5. Pa asesiad y mae'r Gweinidog wedi'i wneud o effaith polisi caffael cyhoeddus Llywodraeth Cymru? OAQ53691

Mae datganiad polisi caffael Cymru yn cael effaith gadarnhaol ar economi a chymunedau Cymru, gyda chyflenwyr yng Nghymru bellach yn ennill 52 y cant o'r gwariant caffael blynyddol o £6.2 biliwn, i fyny o 35 y cant yn 2004. Wrth symud ymlaen, bydd ein polisïau'n adeiladu ar hyn i gryfhau economi Cymru ymhellach.

Weinidog, pan gafodd y Gwasanaeth Caffael Cenedlaethol ei greu yn 2013 fe fyddwch yn gwybod bod y Gweinidog ar y pryd, Jane Hutt, wedi disgrifio'r gwasanaeth fel

'ffordd Gymreig iawn o ateb gofynion busnesau Cymreig gan sicrhau gwerth am arian i'r bunt Gymreig.'

Ers hynny, fodd bynnag, fel y gwyddoch, mae'r Gwasanaeth Caffael Cenedlaethol wedi gwneud colledion sylweddol, gan arwain yn y pen draw at y penderfyniad gan Lywodraeth Cymru i adolygu'r gwasanaeth yn gyfan gwbl.

Nawr, yn naturiol, cyfeiriwyd at gaffael cyhoeddus yn strategaeth economaidd Llywodraeth Cymru ei hun, y cynllun gweithredu economaidd, fel ffactor galluogi allweddol ar gyfer hybu twf busnes a chreu swyddi yma yng Nghymru. Felly, a gaf fi ofyn i chi amlinellu beth y credwch yw'r ffactorau craidd sydd wedi cyfrannu at fethiant y Gwasanaeth Caffael Cenedlaethol? A ydych yn cytuno bod methiant y gwasanaeth yn ergyd ddifrifol a sylweddol i raglen gyffredinol Llywodraeth Cymru ar gyfer cyflawni polisi yn y tymor Cynulliad hwn?

O ran y Gwasanaeth Caffael Cenedlaethol, yn sicr buaswn yn eich cyfeirio at yr adolygiad a gynhaliwyd o'r gwasanaeth, sy'n nodi beth y dywedodd ein rhanddeiliaid wrthym y teimlent nad oedd yn gweithio cystal ag y gallai drwy'r dull o weithredu, ac roeddent yn bethau fel methiant i arfer dull rhanbarthol digon cryf neu i fabwysiadu dull lleol digon cryf. Felly, gan y credaf mai'r peth mwyaf pwysig, mewn gwirionedd, yw symud ymlaen o'r fan hon, mae'r gwaith yn parhau yn awr o ran y strategaeth gyflawni yn y dyfodol. Mae'r gwaith hwnnw yn mynd rhagddo'n dda, fel y dywedais. Rydym yn rhannu drafft gyda rhanddeiliaid erbyn dechrau haf 2019, a buaswn yn fwy na pharod i gynnig cyfle i gyd-Aelodau ar draws y Siambr i gael sesiwn friffio gyda swyddogion a chyfle i gyfrannu at y strategaeth honno, oherwydd gwn fod llawer iawn o ddiddordeb mewn caffael cyhoeddus ar draws y Cynulliad. Fel y dywedaf, dylai'r drafft cyntaf fod yn barod erbyn diwedd y mis, ac erbyn hynny byddem yn dechrau mynd allan i'w drafod gyda rhanddeiliaid.

Rydym yn mireinio ymhellach rai o'r cerrig milltir y byddem yn eu dymuno, er mwyn ystyried yr adborth a gawsom eisoes gan Gymdeithas Llywodraeth Leol Cymru a GIG Cymru. Bydd y strategaeth ddrafft honno yn sail ar gyfer ymgynghori pellach ar ffordd newydd ymlaen. Byddwn hefyd yn defnyddio digwyddiadau megis Procurex fel ffordd o godi ymwybyddiaeth o'r gwaith, ac yn ymgysylltu ag ystod mor eang â phosibl o randdeiliaid. Ond rwy'n gwbl glir fod yn rhaid i'r ffordd y byddwn yn symud ymlaen gyda'r agenda hon fod wedi'i chydgynhyrchu i raddau helaeth gyda'r bobl a fydd yn defnyddio'r gwasanaeth ac yn cael budd o'r gwasanaeth.

Weinidog, nid oes amheuaeth yn fy meddwl fod gan Lywodraeth Cymru strategaeth uchelgeisiol a deinamig i harneisio pŵer caffael cyhoeddus er mwyn gwella cymunedau ledled Cymru. Ond er mwyn gwneud hynny, mae'n gwbl hanfodol fod gennym arbenigwyr caffael wrth galon llywodraeth leol, a gwyddom fod prinder yn y maes hwn. Felly, pa drafodaethau a gawsoch gyda'r Gweinidog llywodraeth leol ynglŷn â hyn ac yn arbennig, a oes unrhyw gynlluniau ar gyfer cynllun i olynu'r Doniau Cymru, a oedd mor llwyddiannus ychydig flynyddoedd yn ôl?

Diolch ichi am godi hyn, a chredaf fod caffael yn broffesiwn nad yw'n cael ei werthfawrogi hanner digon, o gofio'r gwahaniaeth enfawr y gall penderfyniadau a wneir gan arbenigwyr caffael ei wneud i'r economi leol yn enwedig. Felly, mae sgiliau a gallu yn feysydd blaenoriaethol yn y dull newydd a weithredwn, a bydd rhaglen sgiliau a hyfforddiant newydd yn cael ei datblygu. Unwaith eto, byddwn yn gwneud hynny ar y cyd â rhanddeiliaid. Bydd y ffocws nid yn unig ar gaffael, ond ar faterion ehangach megis meddwl yn arloesol, manteisio ar reolau cymorth gwladwriaethol a rheolau caffael, cymhwyso dulliau newydd o gaffael i sicrhau manteision economaidd, creu swyddi a sicrhau amcanion lles ar draws Cymru. Ac yn ogystal â hyn, byddwn yn darparu canllawiau ategol newydd mewn meysydd allweddol, megis gofal cymdeithasol ac adeiladu, i wella cysondeb a gallu yn y broses o gomisiynu a chaffael o fewn y meysydd hanfodol hynny o ddarparu gwasanaethau cyhoeddus. Unwaith eto, byddwn yn edrych yn arbennig ar asesu risg a rheoli o ran y gwaith a wnawn ar wella gallu o fewn y sector. Ond rwy'n glir iawn y bydd gweithwyr caffael proffesiynol yn chwarae rôl gwbl allweddol yn hyrwyddo'r agenda hon, ac roedd yn rhywbeth a nododd y Prif Weinidog yn glir iawn yn ei faniffesto arweinyddiaeth fel un o'i flaenoriaethau ei hun.

Yn anffodus, mae'r Gweinidog amgylchedd newydd orfod gadael y Siambr, ond mi oeddwn i'n gobeithio diolch iddi, yn ei phresenoldeb hi, a'i swyddogion am y ffordd y gwnaethon nhw weithio efo fi a Phrifysgol Bangor ar ôl i fi awgrymu y dylid gweithio efo nhw ar ffordd o achub llong y Prince Madog, a'i throi hi rywfodd yn llong ymchwil forwrol genedlaethol i Gymru. Dwi yn deall bod y trafodaethau yna efo swyddogion y Gweinidog a'r brifysgol wedi bod yn gadarnhaol iawn, ond bod penderfyniad wedi cael ei wneud fod rheolau caffael yn ei gwneud hi yn amhosib bwrw ymlaen â'r cynllun hwnnw, a fyddai wedi gallu achub y berthynas hynod o lwyddiannus sydd wedi gweithredu rhwng y brifysgol a chwmni P&O ers blynyddoedd. A dwi'n gwybod bod y Gweinidog amgylchedd, sydd yn ôl yma erbyn hyn, yn cydfynd â fi yn hyn o beth, ond a gaf i apelio arnoch chi fel Gweinidog i wneud popeth posib i sicrhau bod spec yn gallu cael ei roi at ei gilydd sydd yn golygu bod modd gweithio o fewn rheolau caffael i fwrw ymlaen efo'r cynllun yma, a fyddai'n achub y llong, achub eu gwaith ymchwil rhagorol, ac achub y swyddi lleol?     

Diolch ichi am godi hyn, ac rwy'n hapus iawn i gyfarfod â'r Gweinidog i ystyried sut y gallem symud yr agenda hon yn ei blaen.