2. Pa gyngor cyfreithiol y mae'r Cwnsler Cyffredinol wedi'i roi i Lywodraeth Cymru ar ffyrdd o wella'r modd y diogelir hawliau dynol ar gyfer dinasyddion yng Nghymru ar ôl Brexit? OAQ53693

Adeiladwyd datganoli ar sylfeini hawliau dynol. Mae Llywodraeth Cymru wedi mynnu na ddylai Brexit arwain at unrhyw atchweliad o hawliau. Mae trafodaethau wedi cychwyn ar gryfhau a hybu cydraddoldeb a hawliau dynol i holl ddinasyddion Cymru, gan ddechrau gyda chychwyn y ddyletswydd economaidd-gymdeithasol.

Tybed a gaf i holi'r Gweinidog am un agwedd benodol, sef siarter yr UE ar hawliau sylfaenol. Un o ganlyniadau gadael yr UE, wrth gwrs, yw na fydd gan ddinasyddion Cymru a'r DU amddiffyniad y siarter hawliau sylfaenol mwyach. Mae'r siarter, wrth gwrs, yn cynnwys llawer o feysydd sy'n gorgyffwrdd â'n Deddf Hawliau Dynol 1998, ond mae'n mynd ymhellach, gan roi'r hawl i loches, hawliau i urddas, diogelu data personol ac iechyd ac amddiffyniadau i weithwyr rhag diswyddiad heb gyfiawnhad a hawl annibynnol i ryddid rhag gwahaniaethu. Mae'r olaf yn bwysig gan nad yw ein Deddf Hawliau Dynol ni ond yn amddiffyn rhag gwahaniaethu gan y wladwriaeth, tra bod yr amddiffyniadau gwahaniaethu yn y siarter yn berthnasol i sefyllfaoedd rhwng unigolion a sefydliadau, fel rhwng dau o bobl ar Twitter. A chan fod y siarter yn offeryn byw, mae'n golygu bod yn rhaid i'r hawliau y mae'n eu darparu adlewyrchu newid cymdeithasol. Felly, fe'i hystyrir yng nghread hawliau pwysig fel yr hawl i gael eich anghofio, er enghraifft. Ac o gofio pan wnaethpwyd y Ddeddf Hawliau Dynol yn gyfraith, mai dim ond 9 y cant o aelwydydd ym Mhrydain oedd â mynediad at y rhyngrwyd, mae gallu'r siarter i gyflwyno hawliau newydd yn ymwneud â materion fel diogelu data yn gryfder pwysig. Felly, pan fyddwn ni'n gadael yr UE, Gweinidog, beth allwn ni ei roi ar waith yma yng Nghymru, ac yn y DU, i ddiogelu'r hawliau dynol gwerth ychwanegol a mwy hynny y brwydrwyd yn galed i'w hennill a'r hawliau estynedig hynny sydd wedi'u cynnwys yn y siarter hawliau sylfaenol hefyd?

Wel, rwy'n falch bod yr Aelod wedi codi'r cwestiwn hwn er ei fod yn bwnc yr ydym ni'n ei drafod yn y Cynulliad yn weddol aml, gan ei fod yn ddimensiwn sydd heb ei archwilio, rwy'n credu, o broses Brexit. A gwn yn sgil fy nhrafodaethau blaenorol ag ef, ac yn wir yn ei gwestiwn, sut y mae'n cydnabod swyddogaeth ganolog y siarter hawliau sylfaenol. Bydd yn cofio ein bod ni wedi cynnwys mesurau amddiffyniadau ychwanegol yn ein fersiwn ni o'r Ddeddf parhad yma yng Nghymru—er nad yw'r cymhwysedd gennym i adfer y siarter yma yng Nghymru, llwyddasom i ddod o hyd i ddull lle byddai egwyddorion y siarter wedi bod ar gael i ddehongli deddfwriaeth. Fel y mae e'n gwybod, diddymwyd y Ddeddf honno o ganlyniad i gyfres ehangach o drefniadau. Ond mae'r egwyddorion sy'n sail i'r siarter honno, a'r egwyddorion ehangach y mae'n cyfeirio atyn nhw yn ei gwestiynau, yn sicr yn ein meddyliau ynghylch sut i fwrw ymlaen â phethau o'r fan yma.

Ceir amrywiaeth o hawliau a ddisgrifir yn y siarter sydd wedi eu cwmpasu o fewn y gweithgarwch economaidd-gymdeithasol a'r dadansoddiad hawliau ehangach y mae'r Llywodraeth yn ymgymryd â nhw ar hyn o bryd. Mae darn o ymchwil ar y gweill, sydd wedi ei gysylltu ar y cychwyn â'r adolygiad o gydraddoldeb rhwng y rhywiau, ond o gwmpas ehangach na hynny, a fydd yn egluro i ni y fframwaith sydd ar gael i ni fel ffordd o ddeddfu yma yng Nghymru. Ceir cyfres arall o drafodaethau a myfyrdodau sy'n digwydd o fewn y Llywodraeth ynghylch i ba raddau y gallwn ni ymgorffori rhai o'r confensiynau sy'n gorgyffwrdd—mae rhai ohonyn nhw yn sicr yn gorgyffwrdd â rhai o'r egwyddorion a amlinellodd ef yn ei gwestiwn. Mae darn o waith ar y gweill i ddeall y cwmpas, y potensial, sydd gennym ni ar gyfer gweithredu yn y modd deddfwriaethol ehangach hwnnw, nid yn unig ar sail dameidiog, ond ar sail fwy cydlynol efallai.