1. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am gydlyniant cymdeithasol yng Nghymru? OAQ53553

Llywydd, ni ddylid byth cymryd cynnal cydlyniant cymdeithasol yn ganiataol. Mae pwysau cyni cyllidol a safbwyntiau gwahanol iawn ynghylch Brexit yn achosi heriau arbennig yn ein hoes ni. Mae cyfrifoldeb am feithrin cydlyniant cymdeithasol yn un a rennir gan bob un ohonom.

Prif Weinidog, diolch am yr ateb yna. Yng Nghymru, rydym ni wedi gweld sut mae'r broses Brexit wedi cyflymu'r duedd tuag at gymdeithas lai cydlynol a mwy darniog, lle mae anoddefgarwch wedi cael ei normaleiddio, a lle mae'r anoddefgarwch cynyddol hwn nid yn unig yn cael ei gyfeirio at bobl sydd wedi gwneud eu cartref yng Nghymru yn ddiweddar, ond yn gynyddol tuag at unrhyw un sydd â gwahanol safbwynt. Mae'r duedd hon yn peri pryder mawr i bob un ohonom ni sy'n credu bod cymdeithas ddarniog yn arwain yn anochel at ddylanwad cynyddol y rhai sy'n hyrwyddo hiliaeth a gwneud y rhai sy'n derbyn budd-daliadau, y rhai ag anableddau a phobl ddigartref yn gonynnod hitio. Prif Weinidog, mae'n hanfodol, beth bynnag fo canlyniad Brexit, ein bod ni'n gwneud popeth o fewn ein gallu i wrthdroi'r duedd hon. Felly, rwyf yn gofyn, a wnaiff y Prif Weinidog ymrwymo i ymgyrch Llywodraeth Cymru i helpu i adfer y gwerthoedd Cymreig traddodiadol o oddefgarwch, undod a chynhwysiant?

Wel, Llywydd, hoffwn ddiolch i Mick Antoniw am y cwestiwn atodol yna. Rwy'n cytuno ag ef bod pwysau gwirioneddol yn ein cymdeithas tuag at anfoesgarwch ac at ystyried rhywun sydd â gwahanol safbwynt i chi nid yn unig fel rhywun y gallwch chi gael dadl briodol ag ef, ond rywsut y dylid gwneud hyn yn bersonol a'i gynnal ar delerau nad wyf i'n credu y byddai neb yn y Siambr hon yn dymuno gweld dadl gyhoeddus yn cael ei chynnal. Mae hynny'n ddigon drwg ymhlith pobl sydd, mewn rhai ffyrdd, fel y rhai ohonom ni yn y Siambr hon, yn rhoi ein hunain mewn sefyllfa o ddadl gyhoeddus, ond mae'n fwy fyth felly gyda phobl sy'n canfod eu hunain yn fwch dihangol, yn cael eu neilltuo, yn cael eu gwneud yn destun sylwadau gan eraill ac, fel y dywedodd yr Aelod, ceir digwyddiadau sy'n golygu bod y risg honno'n cael ei chynyddu.

Mae Llywodraeth Cymru wedi gwneud cyfres o bethau i geisio llunio'r math o ymateb Cymru gyfan y cyfeiriodd Mick Antoniw ato. Rydym ni'n ehangu ein rhaglen cydlyniant cymunedol ranbarthol ac rydym yn darparu £1.52 miliwn arall o gronfa bontio'r UE er mwyn gwneud hynny. Rydym ni'n bwriadu gwneud mwy i gynorthwyo'r dinasyddion hynny sy'n cael eu heffeithio'n uniongyrchol gan yr ymadawiad â'r Undeb Ewropeaidd, a cheir rhai arwyddion calonogol, Llywydd, hefyd.

Efallai y bydd yr Aelodau yma wedi gweld adroddiad diweddar yr arolygwyr cwnstabliaeth, a dynnodd sylw at waith sy'n cael ei wneud yma yng Nghymru. Dywedodd yr adroddiad bod y bwrdd cyfiawnder troseddol troseddau casineb cenedlaethol yng Nghymru yn dod â chysondeb a dull cydgysylltiedig i gamau gweithredu'r heddlu o ran troseddau casineb yng Nghymru. Cyfeiriodd yn benodol at Heddlu Gwent, lle mae ein cyn gyd-Aelod Jeff Cuthbert yn gomisiynydd heddlu a throseddu. Roedd yn dweud bod gan Heddlu Gwent ddull cynhwysfawr a soffistigedig o ymateb i ddioddefwyr troseddau casineb, nad oedd:

ar gael ar hyn o bryd yn unrhyw un o'r lluoedd eraill yr ydym wedi ymweld â nhw.  

Felly, rwy'n credu bod hynny'n dangos, Llywydd, lle mae angen i ni weithredu ar y cyd, ein bod ni'n gallu gwneud cynnydd hyd yn oed o dan yr amgylchiadau anodd a amlinellwyd gan yr Aelod, ac, fel Llywodraeth Cymru, rydym ni'n benderfynol o barhau i wneud mwy i gyflawni yn union hynny.

Prif Weinidog, un ffordd o hybu cydlyniant cymdeithasol yw sicrhau bod mynediad llawn a phriodol at raglenni diwylliant a chelfyddydau. Tybed a ydych chi wedi gweld rhywfaint o'r rhaglen Fusion, y mae eich Llywodraeth, er tegwch, wedi ei hyrwyddo i ehangu mynediad at y celfyddydau a diwylliant, ac mae prosiect ailddarganfod treftadaeth Caerau a Threlái yn eich etholaeth chi, ar hyn o bryd, yn dod o hyd i ganfyddiadau newydd sy'n mynd yn ôl i'r oes Fesolithig, pan oedd Caerdydd a'r cyffiniau yn bwysig dros ben o ran datblygiad y rhan hon o ynysoedd Prydain. Mae hwnnw wedi cynnwys pobl o'r gymuned leol, y mae rhai ohonynt yn y brifysgol erbyn hyn, o ganlyniad i weithio ar y prosiect hwn. Hoffwn ganmol Prifysgol Caerdydd yn arbennig am ei gweledigaeth yn ymuno â'r prosiect hwn a bod yn bartner allweddol ynddo.

A gaf i ddiolch i David Melding am hynna, Llywydd, a chytuno ag ef yn ei osodiad cyffredinol bod cymryd rhan mewn digwyddiadau diwylliannol a chwaraeon a chelfyddydol yn galluogi pobl i rannu profiadau, i gynnig safbwyntiau o'u hanesion a'i diwylliannau eu hunain mewn ffordd sy'n cyfoethogi pawb? Rwy'n arbennig o ddiolchgar i David Melding am sôn am y prosiect CAER yn etholaeth Gorllewin Caerdydd, ac i achub ar y cyfle hwn, felly, Llywydd, i'w llongyfarch ar ennill dyfarniad mawr Loteri Cenedlaethol, Loteri Treftadaeth mawr yr wythnos diwethaf. Bydd ysgol uwchradd newydd Gorllewin Caerdydd yn agor ei drysau ymhen pythefnos, a bydd ei chysylltiadau â'r gwaith archaeolegol sy'n cael ei wneud ar y safle rhyfeddol hwnnw yn creu cyfleoedd i bobl ifanc ar yr ystâd honno nad ydynt wedi bod ar gael iddyn nhw o'r blaen i unrhyw raddau.