4. A wnaiff y Dirprwy Weinidog ddatganiad am gefnogaeth Llywodraeth Cymru i'r sector gwirfoddol yn Sir Drefaldwyn? OAQ53647

Yn 2018-19, cafodd Cymdeithas Mudiadau Gwirfoddol Powys £315,957 mewn cyllid craidd i helpu'r gymuned leol a sefydliadau yn y sector gwirfoddol gyda chodi arian, llywodraethu da a gwirfoddoli.

Diolch i chi am eich ateb, Dirprwy Weinidog. Mae Llais i Chi wedi darparu eiriolaeth dinasyddion ar gyfer pobl ag anableddau dysgu yn fy etholaeth i ers dros 30 mlynedd, ac maent yn sicr yn pryderu am effaith y gostyngiad posibl o gyllid craidd a gânt gan yr awdurdod lleol. Rwy'n rhannu llawer o sylwadau Lynne Neagle yn ei chwestiwn i chi ychydig eiliadau yn ôl. Mae'r sefydliad hwn yn yr un sefyllfa â llawer o rai eraill. Os byddant yn colli eu cyllid craidd, yna mae hyn yn ei gwneud yn anodd iawn iddynt sicrhau arian cyfatebol o ffynonellau eraill hefyd. Tybed sut yr ydych yn credu y gall Llywodraeth Cymru gefnogi'r mater penodol hwn. Yn amlwg, os gallwn ysgogi cyllid sector trydydd parti, mae hyn yn hynod ddefnyddiol i gefnogi ein cyrff gwirfoddol, ond ni allant wneud hynny os ydynt yn colli'r cyllid hwnnw o ffynonellau awdurdod lleol.

Yn amlwg, mae'r cyllid a ddarparwn ni i Gymdeithas Mudiadau Gwirfoddol Powys yn allweddol i ddarparu'r cymorth seilwaith hwnnw ar gyfer sefydliadau fel Llais i Chi, o ran eiriolaeth dinasyddion. Ac mae angen inni hefyd edrych ar ffyrdd o gefnogi sefydliadau, er enghraifft, y rhaglen cyfleusterau cymunedol. Gall grantiau cyfalaf fod o gymorth mawr, ac rwy'n siŵr eich bod wedi croesawu'r ffaith bod £500,000 mewn grantiau cyfalaf i ddau o brosiectau cymunedol yn sir Drefaldwyn. Rydych yn ymwybodol ohonynt, mae'n debyg. Felly, rydym yn ceisio dod o hyd i ffyrdd eraill o ysgogi arian.

Ond hefyd, y pwynt allweddol yr ydym yn ei wneud o ran cyllid trosiannol Ewropeaidd yw ein bod yn edrych ar ffyrdd o gefnogi'r sector gwirfoddol a sefydliadau'r trydydd sector o'r math yr ydych yn sôn amdanynt. Ond mae'n nodwedd allweddol o ran cynaliadwyedd cyllid. Roedd llawer o'n trafodaeth yr wythnos diwethaf yn Gofod3 yn ymwneud â sut y gallwn gefnogi'r sector gwirfoddol a'r trydydd sector yn y cymunedau hynny, y mathau yr ydych wedi sôn amdanynt heddiw, sy'n hanfodol gan eu bod, yn amlwg, yn cael eu harwain gan wirfoddolwyr a'u bod yn darparu gwasanaeth.

Hoffwn gyfeirio'r Gweinidog yn ôl at bwyntiau yr wyf wedi eu codi gyda hi o'r blaen, o ran gwasanaethau a ddarperir drwy'r trydydd sector ar gyfer menywod a merched sydd angen cymorth. Rwy'n meddwl yn benodol am gam-drin domestig a gwasanaethau cymorth trais rhywiol. Gwyddom fod y rheini'n aml iawn yn fwyaf effeithiol os ydynt yn fach, dan arweiniad lleol, wedi eu cefnogi'n lleol, a chanddynt gyfranogiad gweithredol gwirfoddolwyr. Gwyddom fod darparu'r gwasanaethau hynny yn arbennig o heriol mewn cymunedau gwledig fel sir Drefaldwyn, fel Powys gyfan. Rydym hefyd yn gwybod bod y gwasanaethau hynny dan bwysau cynyddol oddi wrth gwmnïau masnachol mawr sy'n gosod tendr yn eu herbyn pan fo awdurdodau lleol neu bartneriaethau diogelwch cymunedol neu pa gyrff cyhoeddus bynnag yn rhoi'r tendrau allan. Pa gamau pellach all y Dirprwy Weinidog eu cymryd i sicrhau bod y gwasanaethau lleol hynny, dan arweiniad menywod a merched ac yn darparu ar gyfer menywod a merched, yn parhau i gael y gefnogaeth gyhoeddus sydd ei hangen arnynt er mwyn sicrhau nad yw'r gwasanaethau sy'n wirioneddol ddiwallu anghenion y cymunedau hynny yn rhyw fath o fodel o'r brig i lawr oddi wrth gwmnïau masnachol mawr. Gwyddom yn aml nad yw'r rheini'n diwallu'r anghenion, a gwyddom yn aml hefyd nad ydynt yn gynaliadwy yn y pen draw.

Nid yw'n syndod ond daeth y cwestiwn hwn yn uniongyrchol ataf i ddydd Iau diwethaf yn y digwyddiad Gofod3. Gwyddom am yr effaith a gafodd yr holl gyfundrefn gomisiynu o ran sefydliadau llai weithiau—ni all sefydliadau lleol gystadlu o fewn yr amgylchedd hwnnw. Gwyddom hefyd fod yna ffrydiau ariannu sy'n ymateb mewn gwirionedd i ariannu rhanbarthol yn ogystal â threfniadau lleol. Ond mae'n glir iawn bod angen inni sicrhau, ar gyfer y cyrff lleol hynny sy'n gallu profi eu bod yn darparu gwasanaeth angenrheidiol, gan fodloni'r gofynion a'r manylebau, eu bod yn cael chwarae teg o ran cyfleoedd.

Un o'r pwyntiau a wneuthum mewn cynhadledd ddoe, a drefnwyd gan Gymorth i Fenywod Cymru ar gyfer arweinyddiaeth yn y sector cyhoeddus, oedd bod angen inni edrych a gwrando ar leisiau goroeswyr a hefyd ar gymunedau lleol a gwirfoddolwyr sydd â phrofiad o'r hyn y mae merched a phobl leol ei angen.