Mae'r ymchwil ddiweddaraf gan Sefydliad Prydeinig yr Ysgyfaint wedi canfod bod y gost i'r DU oddeutu £11 biliwn y flwyddyn, ac mae cyfran sylweddol ohoni'n ymwneud â Chymru. Mae'r marwolaethau'n 15 y cant o'r holl farwolaethau yng Nghymru, ac o fewn hyn, clefyd rhwystrol cronig yr ysgyfaint sydd i gyfrif am y nifer uchaf ohonynt. Grŵp o gyflyrau yw COPD, sy'n gynnwys broncitis ac emffysema. Maent yn ei gwneud yn anodd i wagio'r aer o'r ysgyfaint gan fod y llwybrau anadlu wedi culhau, gan ei gwneud yn anos symud aer i mewn ac allan wrth i chi anadlu, ac mae'r ysgyfaint yn llai abl i gymryd ocsigen i mewn a chael gwared ar garbon deuocsid. Mae gweithwyr meddygol proffesiynol yn cynghori gweithgareddau ac ymarfer corff i helpu i wella anadlu, ffitrwydd ac ansawdd bywyd. O'i wneud yn rheolaidd, gall hyn helpu i wrthdroi effaith y cyflwr drwy gryfhau'r cyhyrau. Mae hefyd yn llesol i'r galon a phwysedd gwaed ac yn gwneud pobl yn llai tebygol o ddatblygu cyflyrau fel diabetes ac osteoporosis.

Mae adsefydlu'r ysgyfaint yn rhaglen gynlluniwyd ar gyfer pobl sy'n byw gyda COPD. Mae'n cyfuno sesiynau ymarfer corff gyda chyngor a thrafodaethau am iechyd eich ysgyfaint. Mae'r rhan fwyaf o bobl yn gweld ei fod yn gwella ansawdd eu bywyd, ac mae'r effaith yn aml yn fwy na'r hyn sy'n digwydd wrth gymryd meddyginiaethau a fewnanadlir, er mai cyfuno'r ddau sy'n debygol o gynnig y budd mwyaf.

Mae ffordd o fyw yn bwysig iawn. Mae'r arolwg cenedlaethol ar gyfer Cymru 2017/18 yn datgelu bod 19 y cant o bobl yn ysmygu yng Nghymru, a bod 59 y cant o oedolion dros bwysau neu'n ordew. Ar hyn o bryd yng Nghasnewydd, mae 21 y cant o oedolion yn ysmygu, sy'n uwch na'r cyfartaledd ar gyfer Gwent a Chymru. Mae'r rhain yn ffactorau cyfrannol pwysig. Mae ysmygu yn achosi dros 80 y cant o achosion o COPD a chanser yr ysgyfaint ac yn achosi neu'n gwaethygu pob cyflwr anadlol arall. Hefyd, mae salwch anadlol ddwywaith yn fwy tebygol o ddigwydd ymhlith unigolion sy'n byw yn y cymunedau mwyaf difreintiedig o gymharu â'r lleiaf difreintiedig—11 y cant o gymharu â 6 y cant. Mae'r ystadegau moel hyn yn destun pryder, ac mae darparu gwasanaethau cymorth, mesurau ac ymyriadau cydgysylltiedig ledled Cymru yn hanfodol er mwyn sicrhau bod pob claf yn gallu manteisio ar yr ystod o wasanaethau a thriniaethau sydd ar gael.

Ysmygu sy'n achosi'r nifer fwyaf o farwolaethau y gellir eu hosgoi ac anghydraddoldeb iechyd yng Nghymru, ac mae'r cyfraddau wedi aros yn eu hunfan ar 19 y cant ers 2015. Rhaid i gamau cymunedol ar lefel llawr gwlad gael y cymorth ariannol sydd ei angen i helpu pobl i roi'r gorau am byth i sigaréts yn effeithiol. Y lefel hon o gymorth yn y gymuned sydd hefyd yn werthfawr iawn i ganiatáu i'r rhai sy'n byw gyda chyflyrau'r ysgyfaint a chlefyd yr ysgyfaint reoli eu cyflyrau yn y ffordd orau. Mae Cancer Research UK wedi nodi bod ymhell dros 10,000 o drigolion Cymru sy'n ysmygu wedi cael eu trin gan wasanaethau rhoi'r gorau i ysmygu yn ystod y flwyddyn ariannol bresennol, sef 2.24 y cant o'r boblogaeth, sy'n sylweddol is na'r targed o 5 y cant. Yr hyn sy'n peri pryder yw bod ymchwil ddiweddaraf Sefydliad Prydeinig yr Ysgyfaint yn amlygu sefyllfa gyfredol o ganlyniadau sy'n gwaethygu yng Nghymru—cynnydd yn nifer y derbyniadau brys i'r ysbyty, cyfraddau marwolaeth ac ansawdd bywyd gwaeth. Mae clefydau'r ysgyfaint yn arwain at fwy na 700,000 o dderbyniadau i'r ysbyty a thros 6 miliwn o ddiwrnodau gwely cleifion mewnol yn y DU bob blwyddyn. Mae llai o bobl yn gwneud defnydd o raglenni addysg ac ymarfer corff sy'n helpu unigolion i hunanreoli eu cyflwr yn well a chynnal ansawdd bywyd da, ac mae'r niferoedd sy'n manteisio ar frechlyn y ffliw a gwasanaethau rhoi'r gorau i ysmygu yn isel. Mae mesurau ataliol yn hanfodol bwysig i helpu i gefnogi cleifion a'u teuluoedd. Mae buddsoddi ymhellach yn y ddarpariaeth addysg, ymarfer corff a hunanreoli yn ffordd ymarferol o wella bywydau'r rhai sy'n byw gyda chlefyd yr ysgyfaint yng Nghymru. Ceir tystiolaeth helaeth y gall datblygu hunanreoli gynyddu annibyniaeth, gwybodaeth a newid cadarnhaol mewn ymddygiad, er enghraifft, mwy o ymarfer corff a rhoi'r gorau i ysmygu, sy'n galluogi pobl sy’n dioddef o COPD i gael gwell iechyd.