Part of the debate – Senedd Cymru am 3:51 pm ar 6 Mawrth 2019.
Nid oeddwn yn bwriadu siarad yn y ddadl hon oherwydd yn amlwg, rwy'n deall ei bod yn ddadl sy'n ymwneud ag egwyddorion, ond credaf ei bod yn bwysig deall nad mater cyfansoddiadol yw hwn, ond mater ar gyfer y Cynulliad cyfan a phwyllgorau amrywiol, a chredaf ei bod yn bwysig cydnabod hynny. Rwy'n siomedig o bosibl nad oes gennym gymaint â hynny o gyd-Aelodau yn y Siambr i ddeall hynny mewn gwirionedd.
Fel y dywedodd Suzy Davies, mae nifer yr offerynnau statudol sy'n mynd—. Nawr, ddydd Llun diwethaf, roedd y polisi pysgodfeydd cyffredin yn offeryn statudol o dan Reol Sefydlog 30C, lle mae Llywodraeth Cymru wedi ildio'r penderfyniad i Lywodraeth y DU gyflawni'r gwaith hwnnw mewn gwirionedd. Pan fyddwch yn darllen yr offerynnau statudol hyn, byddwch yn gweld eu bod yn dechnegol, mae'n wir, yn rhoi'r Deyrnas Unedig yn lle'r undeb, ond wedyn maent yn rhoi'r Ysgrifennydd Gwladol yn lle'r comisiwn. Felly, mewn gwirionedd, yr Ysgrifennydd Gwladol sy'n gwneud penderfyniadau, ac yn aml iawn, mae hefyd yn rhoi pwerau cydredol i Weinidogion, sy'n golygu y gall Gweinidogion y DU wneud penderfyniadau ar feysydd datganoledig yn ogystal. Felly, mae angen i ni ddeall beth y mae'r rhain yn ei olygu i Gymru mewn gwirionedd.
Rwy'n croesawu'r cytundeb hwn rhwng y Cynulliad a Llywodraeth Cymru oherwydd mae'n hollbwysig ein bod yn cael cyfle cyn iddynt fynd. Ac rwyf am gynnwys cafeat yma, pan fyddant yn cael yr agendâu, oherwydd yn aml iawn, pan fyddwn yn codi'r mater, nid yw'r Gweinidogion yn cael yr agendâu tan y diwrnod cyn iddynt fynd, ac weithiau, ni fyddant yn eu cael cyn iddynt gyrraedd. Mae rhaid bod hynny'n annerbyniol, ac efallai fod honno'n ffordd y gallwn ni, fel Cynulliad, roi pwysau ar ein cymheiriaid seneddol yn San Steffan drwy ddweud, 'Rhowch drefn ar bethau a sicrhewch fod eich Gweinidogion yn rhoi'r agendâu hyn yn eu lle,' oherwydd sut y gallwn eu dwyn i gyfrif pan na fydd y papurau ganddynt, oherwydd bod rhyw Senedd arall, Llywodraeth arall, yn eu cadw'n ôl? Ond pan fyddwn yn eich dwyn i gyfrif, a wnewch chi ddod yn ôl a dweud wrthym amdano? Ond rydym eisiau dylanwadu arno mewn gwirionedd; rydym eisiau eich dwyn i gyfrif a dweud, 'Pam y gwnewch hyn? Beth ydych chi'n ceisio ei gyflawni? A phan ddowch yn ôl, a wnaethoch ei gyflawni? Pam nad ydych wedi'i gyflawni? Beth oedd y problemau?' Felly, mae'n hollbwysig fod y Cynulliad yn cael y cyfle hwnnw, a bod y cytundeb hwn yn rhoi proses ffurfiol ar waith i alluogi hynny i ddigwydd, a byddem yn gwerthfawrogi hynny'n fawr iawn.
Ond yr hyn sy'n rhaid i ni geisio ei wneud yn awr yw mynd ar drywydd hyn ymhellach oherwydd rydym wedi bod yn gwneud hyn, yn aml iawn, dan bwysau Brexit. Pan fyddwn yn gadael—ac rwy'n credu y byddwn yn gadael yr Undeb Ewropeaidd—bydd y strwythur cyfan o fewn y DU yn newid. Rydym angen cydnabod y bydd y trafodaethau y bydd ein Llywodraeth yn eu cael gyda Llywodraeth San Steffan yn hollbwysig ar gyfer y polisïau yma yng Nghymru. Mae gennym fframweithiau y gwyddom y byddant ar waith mewn perthynas ag amaethyddiaeth. Mae'n bur bosibl y bydd fframweithiau eraill ar waith, ac rydym eisiau lleisio barn a dylanwadu fel Cynulliad ar yr hyn sy'n cael ei ddweud yn y trafodaethau hynny. Felly, rwy'n croesawu'r cytundeb hwn yn fawr iawn, Lywydd, ac rwy'n gobeithio y byddwn yn sicrhau y bydd yn gweithio i ni mewn gwirionedd, ac y gallwn bwyso ar Lywodraeth y DU i roi digon o amser i ni allu craffu.