Diolch, Dirprwy Lywydd dros dro. Rwy'n fodlon cynnig y cynnig sydd ger ein bron. Dechreuodd y prif swyddog meddygol ar ei swydd yma ym mis Awst 2016. Fe'i denwyd i Gymru gan yr agenda gofal iechyd darbodus yr ydym ni wedi ei chyflwyno. Rwyf wedi gofyn iddo sicrhau na fydd yr agenda ddarbodus yn diffygio, ond y bydd yn parhau i wneud gwahaniaeth ehangach, mwy sylweddol a mwy cyson, ac felly rwy'n falch iawn o weld bod gofal iechyd darbodus, wedi ei ddarparu yn fwy cyson gan ofal iechyd sy'n seiliedig ar werth, yn ganolog i'w adroddiad, ac rwy'n croesawu'r persbectif unigryw y mae'n dod gydag ef i'w swydd. 

Mae adroddiadau blaenorol y prif swyddog meddygol wedi rhoi'r cyfle i ystyried sefyllfa Cymru o ran iechyd a lles ein poblogaeth, yr heriau sy'n ein hwynebu o ran iechyd y cyhoedd a'r newid yn narpariaeth gofal iechyd. Ddwy flynedd yn ôl, edrychodd adroddiad y prif swyddog meddygol ar sut y gall anfantais gymdeithasol effeithio ar gyfleoedd bywyd unigolyn, ei iechyd a'i les. Archwiliodd adroddiad y llynedd y niwed y gall gamblo ei achosi i unigolion, teuluoedd a'r gymdeithas ehangach. Mae'r adroddiadau hynny wedi llywio ein cynlluniau a'n dull gweithredu ar gyfer trawsnewid a darparu gwasanaethau. Eleni, mae adroddiad y Prif Swyddog Meddygol yn edrych ar dri mater penodol: gofal darbodus a seiliedig ar werthoedd; ymchwil iechyd a gofal cymdeithasol; a bygythiadau i iechyd sy'n amrywio o ymwrthedd i gyffuriau i'r amgylchedd.

Mae'r adroddiad hefyd yn crybwyll pwysigrwydd sicrhau bod plant yn cael eu brechu rhag y frech goch, clwy'r pennau a rwbela. Mae gan glinigwyr a gweithwyr gofal iechyd proffesiynol eraill gyfrifoldeb i sicrhau bod rhieni'n cael yr wybodaeth lawn am fanteision brechu. Bydd yr Aelodau'n ymwybodol bod yr agwedd hon ar yr adroddiad eisoes wedi cael sylw sylweddol yn y cyfryngau. Rydym ni wedi gweithio'n galed i ddileu clefydau plentyndod y gellir eu hatal ac fe ddylai hi fod o bryder i bob un ohonom ni fod rhai rhieni yn parhau i gael eu camarwain gan ymgyrchoedd gwrth-frechu. Felly, fe hoffwn i bwysleisio eto effeithiolrwydd a diogelwch y brechlyn ar gyfer y frech goch, clwy'r pennau a rwbela, ac annog rhieni i frechu eu plant.

Mae'r adroddiad hefyd yn ystyried her gordewdra ymhlith plant a datblygu cynllun pwysau iach. Ar hyn o bryd, mae fy swyddogion yn ystyried yr ymatebion i'r ymgynghoriad a ddaeth i ben yn ddiweddar, a bydd hwnnw'n sail i'r hyn a fydd, gobeithio, yn ddull gweithredu cyfannol. Mae Aelodau wedi clywed heddiw sut y gellir hybu asedau megis llwybr arfordir Cymru er mwyn helpu i fynd i'r afael â gordewdra drwy roi cyfle i bobl wneud ymarfer corff pleserus yn yr awyr agored ac, wrth gwrs, rhan teithio llesol yn hynny o beth. Bydd yr Aelodau'n ymwybodol bod cefnogaeth sylweddol o hyd i egwyddorion gofal iechyd darbodus. Ceir llawer o enghreifftiau ledled Cymru o gyd-gynhyrchu, gwneud penderfyniadau ar y cyd, mynd i'r afael ag anghydraddoldeb ac amrywio a lleihau niwed. Mae angen i ni nawr ymgorffori'r egwyddorion hyn yn llawer mwy effeithiol a chyson, nid yn rhan o arferion da, ond yn rhan o arferion safonol a chyson.

Mae'r prif swyddog meddygol yn glir bod dull gofal sy'n seiliedig ar werthoedd yn fodd o wneud gofal iechyd darbodus yn realiti llawer mwy ymarferol a chyson. Ac mae hynny'n argoeli'n dda a chyffrous ar gyfer ein system iechyd a gofal. Dylai ganiatáu i'n GIG ganolbwyntio ar wneud mwy o'r pethau sy'n cyflawni canlyniadau gwell a gwell profiad gyda'n pobl ac ar eu cyfer. Mae'n rhaid i ni fod yn glir nad bwriad edrych ar werth yn y modd hwn yw torri costau. Mae, yn hytrach, yn ymwneud â pharatoi a chymell byrddau iechyd i ddefnyddio data i ganfod ac yna dadfuddsoddi mewn camau gweithredu llai gwerthfawr ac ail-fuddsoddi’r adnodd hwnnw yn yr ymyriadau hynny sy'n rhoi'r canlyniadau gorau. Mae llawer o waith da wedi ei ddechrau eisoes dan arweiniad clinigol Dr Sally Lewis ac rwyf wedi cytuno i fuddsoddi £500,000 o bunnau ychwanegol i ddatblygu  gofal sy'n seiliedig ar werth ymhellach yma yng Nghymru.

Mae'r adroddiad hefyd yn amlygu pwysigrwydd ymchwil ac arloesi wrth gefnogi nid yn unig iechyd gwell, ond hefyd y ffordd y mae ein gwasanaethau yn cael eu trefnu. Mae'n disgrifio'r traddodiad ymchwil toreithiog sydd gennym ni yng Nghymru. Mae ein seilwaith ymchwil modern yn rhan hanfodol o economi Cymru a'r byd addysg. Mae manteision ymchwil iechyd a gofal yn ddirfawr, ac ni ellir tanbrisio ei bwysigrwydd, boed hynny wrth atal afiechyd, gwella lles, lleihau anghydraddoldeb neu ddatblygu gwell triniaeth a llunio gwasanaeth trefnu a darparu effeithlon ac effeithiol.