Part of the debate – Senedd Cymru am 5:22 pm ar 30 Ebrill 2019.
Diolch, Neil Hamilton, am y sylwadau a'r cwestiynau hynny. Ni welaf fod gostyngiad o 5 y cant yn nifer yr achosion newydd yn fethiant; rwyf yn gweld hynny'n llwyddiant. Cytunaf yn llwyr am nifer y gwartheg sydd wedi'u lladd. Rhoddais y rhesymau pam fy mod i'n credu mai dyna'r achos, ond rwyf, wrth gwrs, eisiau gweld gostyngiad yn hynny, ac rwyf wedi sôn am hyblygrwydd y rhaglen hon ac, ymhen 12 mis arall, pan fyddwn yn edrych arno, gobeithiaf weld llwyddiant yn y maes hwnnw hefyd, yn sicr.
Mae Neil Hamilton yn siarad am y cynlluniau gweithredu pwrpasol, ac rydym ni wedi cael 59 o gynlluniau gweithredu hyd yn hyn. Yn amlwg, mae'r cyfnod 18 mis yr ydym ni'n ei ystyried lle cafwyd yr achosion hirdymor hyn, sef pan rydym ni ymweld â ffermydd a llunio'r cynlluniau gweithredu pwrpasol—soniais fod 21 bellach yn glir o TB. Fe sonioch chi am y ffaith mai tair trwydded yn unig sydd yna. Wel, mae hynny oherwydd amrywiaeth o resymau, lle mae'r milfeddygon wedi penderfynu nad oes unrhyw ymyriad gan fywyd gwyllt, neu efallai bod y ffermwr wedi penderfynu nad yw'n dymuno i'r agwedd honno gael ei hystyried. Felly, nid wyf yn credu y gallwch chi feirniadu mai dim ond tair trwydded oedd yna. Mae'r cynlluniau gweithredu pwrpasol hyn yn edrych ar amrywiaeth o bethau, gan gynnwys bioddiogelwch. Rwy'n credu bod yn rhaid ystyried y gwaith o ymyrryd â moch daear yn rhan gymharol fach, ond, wrth gwrs, yn elfen gymhleth o raglen fwy o lawer. Nid oes unrhyw gynllun gweithredu wedi dynodi buches lle mai moch daear yw'r unig reswm dros y clefyd. Rwy'n credu ei bod hi'n bwysig iawn nodi hynny, ac yn gyson rwyf wedi gwrthod difa moch daear yn y modd y gwneir hynny yn Lloegr. Nid yw'r wyddoniaeth yr wyf i wedi'i gweld, y trafodaethau yr wyf i wedi'u cael â fy swyddogion, â'r prif swyddog milfeddygol, wedi fy narbwyllo y byddai hynny'n briodol i Gymru.
Buom ni'n siarad o'r blaen am y cynnydd sydyn dros dro yn yr ardal ganolradd, ac roedd Andrew R.T. Davies yn gofyn beth arall y gallai ffermwyr ei wneud, a soniais am yr ymweliadau 'cadw TB allan' gyda milfeddygon, a dim ond dau ymweliad y gofynwyd amdanynt yn yr ardal honno. Felly, mae hynny efallai'n rhywbeth y gall ffermwyr gysylltu ag APHA yn ei gylch yn fwy. Ond yn sicr, nid wyf yn beio ffermwyr; rwyf i wedi dweud o'r dechrau fy mod i'n dymuno cydweithio, ac rwy'n credu mai gweithio ar y cyd ac mewn partneriaeth yw'r ffordd ymlaen os ydym ni eisiau dileu'r clefyd hwn.