6. Pa gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i wella canlyniadau addysgol plant ag anghenion addysgol arbennig? OAQ54212

Llywydd, mae tegwch a chynhwysiant yn ganolog i'n cenhadaeth genedlaethol ar gyfer addysg. Rydym ni wedi ymrwymo i sicrhau bod pob dysgwr yn cael addysg o safon uchel ac yn gwireddu ei lawn botensial. Dyma ddiben Deddf Anghenion Dysgu Ychwanegol a'r Tribiwnlys Addysg (Cymru) 2018 y Cynulliad hwn.

Prif Weinidog, mae ffigurau Llywodraeth Cymru yn dangos bod plant ag anghenion addysgol arbennig yn cael eu gorgynrychioli'n sylweddol mewn gwaharddiadau parhaol a thros dro o ysgolion yng Nghymru. Roedd disgyblion ag AAA yn cynrychioli 60 y cant o'r holl waharddiadau parhaol o ysgolion a gynhelir yng Nghymru, er eu bod ddim ond yn 23 y cant o boblogaeth ysgolion. Mae'r ffigurau hyn yn awgrymu nad yw gwaharddiadau yn cael eu defnyddio fel dewis olaf ar gyfer plant sydd ag AAA, ond fel norm. A yw'r Prif Weinidog yn cytuno bod angen brys i weddnewid sut y mae'r staff addysgol yn ymdrin â disgyblion ag anghenion addysgol arbennig sy'n aflonyddgar ac i weithio gydag ysgolion ac awdurdodau lleol i leihau nifer y gwaharddiadau yng Nghymru? Diolch.

Llywydd, rwyf i'n rhannu pryder yr Aelod, a gwn fod y Gweinidog addysg yn gwneud hynny hefyd, ynghylch gorgynrychiolaeth y disgyblion sydd ag anghenion dysgu ychwanegol ymhlith gwaharddiadau o ysgolion. Dyna'n rhannol pam yr ydym ni'n buddsoddi £20 miliwn i baratoi'r system a'r staff ar gyfer y gyfundrefn newydd sy'n deillio o'r Ddeddf a roddwyd ar y llyfr statud yn y Siambr hon, a, thrwy wneud hynny, rydym ni'n sicr yn disgwyl gweld gostyngiad yn y ffigurau hynny o ran cyfran y gwaharddiadau o'r ysgol sy'n dod o blith disgyblion sydd â'r anghenion dysgu ychwanegol hynny.

Prif Weinidog, er fy mod i'n gwerthfawrogi'n fawr iawn y ddeddfwriaeth y mae Llywodraeth Cymru wedi ei chyflwyno i sicrhau bod teuluoedd yn gallu elwa ar y cymorth anghenion dysgu ychwanegol y dylen nhw fod yn ei gael, rydym ni'n dal i gael llawer o lythyrau gan etholwyr yn cyfleu'r heriau y maen nhw'n eu hwynebu yn feunyddiol o ran gallu sicrhau bod eu plant yn gallu cael gafael ar y cymorth hwnnw. Yr wythnos diwethaf, cefais etholwr a gysylltodd â mi i ddweud ei fod wedi cael diagnosis ar gyfer ei blentyn, ond yn cael anawsterau o ran cael yr awdurdod lleol i ddarparu'r cymorth a nodwyd yn y diagnosis. Nawr, un o'r pethau pwysig, felly, y mae angen i ni sicrhau, tra ein bod ni'n rhoi'r ddeddfwriaeth ar waith, yw ein bod ni'n gallu sicrhau a gorfodi bod y ddeddfwriaeth honno yn cael ei darparu gan awdurdodau lleol fel nad oes yn rhaid i deuluoedd wynebu mwyach yr heriau yr oedd y ddeddfwriaeth yno i'w newid. A wnewch chi edrych felly yn Llywodraeth Cymru i weld sut y gallwn ni sicrhau mewn gwirionedd bod awdurdodau lleol yn darparu'r cymorth sydd ei angen pan fydd plentyn yn cael diagnosis, yn cael nodi'r anghenion hynny ond, mewn sefyllfa fel hon—mae'n mynd i ysgol newydd ym mis Medi ac nid yw'n gwybod hyd yn hyn pa un a fydd y cymorth a roddwyd mewn datganiad yn cael ei roi iddo.

Wel, Llywydd, fel y mae David Rees yn gwybod, gwn y bydd y Ddeddf ei hun yn cael ei chyflwyno'n raddol o fis Medi eleni ymlaen, felly nid yw'r Ddeddf eto—Medi y flwyddyn nesaf, mae'n ddrwg gen i. Felly, nid yw'r Ddeddf yn cynnig y manteision y bwriedir iddi eu cynnig ac a gymeradwywyd ar lawr y Cynulliad hyd yma. Ceir cyflwyniad graddol gorfodol o'r Ddeddf o fis Medi 2020—dyna pam yr ydym ni'n uwchsgilio'r proffesiwn ymlaen llaw.

Y pwynt, rwy'n credu, yr wyf i eisiau ei danlinellu yn yr hyn y mae'r Aelod yn ei ddweud yw bod trefn bresennol, ac mae'n rhaid i awdurdodau lleol gydymffurfio â'r drefn bresennol honno. Mae ganddyn nhw ddyletswyddau cyfreithiol y mae'n rhaid iddyn nhw eu cyflawni, ac rydym ni wedi gofyn i'r pum arweinydd gweddnewid yr ydym ni wedi eu penodi i helpu i hwyluso'r llwybr at y drefn newydd i bwysleisio i awdurdodau lleol eu rhwymedigaethau parhaus i ddiwallu anghenion pobl ifanc ag anghenion dysgu ychwanegol o dan y system bresennol yn ystod yr holl gyfnod tan y bydd y drefn newydd yn dechrau cael effaith.