Part of the debate – Senedd Cymru am 4:12 pm ar 23 Ionawr 2019.
Rwyf am siarad o blaid gweithwyr Allied Steel and Wire, am fod ganddynt achos cyfiawn iawn. Mae ganddynt hawl i gyfiawnder, ac mae'r ymgyrch a gynhaliwyd ganddynt hefyd yn un sy'n adlewyrchu anghysondebau yn y diwydiant pensiynau drwyddo draw, yn mynd yn ôl i ddechrau'r 1980au. Ac af yn ôl at y 1980au—hynny yw, diolch byth, bryd hynny o leiaf roedd gennych un linell sylfaen, sef y gyfarwyddeb pensiynau o'r Undeb Ewropeaidd, ac wrth gwrs, gallem golli rhai o'r mesurau diogelu hyn yn y dyfodol. Bûm yn ymwneud am gyfnod, fel cyfreithiwr undeb llafur wrth gwrs, mewn achos cyfreithiol ar ran cymuned a aeth i'r Llys Ewropeaidd, a chafwyd llwyddiant rhannol yn yr ystyr bod y llys wedi cydnabod bod Llywodraeth y DU wedi torri ei rhwymedigaethau ond wrth gwrs, ni osododd ofyniad am system o iawndal 100 y cant, a dyna oedd y methiant, a dyna roedd rheoliadau dilynol i fod i'w gywiro.
Mae angen inni fynd yn ôl hefyd at y ffaith bod holl faes dadreoleiddio'r diwydiant pensiwn yn ymgyrch benodol gan y diwydiant yswiriant, a diwydiant yswiriant sy'n parhau i fod â gormod o reolaeth o lawer ac sy'n ymwneud llawer gormod ym mholisïau'r Llywodraeth a pholisïau cyfredol penodol. A rhaid inni gofio hefyd mai Deddf 1986, o dan Margaret Thatcher, a arweiniodd at y dadreoleiddio hwnnw, a'r dadreoleiddio—mae angen inni feddwl yn ofalus am yr hyn a wnaeth mewn gwirionedd. Caniataodd i gwmnïau optio allan o'r rhwymedigaeth i ddarparu pensiynau galwedigaethol. Caniataodd i gwmnïau dynnu arian allan o warged pensiynau, a methodd ddarparu ar gyfer y risgiau a fyddai'n codi mewn perthynas â chwmnïau'n mynd yn fethdalwyr. A'r rheswm pam y diystyrwyd y risgiau hynny oedd bod y Llywodraeth ym mhoced y diwydiant yswiriant. A rhaid inni edrych, er enghraifft, ar yr hyn a ddigwyddodd i Gynllun Pensiwn y Glowyr, ac wrth gwrs roedd ymgyrch yn mynd rhagddi ynglŷn â hynny mewn perthynas ag Undeb Cenedlaethol y Glowyr.
A'r hyn a ddigwyddodd oherwydd y dadreoleiddio hwnnw, ac oherwydd cau'r pyllau glo ar y pryd, oedd bod glowyr yn cael clywed, 'Dyna chi, gallwch dynnu eich cronfeydd pensiwn allan, gallwch eu trosglwyddo yn awr'—o'r hyn a oedd yn un o gronfeydd pensiwn mwyaf llwyddiannus y byd mae'n debyg—'a'u rhoi mewn cronfeydd pensiwn preifat.' A dyma'r ffordd y gweithiai'r diwydiant. Ai cynrychiolwyr yswiriant o gwmpas y glowyr unigol a dweud, 'O, na, na, rhowch eich arian yn y gronfa hon, bydd hi'n llawer gwell', ond yr hyn nad oeddent yn ei ddweud wrth y glöwr oedd y byddai'n talu arian i bobl y gwasanaethau ariannol eu hunain am y pum mlynedd cyntaf. Ac yna, ar ôl pum mlynedd, pan fyddent yn dechrau cronni rhywfaint o fudd, byddai rhywun yn dod ac yn dweud, 'O, mae hyn a hyn wedi mynd bellach, rwy'n credu bod angen inni adolygu', ac yna byddent yn gwneud yr un peth eto. Felly, byddent yn dwyn oddi wrth y glowyr yn barhaus. Ac roedd llawer o grwpiau eraill o weithwyr yn yr un sefyllfa. Ac yn wir, gwnaed asesiad gan gynghorwyr pensiwn proffesiynol—cynghorwyr proffesiynol yw'r rhain—a dywedodd 69 y cant ohonynt yn y bôn mai un o ganlyniadau dadreoleiddio Margaret Thatcher oedd nid yn unig iddi fethu gweld effaith ei rheoliadau ar gynlluniau pensiwn, ond cymaint o risg a wynebai aelodau o'r cynlluniau hyn pe bai’r cwmnïau'n mynd yn fethdalwyr, a dyna'n union a ddigwyddodd.
Nawr, rhoddwyd amryw o fesurau ar waith i geisio helpu ers hynny, ond yr hyn sy'n glir iawn yw bod gennym gors gyfan o reoliadau, a bellach mae gennym grwpiau cyfan o bobl lle y mae gwarged yn cael ei dynnu allan o bensiynau pan fo'n gyfleus naill ai i'r cyflogwr, y Llywodraeth, neu ddiwydiant penodol wneud hynny ac yna, pan fydd bylchau dilynol yno, y gweithwyr, y bobl sy'n talu eu pensiynau dros yr holl flynyddoedd, sy'n dioddef mewn gwirionedd. Felly, mae gennym—. Mae gennym weithwyr Allied Steel and Wire, ac mae pensiynau llawer ohonynt bellach yn llawer iawn llai o ran y swm y mae ganddynt hawl iddo yn rhinwedd eu cyfraniadau. Mae gennym Women Against State Pension Inequality, lle y newidiodd y Llywodraeth y rheoliadau ac yn sydyn mae gennych bobl bellach yn gorfod gweithio pum, chwe, saith mlynedd arall oherwydd newidiadau i bensiynau. Ac mae gennym Lywodraeth sy'n cymryd biliynau o bunnoedd allan o'r cynllun pensiwn gweithwyr mwyaf llwyddiannus yn y byd, cynllun pensiwn y glowyr, ac mae'r Llywodraeth yn gwrthod negodi ad-drefniant—nid diddymu'r trefniadau hynny, ond ad-drefnu.
Felly, rwy'n cefnogi hwn oherwydd nid yn unig fod gweithwyr ASW yn iawn, ond mae angen adolygiad llwyr o'r hyn a fu'n digwydd gyda phensiynau, yr hyn sy'n parhau i ddigwydd—y ddeddfwriaeth sy'n dod drwodd yn awr o blaid y diwydiant yswiriant ar draul hawliau pobl i gael iawndal, diwydiant yswiriant sy'n cael budd o bob deddfwriaeth, ac nid oes unrhyw dystiolaeth fod pobl yn cael budd o hynny mewn gwirionedd. Ac rwy'n credu bod y ffaith bod gennym Lywodraeth sydd ym mhoced y diwydiant yswiriant yn peri pryder mawr. Felly, credaf fod comisiwn brenhinol ar bensiynau, adolygiad pensiynau—rhywbeth sy'n pennu'r nod o adfer cyfiawnder yn y bôn—ond ail-sefydlu cynllun pensiwn priodol hefyd er mwyn sicrhau, pan fydd gweithwyr yn talu i mewn i'r cynlluniau pensiwn hynny, fod hawl ganddynt i'r hyn y maent wedi ei dalu i mewn pan fyddant yn cyrraedd yr hawl i bensiwn.