Part of the debate – Senedd Cymru am 4:40 pm ar 14 Mai 2019.
Diolch yn fawr iawn am y sylwadau hynny. Ni chredaf ei bod yn deg dweud nad ydyn ni wedi gweld gweithredu yn y blynyddoedd diwethaf. Credaf ein bod wedi gweld gweithredu ac rydym wedi gweld swm sylweddol o arian am nifer o flynyddoedd gan Lywodraethau olynol Cymru yn yr agenda hon. Ond rwy'n credu, fel y dangosodd y dystiolaeth i'r Pwyllgor, mai sicrhau bod y sail yn gywir sydd bwysicaf, fel bod yr arian yn mynd i gael ei wario'n dda er mwyn cael effaith. Rwy'n credu mai dyna'r hyn rwy'n gobeithio y bydd datganiad heddiw yn mynd i'r afael ag ef—cael hynny'n iawn.
Nid wyf yn mynd i fod yn cyflwyno achos i'r Gweinidog Cyllid neu i Weinidog yr Economi arllwys arian i ridyll o gynlluniau sydd wedi'u cynllunio'n wael. Oherwydd y drafferth gyda llwybr sydd wedi'i gynllunio'n wael yw ei fod yn anghymeradwyo'r holl agenda. Os yw cynghorau'n adeiladu llwybrau—er enghraifft, wrth ymyl y ffordd—sydd wedi'u cynllunio'n wael, mae'r aflonyddwch yn mynd i elyniaethu pobl wrth iddynt gael eu hadeiladu, a phan welant nad oes neb ar y llwybrau hyn, y cyfan a wnânt yw dweud, ' Wel, beth oedd diben hynny? Am wastraff arian. Beth yw ystyr teithio llesol?'
Rwyf wedi gweld hynny'n digwydd dro ar ôl tro, a dyna pam mae'n hanfodol nad yw'n ddigon da cael y canllawiau'n unig; rhaid inni hyfforddi awdurdodau lleol sydd wedi'u disbyddu i'w defnyddio'n briodol a hefyd mynd ati i gydweithredu, fel bod gweithio rhanbarthol gwirioneddol yn y maes hwn. Dyna un o'r pethau y bydd y Gweinidog a minnau yn eu hystyried wrth iddo fwrw ymlaen ag argymhellion y Papur Gwyn: wrth inni greu cyrff rhanbarthol, a fydd teithio llesol yn rhan o'u swyddogaethau craidd? Oherwydd yn amlwg, mae'r arbedion meintiol yn fuddiol iawn.
A beth yw rôl Trafnidiaeth i Gymru yn hyn hefyd? Felly, i fynd i'r afael â'i bwynt olaf ynglŷn â monitro gwerthuso, rydym eisoes wedi cael trafodaethau. Cyfarfûm ddoe â phennaeth Trafnidiaeth i Gymru i drafod hyn—gan eu bod yn dechrau datblygu eu huned dadansoddi gwybodaeth a data eu hunain, sef sut y gallant sicrhau bod cipio data teithio llesol yn rhan allweddol o'r hyn a wnânt, a chipio'r data defnyddiol yr ydym ni ei angen i wneud penderfyniadau gwell.
O ran cwantwm y cyllid, rydym gryn bellter oddi wrth y swm £30 y pen. Rwy'n credu bod cyhoeddiad heddiw yn mynd â ni i rywle tua £10 miliwn y pen ar gyfer y flwyddyn hon—£10 y pen, mae'n ddrwg gennyf, eleni; byddai £10 miliwn y pen yn gryn her oni fyddai?—£10 y pen eleni. Ond fel y dywedais, rwyf am inni sicrhau ein bod yn cael pethau'n iawn, felly y tro nesaf bydd gennym fapiau rhwydwaith integredig sy'n creu llwybrau sy'n seiliedig ar alw gan y bobl sydd eisiau cerdded a beicio. Os gallwn ddechrau ymgysylltu â'r gymuned a'u hysbrydoli ynghylch lle y dylai'r llwybrau fod, yna credaf y gallwn greu diddordeb cynyddol a fydd yn caniatáu'r cyfle gwleidyddol inni ddweud, 'Rydym eisiau gwario mwy ar yr agenda hon', a gallaf fynd at gyd-weinidogion gyda hygrededd a dweud, 'Dylid gwario arian ar hyn ac nid ar rywbeth arall.' A bod yn gwbl onest, nid wyf yn siŵr y gallwn wneud hynny ar hyn o bryd, oherwydd nid wyf yn hyderus y caiff yr arian hwnnw ei wario yn y ffordd orau hyd nes y gellir gweithio'n iawn ar y materion yr wyf wedi rhoi sylw iddynt yn y datganiad.
O ran strategaeth drafnidiaeth Cymru, yn amlwg bydd hyn yn rhan bwysig ohoni, ond wrth arsylwi ar strategaethau trafnidiaeth blaenorol Cymru sylwaf ein bod wedi bod yn iawn ynghylch y geiriau sy'n ymwneud â theithio llesol. Yn aml byddwn yn sylwi—rai blynyddoedd yn ôl bellach, 10 mlynedd yn ôl neu fwy—y byddai gennym strategaeth drafnidiaeth i Gymru lle gallech feddwl, pe baech yn dod o blaned wahanol ac yn syml yn darllen y naratif, bod Cymru yn wlad teithio llesol gan fod y geiriau i gyd yno. Ond petaech yn edrych ar y cynllun gwaith ar y diwedd, y cyfan y byddech yn ei weld fyddai'r holl bethau traddodiadol, a phrin iawn oedd y teithio llesol. Felly, rwy'n hyderus y bydd teithio llesol yn rhan allweddol ohono, fel y bu erioed. Yr hyn sydd raid digwydd y tro nesaf yw ei fod yn rhan allweddol o'r ddarpariaeth hefyd. A dyna ni, os byddwn ni'n gweithredu ar y pethau a gyhoeddwyd heddiw, rwy'n credu y gallwn roi sylw i hyn.