Part of 3. Cwestiynau Amserol – Senedd Cymru am 3:13 pm ar 15 Mai 2019.
A gaf fi ddiolch i Dai Rees am ei gwestiwn ac fel arfer, am ei angerdd yn siarad dros weithfeydd dur a haearn Cymru ledled y wlad? Rwy'n mynd i sôn am nifer o bwyntiau pwysig iawn y mae wedi'u codi, gan gynnwys buddsoddiad gan Lywodraeth Cymru a rôl Llywodraeth y DU, ond yn gyntaf, o ran unrhyw gymylau llwyd ar y gorwel, a gaf fi ddweud ein bod mewn lle gwahanol i'r hyn roeddem ynddo yn 2016? Nid ydym yn ôl yn yr un sefyllfa ag yn 2016, ac mae hynny i raddau helaeth o ganlyniad i'r buddsoddiad a gynigiodd Llywodraeth Cymru i Tata yn syth, ac mae Tata wedi defnyddio peth ohono ac wedi darparu buddsoddiad cyfatebol gan Tata, i sicrhau bod y gwaith ym Mhort Talbot, yn bennaf, yn fwy effeithlon a chynaliadwy. Credaf ei bod yn gwbl hanfodol na wneir unrhyw benderfyniadau brysiog, ac roedd hyn yn rhywbeth a bwysleisiais wrth Tor Farquhar pan siaradais ag ef ddydd Gwener. Roedd yn amlwg yn neges a ddaeth oddi wrth y cyngor gwaith Ewropeaidd hefyd, ddydd Gwener. Fy mwriad yw teithio i'r Iseldiroedd i siarad â swyddogion gweithredol i gadarnhau'r neges na wneir unrhyw benderfyniadau brysiog a hefyd fod ôl troed dur Ewrop yn ddiogel ac na chaiff ei ddileu, o ran Tata.
Rwy'n mynd i symud ymlaen i grybwyll rôl Llywodraeth y DU. Roedd Dai Rees yn iawn i nodi'r angen pwysig am fargen sector ar gyfer dur. Dyma fater a godais gyda Greg Clark pan siaradais ag ef ddydd Llun. Yn amlwg, mae angen bargen sector a all arwain at fuddsoddiad sylweddol yn y sector. Mae'n galw am gyllid gan Lywodraeth y DU, ac mae hefyd yn galw am gyllid gan y sector ei hun. Drwy weithio gyda'n gilydd, rwy'n gobeithio y gallwn sicrhau bod cytundeb sector yn cael ei ddarparu. Ond ni fydd hynny'n ddigon ynddo'i hun. Ceir heriau clir ac uniongyrchol mewn perthynas â phrisiau ynni ac mae angen i Lywodraeth y DU fynd i'r afael â hwy. Er fy mod yn croesawu'r cyhoeddiad yng nghyllideb 2018 ynglŷn â chronfa drawsnewid ar gyfer ynni diwydiannol, ni fydd hynny ynddo'i hun yn datrys yr anwadalrwydd o fewn y marchnadoedd ynni, ac ni fydd ychwaith yn cael gwared ar y prisiau anghymesur o uchel y mae cwmnïau ynni-ddwys yng y DU yn gorfod eu talu. Felly, rhaid i Lywodraeth y DU wneud mwy ar y mater hollbwysig hwn.
O ran y gefnogaeth a roesom ac y byddwn yn parhau i'w rhoi, gallaf sicrhau'r Aelod ein bod yn barod i helpu mewn unrhyw ffordd, yn union fel y dywedasom y byddem yn ei wneud yn ôl yn 2016. Rydym wedi cynnig £21 miliwn hyd yma i Tata, ar gyfer amrywiaeth o weithredoedd a rhaglenni moderneiddio, gan gynnwys hyfforddiant sgiliau ac yn bwysig, ymchwil ar gyfer datblygu, fel y nododd yr Aelod. Wrth symud ymlaen, mae'r strategaeth ar gyfer dur wedi'i chynnwys yn y cynllun gweithredu economaidd. Rydym am gefnogi diwydiannau yfory drwy sicrhau eu bod yn cael eu datgarboneiddio, fod buddsoddiad trymach mewn ymchwil a datblygu, a ffocws cryfach ar gyfleoedd allforio. Drwy brism y contract economaidd a'r galwadau i weithredu, byddwn yn sicrhau bod diwydiannau'r dyfodol yn rhai modern a chystadleuol. Ond er mwyn gwneud hynny yn y ffordd fwyaf effeithiol, mae angen i ni sicrhau bod y busnesau eu hunain yn barod i fuddsoddi. Dyna pam mai fy neges glir i Tata yw: parhewch â'r buddsoddiad—nid ym Mhort Talbot yn unig, lle mae ei angen yn ddirfawr, ond ar draws yr ystâd gyfan yng Nghymru, ac yn Lloegr yn wir.