Defnyddio Caffael Cyhoeddus i Gefnogi Busnesau Lleol

1. Cwestiynau i Weinidog yr Economi a Thrafnidiaeth – Senedd Cymru ar 10 Gorffennaf 2019.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Jenny Rathbone Jenny Rathbone Labour

2. Pa drafodaethau y mae'r Gweinidog wedi'u cael gyda chyd-aelodau'r cabinet ynghylch defnyddio caffael cyhoeddus i gefnogi busnesau lleol? OAQ54222

Photo of Lee Waters Lee Waters Labour 1:38, 10 Gorffennaf 2019

(Cyfieithwyd)

Diolch. Mae'r Gweinidog Cyllid a'r Trefnydd wedi derbyn adroddiad a gomisiynwyd ar sut y gall caffael blaengar ddatblygu gwariant lleol gyda busnesau lleol. Rydym wrthi'n datblygu dull strwythuredig o weithredu sy'n cynnwys cael byrddau gwasanaethau cyhoeddus ledled Cymru i edrych ar ddulliau o gyflawni hyn.

Photo of Jenny Rathbone Jenny Rathbone Labour

(Cyfieithwyd)

Diolch i chi am yr ateb hwnnw. Yn amlwg, nid mater i'r Trefnydd yn unig yw hwn, oherwydd, yn amlwg, mae llawer o'r gyllideb yn cael ei gwario gan y Gweinidog addysg, y Gweinidog iechyd, ac ati. Rwy'n ymwybodol bod y Gwasanaeth Caffael Cenedlaethol yn ceisio cael mwy o geisiadau gan fusnesau lleol, er mwyn lleihau milltiroedd bwyd yn ogystal â gwella ffresni bwyd, sy'n amlwg yn faes rwy'n arbennig o awyddus i'w archwilio gyda chi.

Gwn, er enghraifft, fod un cyflenwr lleol, Castell Howell, yn eich etholaeth chi, wedi sicrhau dros 40 y cant o'r contractau caffael cyhoeddus ar gyfer bwyd i'n hysbytai, ein hysgolion a'n cartrefi nyrsio. Fodd bynnag, 18 y cant yn unig o'r hyn y maent yn ei ddarparu sy'n tarddu o Gymru mewn gwirionedd. Felly, mae'n amlwg bod llawer iawn mwy o waith i'w wneud ar hyn ac mae'n ymddangos bod Sir Gaerfyrddin a Chaerffili ar flaen y gad o ran sicrhau bod pob plentyn ysgol yn gallu bwyta bwyd ffres yn hytrach na'i fod yn dod o dyn a ŵyr ble. Er enghraifft, dechreuodd Woosnam Dairies, cynhyrchydd llaeth, drwy gyflenwi llaeth i'r ysgolion cynradd yng Nghaerffili ac mae bellach yn cyflenwi llaeth i'r GIG yn ogystal â dau awdurdod lleol arall. Felly, mae'n enghraifft dda o'r ffordd y gall dechrau'n fach alluogi busnes i dyfu, a bod yn dda i'r gwasanaethau cyhoeddus rydym yn ymdrechu i'w cynnig, ond hefyd i sicrhau bod mwy o fwyd yn cael ei dyfu'n lleol. Felly, yng ngoleuni'r posibilrwydd o Brexit 'dim bargen', a allai darfu'n llwyr ar ein diogelwch bwyd, pa gynlluniau sydd gan y Llywodraeth i ledaenu a graddio'r arfer da hwn, sy'n golygu tyfu mwy o fwyd ffres yng Nghymru?

Photo of Lee Waters Lee Waters Labour 1:40, 10 Gorffennaf 2019

(Cyfieithwyd)

Wel, diolch am y cwestiwn. Mae hwn yn faes rydym wrthi'n gweithio'n galed arno. Rydych yn sôn am Sir Gaerfyrddin a Chaerffili fel enghreifftiau o arferion da, a gallem ychwanegu Ceredigion a Chaerdydd at hynny. Yn sicr, mae nifer o awdurdodau lleol yn gwneud gwaith da yn y maes hwn. Un o'r problemau sydd gennym yw bod y perfformiad ar draws Cymru yn dameidiog, a bod y sgiliau a'r gallu a'r capasiti yn dameidiog hefyd. Felly, mae gwaith mawr yn cael ei wneud ar draws y Llywodraeth. Mae'r Gweinidog cyllid yn arwain y gwaith o drawsnewid y Gwasanaeth Caffael Cenedlaethol, ac rwy'n gweithio ochr yn ochr â hi drwy gronfa arbrofol yr economi sylfaenol a'r byrddau gwasanaethau cyhoeddus i geisio nodi arferion da a lledaenu a graddio'r arferion da hynny. Felly, mewn perthynas â'r enghraifft rydych yn sôn amdani, a Castell Howell yn benodol, gwn fod Sir Gaerfyrddin, er enghraifft, wedi gwneud cais i'r gronfa arbrofol i sicrhau mwy o fwyd lleol i ysgolion lleol. Felly, rydym yn barnu'r ceisiadau hynny dros yr haf, gan greu cymuned o arferion gorau lle gallwn rannu a lledaenu'r gwersi a ddysgwyd o hyn.

Rwy'n credu mai un o'r materion y mae angen i ni edrych arnynt—. Mae'r prosiect economi sylfaenol drwy gaffael yn ymwneud â mwy na denu mwy o fusnes i Gymru, mae'n ymwneud â newid y ffordd y mae'r sectorau o fewn yr economi sylfaenol yn gweithio fel bod y manteision hynny'n cael eu lledaenu. Ac rwy'n derbyn y pwynt y mae'r Aelod yn ei wneud ynghylch bwyd lleol a tharddiad a photensial hynny, yn enwedig yn dilyn Brexit. Rwy'n sicr yn effro i'r pwynt y mae'n ei wneud a byddaf yn cadw mewn cysylltiad â hi wrth i'r gwaith ddatblygu dros y misoedd nesaf.

Photo of Nick Ramsay Nick Ramsay Conservative 1:42, 10 Gorffennaf 2019

(Cyfieithwyd)

Weinidog, ar bwnc bwyd a chaffael lleol o hyd, mewn datganiad busnes diweddar, codais fater Raglan Dairy, un o gyflenwyr llaeth Sir Fynwy, sydd wedi ennill contractau gan yr awdurdod lleol i ddarparu poteli llaeth di-blastig ar gyfer ysgolion lleol. Mae hyn yn wych ar gyfer busnes, yn dda i'r ysgolion ac yn dda i'r amgylchedd ac ymdrechion i leihau llygredd plastig. Mae hon yn enghraifft wych o'r ffordd y gellir defnyddio caffael cyhoeddus yn lleol gan awdurdodau lleol i gefnogi busnesau lleol a gwella'r amgylchedd. A allwch chi ddweud wrthym sut y gallwch rannu'r arferion da hyn, yn ychwanegol at yr hyn rydych wedi'i ddweud wrth Jenny Rathbone? Ac efallai, pwy a ŵyr, efallai dros y toriad, os ydych yn rhydd—os ydych yn digwydd mynd drwy fy ardal i—gallem ymweld â Raglan Dairy a gallem weld y gwaith da y maent yn ei wneud drosom ein hunain.

Photo of Lee Waters Lee Waters Labour 1:43, 10 Gorffennaf 2019

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr iawn am y cwestiwn. Rwy'n credu bod honno'n enghraifft ardderchog o arfer da. Yn fy etholaeth fy hun, mae plant mewn ysgolion lleol yn anhapus i orfod yfed llaeth o boteli plastig, ond nid oes gan yr awdurdod lleol hyblygrwydd yn eu contract i'w ddiwygio ar hyn o bryd ac rydym yn siarad â hwy ynglŷn â hynny. Felly, mae'r gwaith rydym yn ei wneud gyda'r byrddau gwasanaethau cyhoeddus yn edrych i weld sut y gellir lledaenu'r arferion da hyn. Mae Kevin Morgan, o Brifysgol Caerdydd, yn aml yn sôn am arferion gorau nad ydynt yn teithio'n dda yng Nghymru, a bod yr un sy'n arwain a'r un sydd ar ei hôl hi foch ym moch â'i gilydd—bydd gennych un awdurdod lleol yn gwneud gwaith arloesol a bydd yr awdurdod cyfagos ymhell ar ei hôl hi. Felly, rydym yn gweithio ar gysoni'r anghydraddoldebau hyn gyda'r byrddau gwasanaethau cyhoeddus ar hyn o bryd. Cefais gyfarfod â detholiad ohonynt ychydig wythnosau'n ôl ac mae llawer iawn o frwdfrydedd dros ddefnyddio Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015 i fynd i'r afael â'r agenda hon. Felly, rwy'n nodi'r enghraifft honno o arfer da, a byddaf yn siarad â swyddogion i weld sut y gallwn sicrhau ei fod wedi'i ddeall yn eang, ac i weld a oes potensial i'w efelychu.