Gweinidog, diolch ichi am eich datganiad y prynhawn yma. Mae un sicrwydd mewn bywyd yn y lle hwn ers i mi ymuno yn 2007: y bydd amryw o ddatganiadau TB wrth i ni fwrw ymlaen drwy'r tymor cyfan. Yn wir, y Llywydd a arweiniodd y gwaith hwn am bedair blynedd pan oedd hi'n Ysgrifennydd y Cabinet yn y trydydd Cynulliad, rwy'n credu. Nid wyf yn gwneud y sylwadau hynny yn ysgafn, oherwydd mae hwn yn gyflwr trychinebus yn y diwydiant da byw ac i'r economi wledig hefyd. Mae'n ffactor economaidd mawr yn y diwydiant da byw, fel y nodwyd gennych chi yn eich datganiad y prynhawn yma, ond caiff effaith emosiynol a seicolegol enfawr ar deuluoedd ffermio ac, yn wir, ar y sector da byw y mae'r clefyd ofnadwy hwn yn effeithio arnynt.

Un peth, yn anffodus, sydd wedi codi, dro ar ôl tro yn ystod y 12 mlynedd y bûm i yn Aelod Cynulliad, yw nad yw'n ymddangos ein bod wedi gallu mynd i'r afael â hyn. Mae'r niferoedd rydych chi'n adrodd amdanynt heddiw yn dangos cynnydd o 12 y cant yn nifer y gwartheg sy'n cael eu lladd, yn anffodus, oherwydd TB buchol. Cynnydd o 12 y cant—mae hynny'n nifer sylweddol yn sicr ar ôl sawl cynnig i geisio rheoli'r cyflwr ofnadwy hwn. Rwy'n credu bod hynny'n adlewyrchiad gwell nag efallai nifer y daliadau a nodwyd gennych chi, yr oeddech chi'n ymddangos i gael rhywfaint o gysur ohonyn nhw—bod llai o ddaliadau yn cofnodi TB buchol—ond y gwir amdani yw bod y diwydiant da byw yn crebachu a llai o dda byw yn cael eu cadw. Mae'r data crai yn dangos bod nifer gynyddol o wartheg yn cael eu heffeithio arnyn nhw yn gyffredinol ac mae hynny'n dangos yn glir nad yw'r polisi, yn anffodus, yn gweithio yma yng Nghymru.

Mae angen mynd i'r afael â hyn o ddau gyfeiriad, fel yr ydych chi wedi clywed o'r meinciau hyn dro ar ôl tro, i sicrhau bod gennym ni gronfa bywyd gwyllt iach ac, yn wir, diwydiant da byw fferm iach. Byddwn yn ddiolchgar pe gallech chi nodi faint o foch daear sydd wedi'u dileu, ar ôl profi eu bod wedi eu heintio â TB, gan eich bod wedi cyfeirio at hynny yn eich datganiad—. Felly, rydym ni'n gwybod beth yw niferoedd y gwartheg, a allwch chi ddweud wrthym ni faint o foch daear, ar ôl canfod eu bod wedi'u heintio, a gafwyd wared arnyn nhw yn ystod y 12 mis diwethaf, y cyfnod adrodd yr ydych chi wedi'i roi i ni?

Hefyd, mewn llawer o'r datganiadau a ddaeth gerbron y Cyfarfod Llawn, ymddengys ein bod yn dychwelyd at yr agwedd iawndal sydd yn amlwg angen sicrhau gwerth am arian i'r trethdalwr ond hefyd iawndal teg i gynhyrchwyr da byw, sydd yn aml iawn yn gallu gweld oes gyfan, os nad sawl cenhedlaeth, yn cael eu hamddifadu o'r fferm honno oherwydd achos o TB buchol. Byddwn yn falch o ddeall beth yw eich barn chi ar yr agwedd arbennig hon ar eich datganiad. Aeth y Gweinidog cyllid, pan mai hi oedd y Gweinidog, ati i geisio cyflwyno cynigion i newid y cynigion iawndal a chafwyd newidiadau cymedrol bryd hynny. Ceisiodd y Prif Weinidog blaenorol, pan oedd yntau yn Weinidog yr Amgylchedd, gyflwyno uchafswm ar daliadau, rhyw 10 neu, rwy'n credu, 12 mlynedd yn ôl. Fy niweddar gyd-Aelod, y mae colled fawr ar ei ôl, Brynle Williams oedd y llefarydd amaethyddol ar y pryd ac rwy'n credu mai ei bleidlais ef a roddodd terfyn ar hynny. Felly, mae'n ofid gen i eich bod yn ceisio cysylltu hyn â Brexit. Rydym ni'n mynd yn ôl dros 10, 12, 15 mlynedd ac mae amrywiol Weinidogion wedi—[Torri ar draws.] Clywaf gan rywun ar ei eistedd na wnaeth y Gweinidog ddweud hynny. Mae'r datganiad yn dweud hynny, oherwydd colli cyllid Ewropeaidd oherwydd Brexit—mae'n dweud hynny mewn gwirionedd, ydy. Rwyf yn gresynu at geisio cysylltu hyn â'r ddadl Brexit. Cafwyd ymosodiadau olynol ar y model iawndal gan sawl Gweinidog dros gyfnod hwy. Os ydych chi'n bwriadu cyflwyno ymgynghoriad, a wnewch chi ddweud wrthym ni beth fydd diben yr ymgynghoriad hwnnw, pryd y bydd yn dod a beth ydych chi'n bwriadu ei gynnwys yn yr ymgynghoriad hwnnw?

Hefyd, byddwn yn ddiolchgar cael deall pa fesurau y byddech chi'n eu hystyried bod angen i'r diwydiant amaethyddol eu gweithredu yn ychwanegol at yr hyn sy'n cael ei wneud ar hyn o bryd. Dof i—a dweud y gwir, dylwn i fod wedi datgan hyn ar ddechrau'r trafodion, Llywydd, os caniatewch imi: rwy'n datgan buddiant, fel cynhyrchydd da byw sydd â gwartheg ar ei fferm. Pa fesurau sydd gennych chi mewn golwg yn ychwanegol at y mesurau bioddiogelwch sydd ar waith ar hyn o bryd—oherwydd fel diwydiant, mae profion cyn symud ac ar ôl symud wedi cael eu cyflwyno, mae profion blynyddol wedi cael eu cyflwyno, lle mae llawer o bobl a allai fod wedi bod mewn plwyfi pedair blynedd bellach mewn profion blynyddol? Ac eto, mae'r diwydiant amaethyddol wedi derbyn y mesurau hyn ond serch hynny nid ydynt yn gweld dull mwy cyfannol o ymdrin â'r bywyd gwyllt sydd wedi ei heintio ac sy'n rhan o'r mater sy'n rhan o'r broblem heintio sy'n effeithio ar y sector da byw. Felly, a wnewch chi ein goleuo ni ynghylch y pwyntiau yr wyf wedi'u cyflwyno ichi, Gweinidog? Rwyf i, ynghyd â'r rhan fwyaf o Aelodau, os nad pob aelod, yn dymuno gweld cynnydd yn y maes hwn, ond oni fyddwn ni'n gwneud cynnydd ym mhob maes, yna byddwn ni, mewn gwirionedd, yn siarad am hyn mewn 12 mlynedd ac ni fyddwn ni yn y sefyllfa honno o fod o fewn trwch blewyn o gyflawni uchelgais y Gweinidog ei hun o weld y clefyd dychrynllyd hwn yn cael ei ddileu yn y sector da byw.