Part of the debate – Senedd Cymru am 4:00 pm ar 2 Gorffennaf 2019.
Ie, wel, mae'r Aelod yn amlwg yn llygad ei lle ynghylch y niferoedd yn cynyddu bob blwyddyn, ac ydy, yn sicr mae hyn yn rhywbeth sy'n digwydd yng Nghymru ac yn Lloegr. Mae'r tueddiad ar i fyny. Ac mae'r rhesymau am hynny'n gymhleth iawn yn fy marn i. Rwy'n credu eu bod yn cynnwys tlodi ac amddifadedd, ac effaith rhaglen gyni Llywodraeth y DU—nid wyf yn credu y gallwn ni ddiystyru bod hynny'n cael effaith ar ein teuluoedd mwyaf bregus, ond nid wyf i'n credu mai hwnnw yw'r darlun cyfan.
Nid oes amheuaeth bod awdurdodau lleol dan bwysau. Mae'r system llysoedd teulu dan bwysau sylweddol ac, yn sicr, mae rhai o'r arferion sydd wedi codi yn y llysoedd teulu wedi cynyddu nifer y plant sy'n aros mewn gofal. Roeddwn i'n sôn yn gynharach yn y datganiad am duedd fawr, tuedd gynyddol, i roi gorchmynion gofal a lleoli'r plant yn eu cartrefi. Felly, mae'r plant dan orchymyn gofal ond maen nhw'n cael eu lleoli gartref, ac rwy'n credu bod gennym tua 1,000 o blant fel hyn yng Nghymru, sy'n byw gyda'u teuluoedd ond sydd mewn gwirionedd dan orchymyn gofal. Ond hoffwn roi teyrnged i'r hyn y mae'r awdurdodau lleol yn ei wneud, a hynny dan bwysau mawr, oherwydd maen nhw'n gwneud gwaith aruthrol ac yn diogelu plant sy'n agored i niwed ac yn cefnogi teuluoedd. Ond mae'r rhesymau'n gymhleth iawn, rwy'n credu, fel y dywedodd Lynne Neagle. Ceir amrywiaeth eang o resymau, ac mae'n rhaid inni geisio gweithio arnyn nhw fel y gallwn ni.
Yn sicr, mae angen rhoi cymorth i rieni maeth a rhieni sy'n mabwysiadu, oherwydd maen nhw'n gwbl allweddol yn y system hon. Roeddwn i'n sôn yn gynharach am y £2.3 miliwn a roddwyd i'r gwasanaeth mabwysiadu, a hynny i helpu i gefnogi rhieni sy'n mabwysiadu fel ein bod ni'n ceisio osgoi plant yn cael eu haildderbyn i ofal. Oherwydd gyda phlant sydd wedi cael eu niweidio yn y fath fodd ac sydd wedi bod drwy'r fath gyfnodau adfydus, beth bynnag a wna'r rhiant sy'n mabwysiadu, yn aml bydd angen cymorth ychwanegol. Ac felly mae hynny, bellach, yn fater o hawl, sef y gwasanaeth ôl-fabwysiadu. Rwy'n credu bod hwnnw'n gam mawr ymlaen.
Nid wyf i'n credu y gallwn ddweud ein bod ni'n disgwyl gormod gan yr awdurdodau lleol, oherwydd bywydau ein plant ni yng Nghymru sydd yn y fantol. Felly mae'n rhaid inni fod yn uchelgeisiol ac mae'n rhaid inni eu helpu nhw i fod yn uchelgeisiol. Digon hawdd yw dweud drwy'r amser, 'Cyni sydd ar fai, mae pawb dan bwysau, ni allwn wneud dim byd, a bydd mwy o blant eto'n dod i dderbyn gofal.' Ond mae'n rhaid i rywun geisio gwneud rhywbeth, ac rwy'n credu ei bod hi'n iawn inni geisio gwneud rhywbeth ar lefel lywodraethol. Felly, dyna'r hyn yr ydym ni'n ceisio ei wneud drwy fwrw ymlaen â hyn.