2. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am sut y mae Llywodraeth Cymru yn hyrwyddo dull o weithredu hawliau plant wrth weithio gyda chyrff sydd heb eu datganoli? OAQ54290

Diolchaf i'r Aelod am y cwestiwn yna. Mae Llywodraeth Cymru yn annog pob corff cyhoeddus i fabwysiadu dull hawliau plant wrth wneud eu gwaith. Rydym ni'n barod i gefnogi unrhyw gorff nad yw wedi'i ddatganoli drwy wybodaeth a hyfforddiant cynhwysfawr.

Diolch. Rwy'n ddiolchgar iawn i'r Prif Weinidog am ei ateb. Cynhaliwyd cyfarfod ar y cyd yr wythnos diwethaf o'r grŵp trawsbleidiol ar drais yn erbyn menywod a merched a'r grŵp trawsbleidiol ar drais yn erbyn plant, gan edrych ar y llysoedd teulu a'r gwaith y mae CAFCASS yn ei wneud. Roedd yn galonogol iawn clywed sut y mae CAFCASS Cymru yn dechrau mabwysiadu dull sy'n llawer mwy seiliedig ar hawliau plant o ran y ffordd y maen nhw'n ymdrin â pharatoi adroddiadau ar gyfer llysoedd teulu. Fodd bynnag, roedd yn peri pryder mawr clywed gan fenywod y mae eu teuluoedd wedi cael y profiad hwnnw i'r graddau y mae'r llysoedd teulu weithiau yn anwybyddu cyngor CAFCASS, ac nid yw'n ymddangos eu bod nhw'n deall pa mor bwysig yw llais y plentyn wrth benderfynu ar faterion yn ymwneud, er enghraifft, â gwarchodaeth, gyda phlant yn aml iawn yn cael eu holi am eu safbwyntiau, eu safbwyntiau, o'i safbwynt nhw, yn cael eu hanwybyddu, er, wrth gwrs, efallai nad yr hyn y mae'r plentyn ei eisiau yw'r peth gorau i'r plentyn bob tro. Mynegwyd rhai pryderon gwirioneddol yn yr ystafell honno gan weithwyr proffesiynol a chan fenywod hefyd nad yw'r gwasanaeth llysoedd teulu wir yn deall effaith trais domestig ar blant a sut y dylid annog plant i sicrhau bod eu lleisiau'n cael eu clywed yn effeithiol. A gaf i ofyn i'r Prif Weinidog heddiw i wneud mwy o waith gyda'r Cwnsler Cyffredinol i geisio sicrhau bod y dull priodol y mae CAFCASS Cymru yn dechrau ei ddilyn o ran profiad plant sy'n dioddef cam-drin domestig hefyd yn cael ei adlewyrchu a bod y llysoedd teulu yn llawer mwy ymwybodol o effaith hirdymor cam-drin domestig ar blant a sut y gallan nhw fynegi eu safbwyntiau?

Llywydd, a gaf i ddiolch i Helen Mary Jones am y pwyntiau pwysig iawn yna? Mae gweithrediad y llysoedd teulu yng Nghymru yn rhywbeth yr ydym ni'n cymryd diddordeb ynddo yn y fan yma, a hynny'n gwbl briodol. Fy nealltwriaeth i yw bod y comisiwn cyfiawnder, dan gadeiryddiaeth yr Arglwydd Thomas, wedi cymryd diddordeb cynyddol yn ei waith yng ngweithrediad y llysoedd teulu ac y gallwn ddisgwyl i'r adroddiad, yr ydym ni'n ei ddisgwyl yn yr hydref, roi rhywfaint o gyngor i ni ar y berthynas rhwng Llywodraeth Cymru a llysoedd teulu yma yng Nghymru. Gwn y bydd Helen Mary yn ymwybodol o'r ffaith bod Llywodraeth y DU wedi cyhoeddi adolygiad o'r system cyfiawnder teuluol yn ddiweddar, ac ni fu gan y panel a gyhoeddwyd gan y Weinyddiaeth Gyfiawnder gynrychiolydd o Gymru arno. Felly, rwyf i wedi ysgrifennu at yr Ysgrifennydd Gwladol, yn ei annog i ddatrys y bwlch hwnnw gan fod agweddau ar y setliad datganoledig sy'n golygu bod yn rhaid i waith y llysoedd teulu yn uniongyrchol ddibynnu ar faterion sydd wedi eu datganoli yma yng Nghymru, gan gynnwys CAFCASS Cymru, ac mae'n iawn y dylai'r adolygiad hwnnw gael ei hysbysu'n briodol gan yr holl waith sy'n cael ei wneud yma yng Nghymru. Felly, rwy'n cytuno'n llwyr â'r hyn a ddywedodd yr Aelod. Rwy'n hapus iawn i siarad â'r Cwnsler Cyffredinol. Hoffwn roi sicrwydd iddi bod camau eisoes yn cael eu cymryd i sicrhau bod ein dull hawliau plant yn cael ei gyfleu'n llawn i gyrff nad ydyn nhw wedi eu datganoli pan eu bod yn gweithredu yma yng Nghymru.

Prif Weinidog, mae 'Y Ffordd Gywir: Dull Gweithredu Seiliedig ar Hawliau Plant' yn cynnwys yr angen i wella galluoedd plant fel unigolion fel eu bod yn gallu manteisio'n well ar eu hawliau eu hunain. Mae hyn, wrth gwrs, yn cynnwys erthygl 3 Confensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn, sy'n datgan bod yn rhaid i fudd pennaf y plentyn fod yn brif flaenoriaeth ym mhob penderfyniad a gweithred sy'n effeithio ar blant. Nawr, fel Aelodau, rydym ni i gyd wedi derbyn e-bost gan y Cross Keys Silver Band am y gyfraith sy'n gofyn am drwydded ar gyfer perfformwyr sy'n blant. Yn lleol, mae hyn yn effeithio ar fandiau cerddorol lleol sydd hefyd wedi cysylltu â mi, ac mae nifer o rieni wedi cysylltu â mi hefyd, yn bryderus iawn. Nawr, ymateb eich Llywodraeth Cymru yw cysylltu ag awdurdodau lleol i nodi pa un a ellir gwneud mwy i wneud y broses yn fwy cyson heb beryglu diogelwch y plentyn. Mae'n amlwg bod hyn i'w groesawu, ond mae'n wir y byddai gofynion y drwydded, mewn gwirionedd, yn gryn rwystr i blant ymuno â'r bandiau hyn. Felly, a wnewch chi ystyried effaith y drwydded bresennol ar hawliau plant ac, wrth wneud hynny, pa un a yw sefydliadau fel bandiau pres, sy'n gwella'r manteision bywyd i'n pobl iau, pa un a ellid cael dull sy'n defnyddio synnwyr cyffredin ond sy'n cadw ein plant yn ddiogel ar yr un pryd?

Diolchaf i Janet am y cwestiwn yna ac am dynnu sylw at ddogfen 'Y Ffordd Gywir' y comisiynydd plant. Credaf ei bod yn cynnig fframwaith defnyddiol i gynorthwyo gwasanaethau cyhoeddus i wreiddio hawliau plant yn y ffordd y maen nhw'n mynd ati i gyflawni eu cyfrifoldebau. Rwy'n effro i'r pwynt y mae'n ei wneud am fandiau pres. Rwyf i eisoes wedi cael cyfle i'w drafod gyda'r Gweinidog Addysg. Mae'n fater o sicrhau'r cydbwysedd cywir yn y ffordd y gwnaeth y holwr ei roi. Wrth gwrs, rydym ni eisiau gwneud yn siŵr bod plant yn cael eu hamddiffyn yn iawn, bod y ddarpariaeth gywir ar waith, pan fydd plant yn cael eu rhoi i ofal unrhyw sefydliad, y gall rhieni fod yn ffyddiog y bydd y plant hynny'n ddiogel ac y gofelir amdanyn nhw'n briodol. Ond mae angen iddo fod yn gymesur â'r dasg sydd dan sylw.

Mae bandiau pres yn chwarae rhan bwysig iawn mewn cymaint o gymunedau yma yng Nghymru, ac mae plant sy'n cymryd rhan ynddyn nhw yn cael profiad gwych o ganlyniad. Nid oes dim y mae Llywodraeth Cymru eisiau ei wneud yn ymwneud â gosod rhwystrau ychwanegol ar lwybr cyfranogiad plant. Dyna pam yr ydym ni eisiau sicrhau ein bod ni wedi dysgu gan awdurdodau lleol, a byddwn yn sicr yn cadw llygad manwl ar y trefniadau i wneud yn siŵr eu bod nhw'n gwneud yr hyn yr ydym ni eisiau iddyn nhw ei wneud—i helpu i gadw plant yn ddiogel—ac nad ydyn nhw yn gwneud yr hyn nad ydym ni eisiau iddyn nhw ei wneud, sef bod yn rhwystr i blant rhag cymryd rhan mewn rhan mor gyfoethog o dreftadaeth Cymru.