Part of the debate – Senedd Cymru am 3:50 pm ar 20 Mawrth 2019.
Diolch i'r Aelod cyfrifol am ei holl waith caled ac am y ffordd gydsyniol ac amhleidiol y mae wedi gweithio gyda phleidiau eraill drwy broses y Bil. Mae wedi bod yn un o'r achlysuron prin lle mae pob plaid wedi cytuno at ei gilydd ar ddarn o ddeddfwriaeth. Fodd bynnag, wrth gwrs, roeddwn yn siomedig fod y gwelliannau a gynigais i yn aflwyddiannus.
Mae'r ombwdsmon yn chwarae rôl hanfodol yn sicrhau bod unrhyw aelod o'r cyhoedd sy'n credu eu bod wedi dioddef anghyfiawnder drwy gamweinyddu neu fethiant gwasanaeth gan gorff cyhoeddus yn gallu gwneud cwyn gyda'r sicrwydd y bydd eu cwyn yn cael ei thrin gan yr ombwdsmon yn deg ac yn annibynnol. I'r perwyl hwn, rydym yn croesawu'r estyniad i'w bwerau o fewn y Bil hwn, ond wrth gwrs, mae mwy o bŵer yn dod â mwy o gyfrifoldeb yn ei sgil.
Roedd ein gwelliannau aflwyddiannus yng Nghyfnod 3 yn cynnwys un i sicrhau bod yr ombwdsmon yn ystyried adnoddau cynghorau tref a chymuned wrth baratoi eu gweithdrefn ymdrin â chwynion enghreifftiol ac un arall i sicrhau bod yr ombwdsmon yn ystyried egwyddorion Nolan sy'n berthnasol i'r safonau moesegol a ddisgwylir gan ddeiliaid swyddi cyhoeddus wrth ymgymryd ag ymchwiliadau i gwynion yn erbyn cyrff cyhoeddus. Rydym yn teimlo y byddai'r rhain wedi cryfhau'r Bil.
Fel y dywedais yng Nghyfnod 3, roedd Un Llais Cymru, sy'n cynrychioli cynghorau tref a chymuned yng Nghymru, wedi ysgrifennu ataf yn dweud bod ganddynt bryderon am y weithdrefn gwynion enghreifftiol. Hefyd, nodwyd bod y rhan fwyaf o gynghorau tref a chymuned yng Nghymru yn anhygoel o fach ac yn cyflogi un clerc yn unig a fyddai, fel arfer, neu'n debygol o fod yn gweithio ar sail ran-amser. Ers hynny, rwyf hefyd wedi derbyn gohebiaeth oddi wrth Gymdeithas Cynghorau Lleol Gogledd a Chanolbarth Cymru, sy'n cyfeirio at y weithdrefn gwyno enghreifftiol ar wefan Cyngor Tref y Trallwng ac mae'n argymell y dylai cynghorau tref ymdrin â'u cwynion eu hunain yn y lle cyntaf lle maent yn dymuno mabwysiadu cod i'r perwyl hwn.
Nodaf fod yr Aelod cyfrifol wedi dweud yng Nghyfnod 3 ei fod
'wedi cynnwys rhai sylwadau ar y mater hwn yn y memorandwm esboniadol diwygiedig i'r Bil' a'i fod o'r farn
'fod hynny'n rhoi sylw digonol i'r pryderon a fynegwyd'.
Gobeithiwn felly y bydd yn cael ei brofi'n gywir yn hyn o beth.
Nodaf hefyd ei ddatganiad yng Nghyfnod 3, ei fod
'wedi sicrhau serch hynny fod y memorandwm esboniadol diwygiedig bellach yn nodi'n eglur fod gofyn i'r ombwdsmon a'r awdurdodau rhestredig roi sylw dyledus i egwyddorion Nolan wrth ddal swyddi cyhoeddus neu weithio yn y sector cyhoeddus.'
Rydym yn parhau i fod o'r farn fod hyn yn allweddol pan fo cwynion i'r ombwdsmon yn ymwneud yn aml â materion lle mae ymddygiad honedig swyddogion yn rhan annatod ohonynt a fan lleiaf, dylid ystyried tystiolaeth a gyflwynwyd i'r ombwdsmon gan y cyfryw swyddogion mewn perthynas â'r cwynion hyn yng nghyd-destun gwrthdaro buddiannau posibl. Fodd bynnag, rydym yn gyffredinol gefnogol i'r Bil hwn sydd ger ein bron heddiw ac rydym yn croesawu'n arbennig yr agweddau ar y Bil sy'n caniatáu i'r ombwdsmon gychwyn ymchwiliadau ar ei liwt ei hun, a'r agweddau sy'n cynyddu nifer y ffyrdd y gall pobl gwyno, yn hytrach nag ysgrifennu'n unig, gan greu proses gwyno fwy hygyrch. Diolch.