7. Dadl ar Doll Teithwyr Awyr: Yr achos dros ddatganoli

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:38 pm ar 2 Gorffennaf 2019.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Rhun ap Iorwerth Rhun ap Iorwerth Plaid Cymru 4:38, 2 Gorffennaf 2019

(Cyfieithwyd)

Rwyf hefyd yn falch iawn o fod wedi gallu cyflwyno'r cynnig hwn ar y cyd â'r Llywodraeth Lafur a'r Blaid Geidwadol. Mae Plaid Cymru wedi dadlau ers tro byd dros ddatganoli'r doll teithwyr awyr i Gymru, ac mae'n braf gweld yn awr, o'r diwedd, fod yna gonsensws yn cynyddu yma—yn sicr hefyd y consensws a welsom ni'n cael ei  adlewyrchu yn yr adroddiad gan Bwyllgor Dethol ar Faterion Cymreig Tŷ'r Cyffredin. Mae'n 10 mlynedd ers i adroddiad Holtham gynnig bod hwn yn fesur synhwyrol. Byddai hyn, fel y clywsom eisoes, yn un o'r cynigion mawr olaf i ddeddfu arno o Gomisiwn Silk, felly mae'r adeg yn iawn, ac mae'n annealladwy, mewn sawl ffordd, pam mae rhwystrau'n dal i gael eu rhoi i atal datganoli. Credaf fod Stephen Crabb, pan oedd yn Ysgrifennydd Gwladol Cymru, wedi dweud bod gormod o ansicrwydd a phryderon ynghylch y doll teithwyr awyr i gael penderfyniad drwy'r Prif Weinidog ar y pryd, David Cameron, a'r Canghellor. Ie, ansicrwydd a phryderon—nid am Gymru, fe ymddengys. 

Unwaith eto, mae wedi bod yn ddirgelwch llwyr gweld Ysgrifennydd Gwladol Cymru—a Maes Awyr Caerdydd yn ei etholaeth—yn ôl pob golwg yn brwydro dros Faes Awyr Bryste, ac yn sgil hynny'n cael y teitl Ysgrifennydd Gwladol Gorllewin Lloegr. Ac rydym ni wedi clywed digon o dystiolaeth i ddweud na fyddai hyn yn golygu rhoi Bryste dan anfantais—ac nid oes tystiolaeth gref i awgrymu y byddai Bryste dan anfantais—ond y byddai, mewn gwirionedd, yn fanteisiol i Gaerdydd. A dyna sydd o ddiddordeb i ni yma. Ac nid Maes Awyr Caerdydd yn unig, ond Maes Awyr Môn yn fy etholaeth i. Dylem ni fod yn edrych ar hyn yn ei gyfanrwydd.

Mae pryderon amgylcheddol amlwg ynghylch dyfodol teithiau awyr yn gyffredinol. Cafwyd digon o adroddiadau sy'n awgrymu y byddwn yn dal i weld cynnydd enfawr mewn teithio awyr yn fyd-eang—llawer ohono wedi'i ysgogi gan dwf yn Asia. Ond roeddwn yn darllen adroddiad heddiw yn dweud y bydd newidiadau ym mhatrymau teithio awyr na fyddant o reidrwydd yn cynyddu nifer y teithwyr, ond y byddai'n ymwneud â'r ffyrdd mwy craff y bydd pobl yn defnyddio teithiau awyr fel dull o deithio, pryd bydd y rhwydweithiau prif ganolfan a lloerennau yr ydym ni wedi arfer â nhw, a thwf y prif feysydd awyr—Heathrows y byd hwn—, os nad yn ildio'n llwyr, yn gweld symudiad tuag at fwy o deithio o fan penodol i fan penodol gydag awyrennau hediad pellter hir o faint llai, mwy effeithlon yn gallu gwneud y siwrneiau o ddinas i ddinas benodol, a rhanbarth i ranbarth penodol, gan gynnwys, wrth gwrs, Caerdydd a Chymru, a'r manteision a all ddeillio o hynny.

Felly, rwy'n falch ein bod yn cyflwyno hyn ar y cyd. Ni ddylem ni orfod gwneud hyn. Mewn sefyllfa lle mae'r Alban eisoes wedi gweld y doll teithwyr awyr wedi'i ddatganoli, pan fo Gogledd Iwerddon wedi gweld y doll teithwyr awyr wedi'i ddatganoli, ymddengys i mi fod y rhwystrau yno i atal Cymru mewn rhyw ffordd rhag ennill y math hwnnw o fantais a allai ddod yn sgil datganoli rhywbeth sydd yn sicr, rwy'n credu, yn ysbryd datganoli a'r modd y bydd datganoli yn ei gyfanrwydd yn datblygu, a chynnig sydd wedi cael ei wneud nawr mewn nifer o adroddiadau uchel eu parch, o Silk yn ôl i Holtham. Felly, gadewch inni heddiw wneud y datganiad hwnnw ein bod yn credu ei bod hi nid yn unig yr amser priodol, ond ei bod hi'n hen bryd inni gymryd y cam hwn. Mae o fudd inni wrth inni chwilio am ffyrdd o fireinio economi Cymru. Nid yw'n ymwneud â cheisio rhoi pobl eraill dan anfantais.