5. Pa gynnydd y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud o ran yr adolygiad o'r gwasanaeth caffael cenedlaethol? OAQ53584

Diolchaf i'r Aelod am hynna. Ers cyhoeddi datganiad ysgrifenedig ar yr adolygiad ym mis Medi, mae gwaith wedi canolbwyntio ar leihau nifer y rhaglenni caffael cenedlaethol a datblygu camau treialu i ehangu gweithgarwch caffael ar lefelau lleol a rhanbarthol.

Diolch am yr ateb yna, Prif Weinidog. Gwn fod Nick Ramsay, yr wythnos diwethaf, wedi codi'r un cwestiwn gyda'r Gweinidog cyllid yn ei chwestiynau hi, a daeth llawer o'r atebion yn ôl y byddai lleihau'r nifer i fod yn fwy rhanbarthol ond hefyd manteision cymunedol yn helpu. Er enghraifft, mae prosiect gwerth £100 miliwn yn fy etholaeth i lle mai cyflogi pobl leol oedd y budd i'r gymuned. Cyflogwyd chwech o bobl gennym mewn swyddi diogelwch—nid yw hynny'n gynaliadwy, nid yw'n welliant i'r economi. Y ffordd i wella'r economi yw sicrhau bod gan fusnesau lleol fynediad at ennill y contractau hynny yn y lle cyntaf. Mae Mike Hedges yn aml wedi codi'r cysyniad o gontractau llai, wedi eu rhannu i lawr, haws—dyna un ffordd. Ond os ydych chi'n mynd i adolygu'r Gwasanaeth Caffael Cenedlaethol a'i fod yn mynd i fod y math mwyaf blaenllaw o ddull caffael, a wnewch chi sicrhau ei fod yn cael ei ledaenu ar draws y sector cyhoeddus i sicrhau bod pob sefydliad sector cyhoeddus yn dilyn eich esiampl chi o wella buddion cymunedol i sicrhau eu bod nhw'n hirdymor ac yn gynaliadwy, i sicrhau bod y contractau hynny ar gael i fusnesau lleol, lle mae'r arian go iawn yn dod i mewn i'r economi leol o gynnal y busnesau hynny? Ac a wnewch chi hefyd edrych ar fframweithiau, oherwydd mae llawer o'n busnesau lleol yn cael eu hallgáu oherwydd y fframweithiau? Felly, mae'n becyn cyfan y mae angen ei ystyried, ac felly a wnewch chi wneud hynny ar ôl i chi gynnal yr adolygiad o'r gwasanaeth caffael cenedlaethol?

Rwy'n sicr yn cytuno â'r Aelod bod hyn yn becyn o fesurau y mae'n rhaid i ni ei lunio i sicrhau ein bod ni'n cael y gwerth cyhoeddus mwyaf posibl o wario arian cyhoeddus, ac mae rhai enghreifftiau da iawn o fuddion cymunedol. Nid yw'r un y cyfeiriwyd ato gan yr Aelod yn swnio fel un o'r rheini, ond rydym ni wedi cael gwerth mwy na £2 biliwn o brosiectau lle sicrhawyd buddion cymunedol—mae hynny'n fwy na 500 o brosiectau, mae hynny'n 2,500 o swyddi a dros 1,000 o brentisiaethau a sicrhawyd drwy'r dull buddion cymunedol. Ac mae sicrhau ein bod ni'n gwneud mwy o hynny ac yn gwneud yn well yn rhan o'r adolygiad caffael.

Yn sicr ddigon, ein huchelgais yw y bydd contractau yn cael eu gosod mewn ffordd sy'n sicrhau'r cyfleoedd mwyaf posibl i gyflenwyr cynhenid, ac rydym ni'n ceisio gwneud hynny yn y ffordd a awgrymwyd gan David Rees, trwy gysylltu gwahanol agweddau ar ein gweithgarwch caffael. Felly bydd ef, mi wn, yn gefnogwr cryf o'r gwaith yr ydym ni wedi ei wneud i lunio nodyn cyngor caffael o ran caffael dur i wneud yn siŵr, pan fydd arian cyhoeddus yn cael ei wario yn rhaglen ysgolion yr unfed ganrif ar hugain, er enghraifft, lle gellir cyflenwi dur Cymru neu lle gellir cyflenwi dur y DU, ein bod ni'n manteisio i'r eithaf ar hynny yn y ffordd yr ymgymerir â chaffael yma yng Nghymru. Mae contractwyr cynhenid eisoes yn sicrhau 80 y cant o'r contractau sydd werth mwy na £750,000 a ddyfernir yma yng Nghymru, ac mae'r ffigur hwnnw wedi tyfu'n sylweddol yn ddiweddar. Mae mwy i'w wneud. Mae'r amgylchiadau sy'n ein hwynebu, os byddwn yn gadael yr Undeb Ewropeaidd, yn rhan o hynny, ac mae'n rhan o'r ffordd y mae'r adolygiad hwnnw yn cael ei gynnal.

Prif Weinidog, mae'n debyg mai fi yw un o'r bobl ddiwethaf sy'n galw am ddeddfwriaeth mewn rhai meysydd, ond yn y maes penodol hwn mae Llywodraeth Ffrainc wedi arwain y ffordd gyda Bil amaethyddol Ffrainc a ddeddfwyd yn ddiweddar ynghylch caffael cyhoeddus a'r defnydd o gaffael cyhoeddus i hybu economïau mwy lleol. Rwyf yn erfyn ar eich Llywodraeth i edrych ar yr esiampl y maen nhw wedi ei gosod, oherwydd, yn aml iawn, dywedir wrthym—a byddwn yn gadael yr Undeb Ewropeaidd gobeithio, ond yn aml iawn dywedir wrthym na allwn ni ddefnyddio offerynnau penodol i ysgogi caffael cyhoeddus i roi hwb i'r economi leol oherwydd ein haelodaeth o'r Undeb Ewropeaidd. Wel, yn Ffrainc, mae nhw wedi llwyddo i wneud hynny gyda'r Bil amaethyddol gyda lefelau gofynnol o gaffael cyhoeddus yn ogystal â diogelu cynnyrch lleol. Rwy'n credu y bydd y llwybrau hynny yn agored i'ch Llywodraeth chi ac y bydd y Gweinidog, fel yr wyf yn deall, yn cyflwyno Bil amaethyddol ac rwy'n credu y byddai hwnnw'n gyfrwng perffaith i fwrw ymlaen â'r agenda hon.

Wel, Llywydd, wrth gwrs, rydym ni'n hapus iawn i edrych ar yr enghraifft honno. Mae'n cyd-fynd i raddau helaeth â'r gwaith y mae fy nghyd-Aelod Lesley Griffiths yn ei wneud ac yn yr economi sylfaenol lle gwnaeth Lee Waters ddatganiad i'r Cynulliad yn ddiweddar iawn. Wrth gwrs, mae'r enghraifft yn cyfeirio'n benodol at y ddadl yr oedd yr Aelod yn ei gwneud. Dywedir wrthym bod yn rhaid i ni adael yr Undeb Ewropeaidd er mwyn cael y rhyddid hwn, ac eto mae'r enghraifft y mae'n tynnu sylw ati o wlad yn yr Undeb Ewropeaidd ac sy'n bwriadu aros yn yr Undeb Ewropeaidd ac yn dal i allu—

Chi sy'n cyfeirio at hynny.

—cael y manteision y cyfeiriodd yr Aelod atynt. Felly, lle ceir enghreifftiau o sut y gallwn ni ddefnyddio rhyddid presennol yn well ac ymestyn y rheolau fel eu bod o fantais i economïau lleol, rwy'n cytuno y dylem ni wneud hynny. Nid oes angen i ni adael yr Undeb Ewropeaidd er mwyn gallu ei gyflawni.