5. Beth y gall Llywodraeth Cymru ei wneud i atal y DU rhag arwain yr Undeb Ewropeaidd o ran darparu cymorthdaliadau i danwyddau ffosil? OAQ53791

Llywydd, mae Llywodraeth Cymru yn defnyddio ein pwerau ein hunain i gyfyngu ar echdynnu tanwydd ffosil yng Nghymru. Darperir cymorthdaliadau'r DU gan ddefnyddio pwerau a gadwyd yn ôl. Rydym yn parhau i lobïo Llywodraeth y DU i fuddsoddi yn hytrach mewn cynhyrchu ynni adnewyddadwy, lle mae gan Gymru gymaint o adnoddau naturiol.

Wrth gwrs, mae pris i'w dalu am y cymorthdaliadau hyn, gan fod atal y cynnydd i drethi tanwydd a oedd i fod i ddigwydd am resymau newid yn yr hinsawdd wedi golygu bod Llywodraethau wedi gorfod mynd heb swm o arian sy'n cyfateb i ddwywaith y swm o arian yr ydym yn ei dalu am feddygon a nyrsys yn y wlad hon. Felly, rydym ni'n sôn am symiau mawr iawn o arian. Ac mae'n ymddangos i mi bod codi treth o 5 y cant ar y defnydd o nwy a thrydan yng nghartrefi pobl a chodi tâl am inswleiddio cartrefi pobl, a fydd yn lleihau faint y bydd yn rhaid iddyn nhw ei ddefnyddio o ran trydan a nwy gan 20 y cant, yn gwbl groes i'w gilydd. Mae'r rhain, yn amlwg, yn faterion gwirioneddol bwysig wrth i ni symud ymlaen o ran sut yr ydym yn mynd i'r afael â'r argyfwng hinsawdd, ac er fy mod i'n clywed yr hyn a ddywedwch am geisio dylanwadu ar Lywodraeth neanderthalaidd y DU, beth allwn ni ei wneud yng Nghymru i sicrhau bod gennym ni sefyllfa deg i annog pobl i fuddsoddi mewn ynni adnewyddadwy yn hytrach na thanwyddau ffosil?

Diolchaf i'r Aelod am hynna. Fel y dywedais yn fy ateb cyntaf, mae Llywodraeth Cymru eisoes yn defnyddio ein pwerau ein hunain o ran trwyddedu tanwydd ffosil i beidio â chefnogi cloddio am fwynau ynni newydd. Mae adroddiad y Comisiwn Ewropeaidd a dynnodd sylw at gymorthdaliadau'r DU ar gyfer tanwyddau ffosil hefyd yn cyfeirio at bwysigrwydd lleihau'r galw, effeithlonrwydd ynni a buddsoddi mewn ynni adnewyddadwy, ac mae Llywodraeth Cymru yn chwarae rhan uniongyrchol ym mhob un o'r pethau hynny, gan ddefnyddio pwerau ac adnoddau sydd gennym ni ein hunain.

Serch hynny, mae'n dal i fod yn wir, Llywydd, bod cymorthdaliadau, treth a chymhellion ariannol yn ymwneud â thanwydd yn gymhleth ac yn faterion a gadwyd yn ôl i raddau helaeth. Yr hyn yr ydym ni eisiau ei weld yw'r defnydd o'r ysgogiadau ariannol a deddfwriaethol sylweddol sydd yn nwylo Llywodraeth y DU yn cael eu rhoi ar waith i leihau'r defnydd o danwyddau ffosil ac i gynyddu'r defnydd o ynni adnewyddadwy—nid yn unig ynni'r gwynt a'r haul, ond ynni'r môr yn arbennig, lle mae'r methiant i ddarparu dull 'contract ar gyfer gwahaniaeth' yn llesteirio twf y posibilrwydd hanfodol hwn yng Nghymru.

Siawns mai trethu yn hytrach na rhoi cymorthdaliadau i'r defnydd o garbon y mae Llywodraeth y DU wedi bod yn ei wneud. Oni wnaiff y Prif Weinidog longyfarch George Osborne ar ei dreth carbon, sydd wedi lleihau'r defnydd o lo gan dri chwarter, neu longyfarch Llywodraeth y DU yn hytrach na'i galw'n neanderthalaidd, gan fod allyriadau carbon y DU wedi gostwng yn gyflymach na bron unrhyw le arall yn y byd, gan oddeutu 40 y cant ers 1990 o'i gymharu â dim ond 17 y cant yng Nghymru, neu yn wir yn llongyfarch yr arweinydd cyntaf yn y byd i ymgyrchu ar  newid yn yr hinsawdd, sef Margaret Thatcher?

Llywydd, roedd adroddiad y Comisiwn Ewropeaidd, y tynnodd Jenny Rathbone sylw ato, yn amlygu'r ffaith bod Llywodraeth y DU yn rhoi cymorthdaliadau ar gyfer tanwyddau ffosil yn y Deyrnas Unedig ar lefel lawer uwch nag unrhyw wlad Ewropeaidd arall. Ni welaf ddim o gwbl i'w llongyfarch arno ar sail yr hanes hwnnw.

Dwi’n siŵr bydd nifer o bobl wedi'u brawychu gan yr hyn ddywedodd y Prif Weinidog yn gynharach mewn ymateb i Adam Price—hynny yw, 24 awr ar ôl datgan argyfwng hinsawdd, eich bod chi’n dweud bod hynny ddim o reidrwydd yn golygu bod rhaid newid polisïau. Nawr, un polisi, yn amlwg, y byddwn i’n awyddus i weld yw mwy o annog dadfuddsoddi, achos mae yna lawer o arian yn y sector cyhoeddus, yn enwedig mewn pensiynau, wrth gwrs, wedi buddsoddi mewn cwmnïau ynni ffosil. Mi ges i lythyr oddi wrth y Gweinidog cyllid yn ddiweddar a oedd yn dweud y byddai’r Llywodraeth yn annog awdurdodau pensiynau llywodraeth leol, er enghraifft, i sicrhau eu bod nhw’n ystyried y materion yma. Allwn ni gael datganiad llawer mwy diflewyn-ar-dafod oddi wrth y Llywodraeth yn ei gwneud hi’n gwbl glir, os edrychwch chi ar Ddeddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015, na ddylai’r math yma o fuddsoddiadau fod yn digwydd?

Mae’r Gweinidog yn fodlon rhoi mwy o fanylion i’r Aelod, a'r Aelodau eraill sydd â diddordeb yn y maes yma.