byddai hynny i'w groesawu. Ond mae hynny'n dal i adael—. Dynion sy'n oedolion yw mwyafrif y bobl sy'n mynd i mewn i'r system carchardai mewn gwirionedd, ac rydym ni'n ymwybodol o'r effaith ddinistriol y gall hynny ei chael arnyn nhw ac ar eu teuluoedd, wrth gwrs, fel y mae e'n ei ddweud yn briodol.

O ran y gwasanaeth prawf, rwy'n siŵr bod y Prif Weinidog yn ymwybodol bod cyfraddau salwch swyddogion prawf yn yr elfennau o'r gwasanaeth sydd wedi eu preifateiddio dair gwaith yn uwch na'r rhai yn y Gwasanaeth Prawf Cenedlaethol. Mae'n amlwg nad yw'n system sy'n gweithio, ac er fy mod i'n croesawu'n fawr y camau sy'n cael eu cymryd tuag at greu gwasanaeth prawf Cymru, fy nealltwriaeth i yw, ar hyn o bryd, y byddai hwnnw'n cynnwys gwaith un i un gyda throseddwyr yn unig. Nawr, os ydym ni'n mynd i leihau, fel y mae'r Prif Weinidog wedi nodi y mae'n dymuno ei wneud, cyfradd y dedfrydau o garchar yng Nghymru, mae'n rhaid i ni gael cosbau cymunedol adsefydlu cryfach a mwy credadwy. Felly, yn rhan o'i waith i geisio datganoli'r gwasanaeth prawf, a wnaiff ef geisio fel mater o frys sicrhau bod cyfrifoldebau am waith grŵp a'r hyn a alwyd yn wasanaeth cymunedol am waith di-dâl — sydd, wrth gwrs, yn cael ei ystyried fel dedfryd gredadwy gan y gymuned, gan eu bod yn gallu gweld yr elfen o gosb yn hynny o beth—yn cael eu cynnwys mewn unrhyw ddatblygiadau o wasanaeth prawf Cymru, oherwydd fel arall bydd gennym ni system ranedig ac ni fyddwn yn gallu bod yn gyson?

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour 2:04, 22 Ionawr 2019

(Cyfieithwyd)

Diolchaf i Helen Mary Jones am y cwestiwn dilynol yna. Dylwn fod wedi dweud yn fy ateb i Leanne Wood fy mod i, wrth gwrs, yn cefnogi'n llwyr ailuno'r ddwy ran a wahanwyd o'r gwasanaeth prawf. Er fy mod i'n croesawu'r camau sydd eisoes yn cael eu cymryd o ran y gwasanaeth prawf yng Nghymru, mae mwy y mae angen i ni ei wneud, a mynd y tu hwnt i'r prosbectws hwnnw. Ac rydym ni'n gwybod, Dirprwy Lywydd—yr hyn sy'n achosi rhwystredigaeth yw ein bod ni'n gwybod beth sy'n gweithio: rydym ni'n gwybod bod system lle mae gennym ni'r arallgyfeiriad mwyaf posibl o'r system i ymyrraeth gynnar ac atal; pan fydd angen ymyrryd, rydym ni'n ymyrryd ddim ond mewn modd cwbl angenrheidiol; ac rydym ni'n rheoli'r system gyfan. Bydd newid y ffordd y mae'r system yn gweithio bob amser yn gynt na cheisio newid unigolion y tu mewn iddi. Ac rydym ni'n gwybod bod hynny'n gweithio, oherwydd mae'r ffigurau yn y ffeil ffeithiau yn dangos hynny—ond mewn meysydd eraill, gan gynnwys dynion ifanc, nid ydym yn gwneud cystal ag mewn meysydd eraill—ym maes cyfiawnder ieuenctid, mae'r cyflawniadau yng Nghymru yn fwy na'r rhai y tu hwnt i'n ffiniau. Felly, rydym ni'n gwybod bod gennym ni bresgripsiwn sy'n gweithio; rydym ni'n gwybod bod gennym ni bresgripsiwn sy'n diogelu dioddefwyr ac yn hyrwyddo diogelwch cymunedol.

Rwyf i eisiau bod yn uchelgeisiol, Dirprwy Lywydd, yn y maes hwn, hefyd, ond yn arbennig, rwyf i eisiau bod yn cyflawni . Rwyf i eisiau i ni wneud y pethau hynny yr ydym ni'n gwybod fydd yn gwneud gwahaniaeth ac yn gwneud y gwahaniaeth hwnnw yn y modd mwyaf uniongyrchol, a chanolbwyntio ar yr agweddau hynny ar y system cyfiawnder troseddol sydd agosaf at y cyfrifoldebau sydd gennym ni eisoes, rwy'n credu, yw'r modd y byddwn ni'n gweld cynnydd yn y maes hwn.

Photo of David Rees David Rees Labour 2:05, 22 Ionawr 2019

(Cyfieithwyd)

Prif Weinidog, rydych chi eisoes wedi sôn bod un o bob pedair o fenywod yn derbyn dedfrydau o lai na mis, ond amlygodd yr adroddiad hefyd bod mwy na 68 y cant o'r dedfrydau hynny am flwyddyn neu lai—dedfrydau byr iawn—ac, fel y cyfryw, mae angen i ni edrych ar y canllawiau ar gyfer hynny. Nawr, ddoe, roeddwn i'n croesawu'r penderfyniad a'r cyhoeddiad gan y Gweinidog yn Llundain i ddweud mewn gwirionedd nad oedd y carchar mawr ym Mhort Talbot yn ddichonadwy mwyach, ei fod yn sgrap i bob pwrpas, ond yn siomedig dros ben wedyn i glywed ei fod yn dal i ystyried carchardai mawr mewn mannau eraill yn ne Cymru.

Mecanweithiau warysu yn unig yw carchardai mawr. Nid ydyn nhw'n helpu unigolion i roi'r gorau i aildroseddu. Felly, os ydym eisiau cymryd camau yn Llywodraeth Cymru, mae ffordd hawdd o wneud hynny: peidiwch â gweithio gyda Llywodraeth y DU ar fwy o garchardai mawr. A wnewch chi gyfleu i'r Weinyddiaeth Gyfiawnder nad yw Llywodraeth Cymru yn cytuno â charchardai mawr fel ateb, bod ganddi wahanol ddulliau, ac, yn wir, bod angen i ni geisio lleihau'r canllawiau dedfrydu hyn fel nad oes yn rhaid i gymaint o bobl fynd yno yn y lle cyntaf?

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour 2:06, 22 Ionawr 2019

(Cyfieithwyd)

Wel, gadewch i mi gytuno â'r hyn y mae David Rees wedi ei ddweud. Rydym ni eisiau i lai o bobl fynd i'r carchar yn y lle cyntaf. Nid wyf i'n credu mai adeiladu mwy o garchardai yw'r ffordd iawn o ddatrys yr argyfwng yn ein system cyfiawnder troseddol. Rwy'n cydnabod yn llwyr fod pobl yn cael eu cadw mewn amodau yng Nghymru ac yn Lloegr nad ydyn nhw'n dderbyniol yn yr unfed ganrif ar hugain. Abertawe yw'r degfed carchar mwyaf gorlawn yng Nghymru a Lloegr, ac nid yw'r amodau Fictoraidd y mae pobl yn cael eu cadw ynddynt mewn rhannau o'r ystâd carchardai yn dderbyniol ac mae angen gwneud yn siŵr bod y rheini'n cael eu disodli, ond nid adeiladu mwy o garchardai yw'r ateb. Cefais fy atgoffa o'r hyn a ddywedodd Alexander Paterson—comisiynydd carchardai yn y 1920au—pan ddywedodd:

Lle bynnag y bydd carchardai yn cael eu hadeiladu, bydd Llysoedd yn gwneud defnydd ohonynt. Os nad oes carchar ar gael, mae'n bosibl y bydd rhyw ffordd arall o ymdrin â'r troseddwr yn cael ei darganfod.

Roedd hynny'n wir 100 mlynedd yn ôl, ac mae'n wir eto heddiw. Fe wnaed yn eglur ein barn ni fel Llywodraeth Cymru ar ddatblygu carchardai mawr yma yn ne Cymru y llynedd ym mis Ebrill a mis Tachwedd. Nid ydym ni wedi cael unrhyw drafodaeth bellach gyda'r Weinyddiaeth Gyfiawnder ar y mater hwn ers hynny. Mae fy nghyd-Aelod Jane Hutt yn ceisio cael cyfarfod â'r Gweinidog dros gyfiawnder a Gweinidogion yn y Swyddfa Gartref i drafod yr adroddiad ffeil ffeithiau, a bydd yn gyfle i ailddatgan ein safbwynt wyneb yn wyneb.

Photo of Mark Isherwood Mark Isherwood Conservative 2:08, 22 Ionawr 2019

(Cyfieithwyd)

Rydym ni eisoes yn gwybod, wrth gwrs, y bydd y gwasanaeth carchardai a'r gwasanaeth prawf yng Nghymru yn gyfrifol am y system brawf eto o 2020 yng Nghymru, gyda phwyslais ar gymunedau, dedfrydu cymunedol ac adsefydlu. Ond, o ystyried bod y dadansoddiad gan Ganolfan Llywodraethiant Cymru yr oedd y cwestiwn hwn yn ymwneud ag ef yn wreiddiol wedi canfod bod cyfanswm y dedfrydau o garchar yn Lloegr rhwng 2010-17 o dan system cyfiawnder troseddol San Steffan, fel y'i galwyd yn gynharach, wedi gostwng gan 16 y cant, ond wedi cynyddu gan 0.3 y cant, a bod y dedfrydau o garchar a orfodwyd gan ynadon yng Nghymru wedi cynyddu gan 12 y cant, pa ddeialog wnewch chi geisio ei gael, efallai, gyda'r farnwriaeth, gyda'r ynadaeth, i ddarganfod eu rhesymau am hyn yng Nghymru, pan fy mod yn gwybod, flynyddoedd lawer ôl, wrth dderbyn tystiolaeth mewn pwyllgor Cynulliad, pan ganfuwyd gwahaniaethau daearyddol tebyg, y cyflwynwyd achos ganddynt i ni yr oeddem yn gallu ei ystyried?

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour 2:09, 22 Ionawr 2019

(Cyfieithwyd)

Wel, Dirprwy Lywydd, rwyf i wedi cael cyfle i drafod yr adroddiad yn gryno gyda'r Arglwydd Thomas, sy'n arwain y comisiwn ar gyfiawnder a sefydlwyd yma yng Nghymru, cyn-uwch farnwr, ac mae'n cynnig llinell uniongyrchol o wybodaeth i ni am feddylfryd dedfrydwyr yn y maes hwn. Mae'r rheswm pam y mae cyfraddau wedi cynyddu yn y ffordd y maen nhw yng Nghymru yn fater cymhleth. Mae hinsawdd o farn fwyfwy cosbol y mae rhai dadansoddwyr yn cyfeirio ato. Mae newidiadau i ddeddfwriaeth, yn sicr. Rhoddwyd dros 3,000 o droseddau newydd ar y llyfr statud mewn 10 mlynedd rhwng 1997 a 2007. Rydym ni yn y Cynulliad hwn wedi rhoi troseddau newydd ar y llyfr statud yn y gwaith yr ydym ni'n ei wneud. Mae effeithiau canllawiau dedfrydu a dyfarniadau canllaw sydd wedi cael yr effaith o gynyddu hyd dedfrydau, yn bendant, ac mae mater, fel y mae rhai dedfrydwyr wedi cyfeirio ato, y dirywiad mewn ffydd yn y gwasanaeth prawf. Dywedais yn fy ateb i Leanne Wood ein bod ni wedi croesawu cryfhau'r gwasanaeth prawf, magu hyder, mewn ymgynghoriad â'r Weinyddiaeth Gyfiawnder yr haf diwethaf. Byddwn yn gwneud yr hyn a allwn o fewn hynny, ond rydym ni eisiau mynd ymhellach.

Photo of David Rowlands David Rowlands UKIP 2:10, 22 Ionawr 2019

(Cyfieithwyd)

Teimlaf fod yn rhaid i mi godi i amddiffyn yr ynadon. Er ein bod ni'n cydnabod mai prin yw'r grym sydd gan Lywodraeth Cymru i ddylanwadu ar ystadegau o'r fath, a yw'r Prif Weinidog yn cytuno â mi bod canllawiau llym wedi eu pennu ar gyfer ynadon a barnwyr sy'n eistedd ynghylch y dewisiadau dedfrydu? Gyda llaw, ynadon sy'n ymdrin â 95 y cant o'r holl achosion troseddol. Mae'n rhaid i ynadon gyfeirio hefyd at yr argymhellion a amlinellir gan adroddiadau prawf. Fy mhrofiad i fel ynad am dros 13 mlynedd oedd nad oedd neb yn cael eu hanfon i'r carchar oni bai fod pob dewis arall wedi ei archwilio'n llawn neu ei roi ar waith. Dim ond pan oedd unigolyn yn gwrthod ymgysylltu neu gydweithredu o ran y dewisiadau yn hytrach na charchariad, neu pan oedd troseddau lluosog, neu pan oedd y troseddau o natur ddifrifol iawn yr oedd dedfryd o garchar yn cael ei ystyried. Fodd bynnag, mae llawer y mae'r system cyfiawnder troseddol yn ymdrin â nhw na fyddai fyth yno pe byddai digon o ymyraethau eraill ar waith, yn enwedig o ran problemau iechyd meddwl. Onid yn y fan yma y mae'n rhaid i Lywodraeth Cymru gydnabod ei chyfrifoldebau a gwneud yn siŵr bod asiantaethau ar waith i atal pobl rhag dod yn rhan o'r system cyfiawnder troseddol yn y lle cyntaf?

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour 2:12, 22 Ionawr 2019

(Cyfieithwyd)

Rwy'n sicr yn ategu'r pwynt olaf a wnaeth yr Aelod. Wrth gwrs, sicrhawyd ein llwyddiant ym maes cyfiawnder ieuenctid drwy wneud yn siŵr bod gwasanaethau dargyfeiriol cryf ar gael y gall ynadon gyfeirio pobl ifanc atynt, a darperir y gwasanaethau hynny i raddau helaeth iawn trwy gyrff datganoledig. Mae'r Aelod yn iawn wrth gyfeirio at effaith canllawiau dedfrydu y mae'n rhaid i ynadon weithio yn unol â nhw, ond rwy'n credu y byddai'n rhaid iddo gydnabod bod y ffenomen o gyfiawnder yn ôl daearyddiaeth yn un real. Yn nhudalennau agoriadol y ffeil ffeithiau, mae'r awdur yn cyfeirio at y ffaith bod amrywiadau mwy mewn dedfrydau yn Lloegr nag sydd rhwng Cymru a Lloegr. Mae'r rhai hynny ohonom sydd wedi gweithio yn y maes yn gwybod yn iawn yma yng Nghymru y bydd diwylliant llys arbennig yn golygu bod rhywun yn cael ei ddedfrydu yn wahanol i'r modd y byddai wedi cael ei ddedfrydu pe byddai wedi ymddangos gerbron gwahanol fainc o ynadon â gwahanol hanes a diwylliant y tu ôl iddyn nhw. Dyna'r hyn y mae'n rhaid i ni geisio mynd i'r afael ag ef, i wneud yn siŵr pan fyddwn ni'n siarad â dedfrydwyr am y gwaith anodd y maen nhw'n ei wneud, ein bod ni'n llwyddo i wneud yn siŵr bod yr arfer gorau, yr ydym ni'n gwybod sy'n bodoli, yn cael ei ddilyn gan bawb.