Part of the debate – Senedd Cymru am 4:20 pm ar 15 Mai 2019.
Diolch i chi am gyflwyno'r cynnig deddfwriaethol y prynhawn yma. A gaf fi ddweud bod y Ceidwadwyr Cymreig a minnau yn llwyr gefnogi'r cynnig deddfwriaethol a gyflwynwyd gan Rhun ap Iorwerth y prynhawn yma? Roeddwn yn falch hefyd o gefnogi'r digwyddiad y soniodd Rhun amdano'n gynharach heddiw, lle lansiodd ei adroddiad yn sôn am brofiad yr Alban, ac yn wir roeddwn yn ddiolchgar iawn iddo am ddarparu copi o'r adroddiad hwnnw i mi ac i aelodau'r pwyllgor ymlaen llaw, oherwydd mae Pwyllgor yr Economi, Seilwaith a Sgiliau ar hyn o bryd yn gwneud gwaith ar seilwaith gwefru cerbydau trydan. Yn y gwaith a wnawn, rydym wedi defnyddio dull o weithredu sydd ychydig yn wahanol i'r arfer, gan ein bod wedi cymryd tystiolaeth, ac yn hytrach na chyhoeddi ein canfyddiadau gydag argymhellion a chasgliadau, rydym wedi cyhoeddi ein hadroddiad ar ffurf ddrafft gyda'n casgliadau a'n hargymhellion sy'n datblygu ar gyfer ymgynghori ymhellach arnynt, ac mae'n ymddangos bod y dull hwnnw wedi gweithio. Bydd cyfle arall i mi siarad am rai o'r casgliadau sy'n datblygu pan ddaw'n bryd inni drafod hynny yn y Siambr hon.
Ond hoffwn nodi un pwynt. Un o'r themâu a ddaeth i'r amlwg, neu'n sicr un o'r ymatebion a gawsom yn ddiweddar, oedd bod Cymru'n anialwch o ran gwefru ac ar hyn o bryd, nad yw'r seilwaith yn ddigon i ymdopi â'r galw presennol, heb sôn am alw cynyddol. Rwy'n difaru nad wyf wedi defnyddio'r sgriniau sydd gennym heddiw i ddangos y Zap-map y mae'r Llywodraeth hefyd yn ei ddefnyddio i gael ei gwybodaeth ei hun ynglŷn â'r ddarpariaeth a phwyntiau gwefru ar draws Cymru a Lloegr, oherwydd pe baech yn gweld y map hwnnw, byddai'r stori'n adrodd ei hun. Mae gan Loegr wasanaeth eithaf da, yn sicr mewn ardaloedd trefol, ond yng Nghymru—mae gennym lond llaw yn y gogledd, llond llaw yn y de, ac anialwch mawr yn y canol.
Nawr, cyhoeddodd y Llywodraeth £2 filiwn o fuddsoddiad i wella'r mannau gwefru a'r seilwaith pwyntiau gwefru, ond nodwn fod y Llywodraeth yn yr Alban wedi ymrwymo £14 miliwn i gefnogi seilwaith ac i gefnogi'r agenda carbon isel, ac mae £8 miliwn ohono wedi'i neilltuo ar gyfer seilwaith gwefru o gynllun Plugged-in Places Llywodraeth y DU. Credaf y dylem ni, neu Lywodraeth Cymru yn sicr, fod yn hyrwyddo buddsoddiad sector preifat hefyd yn ogystal â chymhorthdal cyhoeddus, yn enwedig mewn ardaloedd gwledig, ac mewn rhai achosion, efallai na fydd angen i'r Llywodraeth hyrwyddo arian cyhoeddus hyd yn oed, oherwydd daw hynny ei hun drwy'r sianeli arferol. Ond yr hyn y mae angen inni fynd i'r afael ag ef yw'r seilwaith yng nghefn gwlad Cymru, ac nid ar gyfer y rhai sy'n byw yng nghefn gwlad Cymru yn unig y mae angen seilwaith arnom, ond wrth gwrs, i gyrraedd unrhyw le, os ydych am fynd o'r gogledd i'r de, rydych yn gyrru drwy gefn gwlad Cymru, felly mae arnoch angen seilwaith yno i gynnal y rhwydwaith.
Roeddwn yn falch hefyd—yn ddiolchgar iawn i'r Gweinidog am ganiatáu i'w swyddog ddod i gyfarfod ddydd Llun yn y Drenewydd, lle daeth swyddog o Lywodraeth Cymru, Cyngor Sir Powys a rhanddeiliaid eraill at ei gilydd i ymchwilio i rai o'r problemau ac i gyfnewid gwybodaeth hefyd. Y prif fater a lywiai'r cyfarfod hwnnw oedd diffyg seilwaith gwefru yng nghefn gwlad Cymru a sicrhau y bydd unrhyw strategaeth a ddaw, fel y bydd yn ei wneud gan fod y Gweinidog wedi dweud y bydd yn dod yn 2020, yn mynd i'r afael â rhai o'r problemau hynny. Nid oes gennyf amser ar ôl—mae'n flin iawn gennyf, nid wyf wedi dweud cymaint ag yr hoffwn ei ddweud—ond caf gyfle arall pan ddaw'n bryd i'r pwyllgor drafod yr adroddiad hwn yn ddiweddarach yn y flwyddyn, mae'n siŵr.