9. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am rôl yr economi sylfaenol o ran helpu i fynd i'r afael â thlodi ym Merthyr Tudful a Rhymni? OAQ53607

Gwnaf. Mae gan yr economi sylfaenol rôl bwysig i'w chwarae o ran ein hymagwedd ehangach tuag at ddatblygu economaidd.

Diolch am eich ateb, Weinidog. Fel y gwyddoch, rydym yn dal i wynebu heriau economaidd sylweddol yn ein cymunedau yn y Cymoedd, ac mae'r problemau a achosir gan dlodi yn parhau i fod yn gyson o ystyfnig mewn rhannau o fy etholaeth. Er bod diddordeb gennyf yn yr ateb a roesoch yn gynharach i Hefin David ynglŷn â'r economi sylfaenol, mae gennyf ddiddordeb mewn gwybod yn benodol sut y gallai hyn helpu i ddarparu'r newid sylweddol yn yr amodau economaidd mewn ardaloedd fel cwm Rhymni uchaf, sydd wedi bod yn ystyfnig o ymwrthol i unrhyw fath o adfywiad economaidd. Rwy'n meddwl, er enghraifft, am waith Llywodraeth Cymru gyda Chyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili, lle rydym yn buddsoddi mewn trawsnewid gofal yng nghwm Rhymni uchaf, ac a ydych yn ymwneud â'r gwaith hwnnw ac yn ystyried hynny fel rhan o drawsnewidiad cyffredinol yr economi sylfaenol y gallwn edrych arno yn y cymunedau hynny yn y Cymoedd.

Diolch. Rwyf wedi bod yn ofalus i osgoi termau fel 'trawsnewid' a 'newid sylweddol' mewn perthynas â'r economi sylfaenol. Credaf y bydd yr economi sylfaenol yn helpu. Bydd yn gwneud pethau'n well. Bydd yn cadw arian—arian sy'n bodoli eisoes—yn y cymunedau hynny ac yn ei atal rhag diferu allan. A bydd yn caniatáu inni harneisio grym gwario cyhoeddus yn enwedig i wella gwead y cymunedau hynny a'r profiad o fyw yno. Ni ddylem fod o dan unrhyw gamargraff o ran y math o broblemau economaidd anodd sy'n ein hwynebu yn y cymoedd hynny, ac ni fydd unrhyw ymyriad unigol yn darparu newid sylweddol yn fy marn i. Felly, credaf y dylem fod yn gymedrol o ran y rethreg a ddefnyddiwn mewn perthynas â hynny, ond credaf y gall wneud gwahaniaeth gwirioneddol.

A'r hyn sy'n dda amdano yw bod gennym bwerau i wneud hynny. Mae gennym yr adnoddau i wneud y gwaith hwn at ein defnydd, a dyna pam fod angen inni fwrw ymlaen â gwneud hynny. Mae hefyd yn bwysig ein bod yn uno mentrau sy'n bodoli eisoes gyda'i gilydd. Felly, mae gennym dasglu'r Cymoedd, ac rwy'n falch iawn fod Dawn Bowden wedi derbyn fy ngwahoddiad i ymuno â thasglu'r Cymoedd er mwyn cyfrannu at ei waith. Mae gennym hefyd brosiect Swyddi Gwell yn Nes at Adref, a bellach mae gennym waith yn mynd rhagddo o dan yr economi sylfaenol—y tair elfen wahanol a grybwyllais—gan gynnwys tyfu busnesau gwreiddiedig. Nid yw hon yn agenda ar gyfer y sector cyhoeddus yn unig; mae'n ymwneud â thyfu cwmnïau lleol cyfrifol a gwreiddiedig hefyd. A thrwy ddwyn yr holl elfennau gwahanol hynny ynghyd—. Cefais gyfarfod â swyddogion y bore yma ynglŷn â sut rydym yn cydlynu'r gwaith hwnnw o fewn Llywodraeth Cymru i sicrhau ein bod yn gydgysylltiedig, ac yn gwneud hynny mewn partneriaeth ag awdurdodau lleol.

Fel rhan o waith tasglu'r Cymoedd, rwy'n cyfarfod ag arweinwyr pob awdurdod lleol a hoffwn ddefnyddio tasglu'r Cymoedd i geisio nodi arferion da sydd eisoes yn bodoli a'u hefelychu ar raddfa fwy. Rydym yn dweud yn aml nad yw arferion gorau yn teithio'n dda yng Nghymru. Mae hwn yn gyfle i nodi arferion da. Er enghraifft, yn Rhondda Cynon Taf, maent wedi bod yn gweithio ar ddod â chartrefi gwag yn ôl i ddefnydd, ac mae hwnnw'n brosiect y gallem ei efelychu ar raddfa fwy ar draws y Cymoedd gan ddefnyddio'r dull hwn o weithredu, ac o wneud hynny mewn modd deallus, defnyddio llafur lleol, busnesau bach a chanolig lleol—o bosibl, gallem edrych ar ôl-osod er mwyn gwella safonau amgylcheddol a sgiliau wrth inni wneud hynny. Felly, credaf fod hon yn agenda gyffrous ac y gall gael effaith wirioneddol ar ein cymunedau.

Ac, yn olaf, cwestiwn 10—Helen Mary Jones.