1. Pa gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i sicrhau bod busnesau yng Nghymru yn gallu recriwtio'r gweithwyr medrus sydd eu hangen arnynt? OAQ54239

Llywydd, byddwn yn darparu 100,000 o brentisiaethau yn ystod tymor y Cynulliad hwn. Byddwn yn defnyddio ein rhaglen sgiliau hyblyg i gefnogi busnesau, a byddwn yn parhau i wrthwynebu polisïau ymfudo gan Lywodraeth y DU a fyddai'n atal y busnesau hynny rhag cael gafael ar y gweithwyr crefftus sydd eu hangen arnyn nhw.

Diolch am yr ateb, Prif Weinidog. Mae baromedr busnes y Brifysgol Agored, sy'n monitro tirlun sgiliau'r DU, yn dangos bod 92 y cant o'r sefydliadau a arolygwyd yng Nghymru yn ei chael hi'n anodd dod o hyd i weithwyr sydd â'r sgiliau cywir. Dywedodd dros 50 y cant bod eu sefydliad wedi ei chael hi'n anodd o ganlyniad i'r prinder sgiliau, ac mae 64 y cant yn cael trafferth o ran penodi i swyddi rheoli neu arweinyddiaeth. Maen nhw'n rhagweld bod y prinder bellach yn costio £355 miliwn y flwyddyn yn ychwanegol i sefydliadau yma yng Nghymru mewn ffioedd recriwtio, cyflogau uwch, staff dros dro, a hyfforddiant i weithwyr a benodir ar lefel is na fwriadwyd. Prif Weinidog, pa gamau ydych chi a'ch Llywodraeth yn eu cymryd, yng ngoleuni'r adroddiad hwn, i helpu sefydliadau Cymru i lenwi'r bwlch rhwng y sgiliau sydd eu hangen arnyn nhw a'r sgiliau sydd ar gael yn y farchnad lafur yng Nghymru? Diolch.

Wel, Llywydd, rwy'n cytuno wrth gwrs—pwysigrwydd y camau y gall Llywodraeth eu cymryd i wneud yn siŵr bod gan wasanaethau cyhoeddus, busnesau, y llafur crefftus sydd ei angen arnynt. Dyna pam mae'r camau y mae'r Llywodraeth hon wedi eu cymryd wedi arwain, rhwng 2011 a 2018, i ganran yr oedolion o oedran gweithio yng Nghymru nad oes ganddynt unrhyw gymwysterau ostwng o 12 y cant i 8 y cant, ac, yn ystod yr un cyfnod, i ganran yr oedolion sy'n gweithio sydd â chymhwyster ar lefel sgiliau uwch godi o 32 y cant i 38 y cant. Dyna pam mae gennym ni ein hymrwymiad i 100,000 o brentisiaethau yn ystod tymor y Cynulliad hwn. Dyna pam yr ydym ni'n symud ein polisi yn y maes prentisiaeth, i roi pwyslais newydd ar sgiliau lefel uwch. Mae llawer y mae'r Llywodraeth yn ei wneud ac y bydd yn parhau i'w wneud. Ond mae'n rhaid i'r Aelod hefyd wynebu'r ffeithiau bod busnesau, gwasanaethau cyhoeddus a phrifysgolion yng Nghymru yn dibynnu ar ein gallu i recriwtio pobl o rannau eraill o'r Undeb Ewropeaidd, ac o rannau eraill o'r byd, i ddod i wneud eu dyfodol yma yng Nghymru. Nid yn unig y bydd Brexit yn rhwystr i hynny, ond bydd y polisïau y mae ei Lywodraeth ef yn ei dilyn o ran ymfudo yn gwneud yr anawsterau hynny yn fwy fyth, a dyna pam y byddwn ni'n gwrthwynebu'r syniadau hynny mor egnïol ag y gallwn ni.

Prif Weinidog, yn sgil lansiad diweddar digwyddiad uwchsgilio yn y gwaith yng Ngholeg Merthyr, cefais y cyfle i drafod â nhw pwysigrwydd sgiliau a phrentisiaethau i fusnesau bach a chanolig eu maint yn yr etholaeth. Ac, o'r hyn a glywais, mae'n ymddangos efallai fod rhywfaint o amharodrwydd ar ran rhai BBaChau i fanteisio ar y cynlluniau prentisiaeth, o bosibl oherwydd diffyg ymwybyddiaeth, neu bryder ynghylch cyflogi pobl yn y ffordd honno oherwydd yr hyn y gallen nhw ei ystyried yn fiwrocratiaeth neu'n gyfrifoldeb beichus. Felly, hoffwn wybod beth arall y gallai Llywodraeth Cymru ei wneud i annog mwy o gyflogwyr BBaChau yn arbennig i fanteisio ar gyfleoedd prentisiaeth yn y sector hanfodol hwn mewn cymunedau fel Merthyr Tudful a Rhymni.

Llywydd, diolchaf i Dawn Bowden am hynna. Hoffwn longyfarch Coleg Merthyr am y gwaith y maen nhw'n ei wneud yn y maes hwn. Un o lwyddiannau mawr datganoli, Coleg Merthyr, o ran ei ddatblygiad yn ystod y cyfnod ers 1999. Ac yn sicr yn rhannol o ganlyniad i'r mathau o ddigwyddiadau a grybwyllwyd gan Dawn Bowden, ac yna nodwyd eisoes bod 57 y cant o'r rhai sy'n dechrau ar brentisiaethau yn etholaeth Merthyr Tudful a Rhymni gyda menter fach neu ganolig ei maint, a bod 57 y cant yn cymharu gyda 51 y cant ar draws Cymru gyfan. Felly, mae'n amlwg bod gwaith da eisoes yn cael ei wneud yn etholaeth yr Aelod. Ond mae hi'n iawn, wrth gwrs, y gall y cyfrifoldeb o gyflogi prentis ymddangos yn anodd i gwmni bach iawn, a dyna pam yr ydym ni wedi datblygu'r syniad o rannu prentisiaethau yng Nghymru, lle gall cyflogwyr, yn enwedig cyflogwyr bach, rannu prentis a rhannu'r cyfrifoldeb a'r gwaith gweinyddol sy'n mynd law yn llaw â hynny. Mae prosiect Aspire ym Merthyr Tudful yn un o'r cynlluniau hynny. Mae wedi bod yn llwyddiant eisoes ac mae mwy o lwyddiant i ddod. Rwy'n deall bod digwyddiad dathlu ar y gweill ar gyfer prosiect Aspire yn yr hydref y bydd fy nghyd-Weinidog, Ken Skates, yn bresennol ynddo, a bydd yn gyfle i ddathlu'r llwyddiant a gafwyd eisoes yn etholaeth Merthyr a Rhymni ac i dynnu sylw at y cyfleoedd sy'n bodoli ar gyfer mentrau bach a chanolig eu maint yn y maes prentisiaethau yn yr union fodd a awgrymwyd gan Dawn Bowden.