6. Beth y mae'r Gweinidog yn ei wneud i sicrhau bod ysgolion yn cael eu hariannu'n ddigonol? OAQ53785

Diolch yn fawr iawn, Leanne. Rwyf wedi cymryd camau i gefnogi cyllidebau i awdurdodau lleol er mwyn diogelu gwasanaethau rheng flaen mewn ysgolion. Mae cyllid addysg yn parhau i fod yn flaenoriaeth allweddol i mi ac i'r Llywodraeth hon, er gwaethaf y cyni parhaus.

Wrth siarad â phenaethiaid yn y Rhondda, ymddengys bod eu swydd yn ymwneud i'r un graddau â chyfrifyddu clyfar ag y mae â darparu cyfeiriad, arweinyddiaeth ac ysgogiad i staff. Yn yr awdurdod lleol sy'n gyfrifol am y Rhondda, mae gan rai ysgolion uwchradd fwy na £0.5 miliwn o ddyled. Ceir pwysau i fantoli'r llyfrau, ond mae gwasanaethau eisoes wedi'u torri i'r asgwrn, felly yr unig ffordd o wneud y toriadau pellach hynny yw drwy ddiswyddo nifer fawr o staff, sy'n anghynaladwy. Bydd hyn, wrth gwrs, yn niweidio addysg ein plant, a dylai eu haddysg fod yn brif flaenoriaeth inni.

Rwyf wedi codi'r materion ynghylch y £0.5 biliwn, bron â bod—bron un rhan o bump o'r holl wariant a ddyrennir i ysgolion—o'r gyllideb addysg a gedwir yn ôl rhag y rheng flaen gan gonsortia neu awdurdodau lleol yn ôl undebau'r athrawon. Nawr, gwn eich bod yn anghytuno â'r ffigur hwnnw. Felly, pa gyngor a chefnogaeth y gallwch ei roi i'n harweinwyr mewn addysg sy'n wynebu penderfyniadau ariannol anodd iawn yn y dyfodol agos oni bai eich bod yn gwneud rhai newidiadau?

Diolch, Leanne. Nid wyf yn amau ​​am funud yr heriau sylweddol y mae llawer o benaethiaid yn eu hwynebu mewn perthynas â chyllidebau ysgolion. Mae'n bwysig cydnabod mai awdurdodau addysg lleol unigol sy'n gyfrifol am ariannu ysgolion o ddydd i ddydd. Fel chi, rwy'n rhannu'r uchelgais i sicrhau bod cymaint o arian â phosibl yn cyrraedd y rheng flaen, a dyna, er enghraifft, pam y gwnaethom y penderfyniad i sicrhau bod y £21 miliwn ar gyfer datblygiad proffesiynol yn cael ei basbortio'n syth i benaethiaid unigol.

Beth bynnag yw'r ffigur, mae'n destun cryn bryder i mi fod unrhyw arian a ddylai fod yn y gyllideb ysgolion yn cael ei gadw yn amhriodol, naill ai ar lefel AALl neu ar lefel consortia, neu yn wir, fod arian yn cael ei ddyblygu o AALlau a chonsortia. Wedi'r cyfan, caiff y consortia eu rhedeg gan eu rhannau cyfansoddol, a byddai'n rhyfedd iawn pe bai awdurdod lleol yn caniatáu i gonsortiwm rhanbarthol y mae'n ei redeg ddyblygu gwariant pan fo'r cyllidebau hynny'n dynn, fel y nodoch chi'n gwbl gywir.

Rwy'n gwneud gwaith yn ganolog yn y Llywodraeth i sicrhau bod y grantiau uniongyrchol a reolir gennym yn cael eu defnyddio'n briodol a bod yr arian hwnnw'n cyrraedd y rheng flaen. Ond o ran y gwaith a wneir gan y Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg, fel y gwyddoch rwy'n siŵr, ni cheir consensws ynglŷn ag a yw newid i system o ariannu ysgolion yn uniongyrchol, gan osgoi'r AALl a'r consortia rhanbarthol, yn bolisi y ceir consensws y tu ôl iddo. Yn wir, mae eich llefarydd addysg eich hun yn teimlo'n gryf iawn na ddylai hynny ddigwydd.

Fel y dywedasoch, Weinidog, mae angen inni sicrhau bod cyllid yn cyrraedd y rheng flaen. A bod yn deg, mae rhaglenni fel ysgolion yr unfed ganrif ar hugain wedi darparu cyllid mawr ei angen i awdurdodau lleol allu gwella adeiladau ysgolion ac agweddau eraill ar fywyd ysgol, ond wrth gwrs, nid yw hynny'n helpu sefyllfa refeniw ysgolion presennol, yn enwedig pan nad ydynt bob amser yn ticio'r blychau cywir o ran y fformiwla ariannu. Er enghraifft, fel rwyf wedi'i godi gyda chi eisoes, yn ardal awdurdod lleol sir Fynwy, mae ysgolion yn draddodiadol wedi derbyn llai o gyllid oherwydd bod ganddynt lai o blant yn cael prydau ysgol am ddim. Nawr, gallaf ddeall y rheswm dros yr agwedd honno ar y fformiwla, ond golyga hynny fod ysgolion sir Fynwy wedi cael llai o arian dros amser er bod plant o gefndiroedd difreintiedig yn mynychu'r ysgolion hynny wrth gwrs. Felly, fy nghwestiwn i chi yw: sut y sicrhewch fod y fformiwla ariannu'n gweithio yn gyffredinol ac yn ariannu awdurdodau lleol ac ysgolion mewn gwahanol rannau o Gymru yn deg fel bod ein plant yn cael y dechrau gorau mewn bywyd?

Fel y gŵyr yr Aelod yn iawn, mater i bob awdurdod lleol unigol yw'r penderfyniad ynglŷn â chyllid i ysgolion unigol. O ran y fformiwla ariannu, credaf fod yr Aelod yn cyfeirio at y fformiwla ariannu ar gyfer llywodraeth leol yn gyffredinol. Fe fyddwch yn ymwybodol fod grŵp adolygu fformiwla ariannu yn edrych yn rheolaidd ar wahanol agweddau ar gynllun y grant cynnal refeniw. Yn ôl yr hyn a ddeallaf, yn sicr, y llynedd, roedd cynrychiolydd o gyngor sir Fynwy ar y grŵp hwnnw a chanddynt y gallu i ddylanwadu ar y data a'r fformiwla wrth iddi gael ei rhoi ar waith. Mae'r Gweinidog llywodraeth leol a minnau wedi dweud ein bod yn fwy na pharod i ymgysylltu ag Aelodau unigol a allai fod ag awgrymiadau ynglŷn â sut y mae'r fformiwla'n gweithredu, ond mae'n rhaid i mi ddweud wrth yr Aelod, pan roddwyd cyfle yn gynharach y llynedd i newid materion yn ymwneud â'r asesiad yn seiliedig ar ddangosyddion ar gyfer addysg, penderfynodd y cynrychiolwyr llywodraeth leol eu hunain beidio â bwrw ymlaen â'r newid hwnnw.