Gweinidog, diolch am eich datganiad y prynhawn yma. Rwyf i’n rhywun sy’n credu y dylai fod cytundeb pan fyddwn ni'n gadael yr Undeb Ewropeaidd. Rwy’n meddwl bod hwnnw'n gam synhwyrol i'w gymryd. Pryd bynnag y byddwch chi'n gwahanu oddi wrth unrhyw sefydliad neu unrhyw unigolyn, neu mewn anghydfod cwmni, mae’n well i chi wneud hynny ar sail gyfeillgar, ar delerau y cytunwyd arnynt, nag mewn terfyniad arteithiol. Ac rwy’n gobeithio, yn yr amser sy'n weddill, y bydd cytundeb yn datblygu o swigen wleidyddol San Steffan, lle mae'n ymddangos bod llawer o bobl mewn ysgarmes go iawn ar hyn o bryd.

Ond, gadewch i ni gofio bod cytundeb ar y bwrdd, a bod trafodaethau ynghylch creu'r awyrgylch lle gellid dod i gytundeb. Yn anffodus, mae’r Blaid Lafur wedi dewis peidio â chymryd rhan yn y trafodaethau hynny ac, yn benodol, peidio â chefnogi Prif Weinidog y DU yn ei gallu i sicrhau cytundeb. Felly, byddwn yn ddiolchgar o gael deall: a yw Ysgrifennydd y Cabinet yn cefnogi egwyddor yr hyn y mae Prif Weinidog y DU yn ceisio ei gyflawni trwy greu'r amodau cywir ar gyfer dod i gytundeb? Oherwydd mae hynny'n hanfodol bwysig, ac mae Undeb Cenedlaethol yr Amaethwyr ac Undeb Amaethwyr Cymru a sefydliadau ffermio eraill yn cefnogi cytundeb Prif Weinidog y DU a oedd ar y bwrdd, yr wyf i'n derbyn ei fod wedi cael ei wrthod gan bob plaid yr wythnos diwethaf yn Nhŷ'r Cyffredin. Ond mae'n ffaith, yn amlwg, bod yr undebau ffermio yn arbennig wedi rhoi eu cefnogaeth i’r cytundeb penodol hwnnw.

Yn eich datganiad y prynhawn yma, Prif Weinidog, rydych chi'n sôn am y ffaith bod y Llywodraeth yma, Llywodraeth Cymru, wedi bod yn gweithio ar barodrwydd yr UE ers y refferendwm, ond rwy’n credu bod hwnnw’n ddatganiad anghyson, o gofio bod y Prif Weinidog ei hun wedi dweud—neu’r Prif Weinidog blaenorol, dylwn ddweud—ar sawl adeg pan gafodd ei holi am hyn yn y Siambr na wnaed unrhyw baratoadau gan Lywodraeth Cymru ar gyfer senario 'dim cytundeb'. Felly, byddai gen i ddiddordeb mewn gwybod pa baratoadau y mae’r Llywodraeth wedi bod yn eu gwneud, fel y mae eich datganiad yn ei nodi, dros y ddwy flynedd diwethaf ar gyfer y senario sy'n ymddangos ar y gorwel ar hyn o bryd.

Hoffwn ddeall hefyd faint o'r £30 miliwn sydd wedi dod i Lywodraeth Cymru gan Ganghellor y Trysorlys ar gyfer paratoadau 'dim cytundeb' y mae ei hadran hi yn arbennig wedi gallu ei sicrhau gan y Gweinidog cyllid, oherwydd mae hwnnw'n swm sylweddol o arian, ac rwy’n gobeithio bod hynny wedi caniatáu iddi wneud darpariaethau penodol, yn amlwg, yn unol â chapasiti cynllunio ei hadran. Mae DEFRA ei hun wedi cael £410 miliwn, ac, yn y datganiad, mae’r Gweinidog Cabinet yn tynnu sylw at y berthynas waith agos gyda DEFRA ar lawer o faterion. Felly, unwaith eto, byddwn yn falch o ddeall, gyda’r £410 miliwn hwnnw a wnaed ar gael erbyn hyn i DEFRA i gynllunio ar gyfer Brexit heb gytundeb, ba agweddau ar y gwaith sy’n waith a wnaed gan Lywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU i liniaru rhai o'r amgylchiadau.

Mae'n hollbwysig y caniateir i waith yr adran barhau, ac ym mrecwast ffermdy Undeb Amaethwyr Cymru y bore yma ac yng nghyngor yr NFU ddoe, yn y cinio neithiwr, dywedodd y Gweinidog Cabinet bod 'Brexit a’n tir'—yr ymateb i’r ymgynghoriad hwnnw—wedi llithro’n ôl i'r haf erbyn hyn. Unwaith eto, byddwn yn ddiolchgar deall pa effaith, yn amlwg, y mae gwahanol fentrau cynllunio yn yr adran yn ei chael ar waith yr adran o ddydd i ddydd, oherwydd, yn amlwg, mae llawer o ffermwyr, er eu bod yn gwybod bod yr arian yn ddiogel tan 2022, oherwydd dyna'r ymrwymiad y mae Llywodraeth y DU wedi ei wneud, eisiau gallu cymryd rhan yn y broses o lunio’r gyfres nesaf o gynlluniau a mentrau a fydd yn cael eu defnyddio i gefnogi'r economi wledig, yn amlwg. Ond, fel y dywedais, o'ch datganiad neithiwr a'r bore yma, nodwyd yn eglur gennych fod yr ymateb i'r ymgynghoriad 'Brexit a’n tir' wedi llithro i’r haf erbyn hyn. Rhywbeth arall a nodwyd gan randdeiliaid yw'r ymgysylltiad gan Lywodraeth Cymru ynghylch cynllunio ar gyfer 'dim cytundeb'. Byddwn yn ddiolchgar o gael deall sut rydych chi’n cyfathrebu gyda'r holl sectorau yn eich portffolio—y sector amgylcheddol, y sector ynni a'r sector amaethyddol—fel eu bod nhw'n deall yn llawn beth sy'n cael ei wneud gan yr adran a'r swyddogaeth ehangach y mae Llywodraeth Cymru yn ei chyflawni yn y paratoadau hyn.

Hefyd, os byddwn ni mewn senario 'dim cytundeb' yn y pen draw, bydd cyfleoedd, yn amlwg, i sector da byw y DU wneud iawn am rai o'r diffygion o fewnforion i mewn i'r wlad. Os edrychwn ni ar gig eidion, er enghraifft, mae llawer iawn o gig eidion Iwerddon yn dod i mewn i'r farchnad. Pa baratoadau ydych chi’n eu gwneud i wneud yn siŵr bod cynhyrchwyr da byw Cymru mewn sefyllfa dda i weithio gyda phroseswyr i wneud iawn am y diffyg hwnnw? Tynnaf eich sylw at y ffaith bod gwerth £460 miliwn o gig eidion yn cael ei fewnforio i'r Deyrnas Unedig, cig eidion Iwerddon yn bennaf; dim ond £140 miliwn yr ydym ni’n ei allforio allan o'r DU. Felly, ceir cyfle enfawr yno i bontio'r diffyg hwnnw pe bai’n digwydd.

Ailadroddaf y pwynt a wnes yn fy sylwadau agoriadol—rwy'n credu ei bod hi'n hanfodol bwysig ein bod ni'n cael cytundeb, ac mae'n gwneud synnwyr i ni symud i sefyllfa lle mae gennym ni gyfnod pontio fel ein bod ni'n symud i sefyllfa lle gallwn ni wneud darpariaeth synhwyrol ar gyfer y newidiadau yr ydym ni'n mynd i’w datgloi drwy adael yr Undeb Ewropeaidd. Rwy’n gobeithio’n fawr, dros y 60 a mwy o ddiwrnodau nesaf sydd ar gael i ni, y byddwn ni'n sicrhau’r amodau hynny fel y gallwn ddod i gytundeb. Ond byddwn yn ddiolchgar am atebion i'r cwestiynau yr wyf i wedi eu gofyn i'r Gweinidog, ac yn benodol, y ffordd y bydd y Gweinidog yn cyfathrebu â rhanddeiliaid dros yr wythnosau a'r misoedd i ddod fel y gall pobl ddeall yn llawn camau gweithredu'r adran o ran paratoadau ar gyfer Brexit heb gytundeb.