4. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am bolisi tai Llywodraeth Cymru? OAQ54246

Llywydd, ein huchelgais yw i bawb gael cartref gweddus sy'n fforddiadwy ac yn ddiogel. Dyna pam yr ydym ni'n mynd i'r afael â digartrefedd o bob math, yn darparu cymorth i helpu aelwydydd i gynnal eu tenantiaethau ac wedi ymrwymo i adeiladu tai cymdeithasol helaeth yma yng Nghymru.

Prif Weinidog, mae digartrefedd a chysgu ar y stryd yn broblemau mawr, ac yn amlwg mae llawer o flynyddoedd o gyni cyllidol Llywodraeth Dorïaidd y DU wedi cael effaith ddifrifol ar ein gwasanaethau cyhoeddus ac ar bobl agored i niwed yn ein cymunedau. Ac mae'n effaith gyfunol o flwyddyn i flwyddyn, felly, wrth geisio gwrthsefyll hynny, rwy'n credu bod polisi Tai yn Gyntaf Llywodraeth Cymru yn rhan bwysig o'r dull angenrheidiol a chywir, ac rwy'n credu bod yr ardaloedd arbrawf i'w croesawu'n fawr. Ond mae angen i ni sicrhau bod y llety priodol ar gael ledled Cymru gyfan os yw Tai yn Gyntaf yn mynd i gael ei gyflwyno ar hyd a lled ein gwlad. Felly, tybed a allech chi gynnig unrhyw sicrwydd y bydd y llety angenrheidiol hwnnw ar gael ledled Cymru, ac, os felly, pryd y bydd ar gael.

Wel, Llywydd, hoffwn i ddiolch i John Griffiths am gwestiwn pwysig. Mae e'n iawn i ddweud nad oes unrhyw arwydd mwy amlwg o effaith degawd o gyni cyllidol na'r digartrefedd ar y stryd yr ydym ni'n ei weld heddiw, ac na welwyd o gwbl yn gynharach yn fy mywyd. Dyna pam yr ydym ni'n cyfrannu £20 miliwn yn fwy at wasanaethau tai i'r digartref eleni yn unig. Dyna pam mae'r Gweinidog tai wedi comisiynu prif swyddog yr elusen Crisis i gadeirio grŵp sy'n edrych ar y gwasanaethau y byddwn ni'n eu darparu yng Nghymru wrth i ni symud i ail hanner y flwyddyn hon. Ein huchelgais, fel y mae'r Aelod yn gwybod, yw, lle mae digartrefedd yn digwydd, y dylai fod yn brin, y dylai fod yn fyr, ac na ddylai fod yn ailadroddus, ac mae Tai yn Gyntaf yn rhan bwysig iawn o hynny. Dyna pam y cyfrannwyd £1.6 miliwn yn benodol gennym ni at y fenter honno yn ystod y flwyddyn ariannol hon, ac, fel y dywedodd John Griffiths yn ei gwestiwn atodol, mae angen dau beth ar y model Tai yn Gyntaf. Wrth gwrs, mae angen llety, ac mae llety o dan bwysau difrifol ledled Cymru, ond mae angen gwasanaethau hefyd. Mae'r bobl sy'n cael eu lleoli, yn y model Tai yn Gyntaf, yn uniongyrchol i lety, yn aml yn bobl a fydd angen cymorth i wneud yn siŵr eu bod yn gallu ymgartrefu ac yna cynnal y tenantiaethau a fydd ar gael iddyn nhw, a dyna'r model yr ydym ni'n ei ddatblygu yma yng Nghymru.

Prif Weinidog, mae gan bolisi tai ran allweddol i'w chwarae wrth fynd i'r afael â'r newid yn yr hinsawdd. Cyhoeddodd Llywodraeth y DU ddoe y bydd yn diwygio rheoliadau adeiladu fel y bydd gosod pwyntiau gwefru ar gyfer cerbydau trydanol yn ofynnol ym mhob datblygiad tai newydd. Efallai y byddwch chi wedi sylweddoli, pan gyhoeddodd grŵp y Ceidwadwyr Cymreig ei strategaeth dai, mai hwn oedd un o'r pethau y gwnaethom ni annog Llywodraeth Cymru i'w wneud. Rydych chi wedi cael peth amser i feddwl am hyn, ac yn amlwg nawr gallech chi efelychu'r hyn sy'n mynd i ddigwydd yn Lloegr, sef y Llywodraeth gyntaf, rwy'n deall, i gyflwyno'r polisi hwn. Ond a ydych chi'n croesawu'r fenter hon, ac a fyddwch chi'n ystyried o ddifrif cyflwyno'r diwygiad hwnnw i'r rheoliadau adeiladu yng Nghymru hefyd?

Diolchaf i David Melding am hynna, ac, i gytuno â'i bwynt agoriadol bod cysylltiad agos iawn rhwng polisi tai a'r newid yn yr hinsawdd, ein bod ni'n gwybod y bydd angen rhaglen ôl-osod fawr arnom ni yma yng Nghymru i sicrhau bod tai a adeiladwyd mewn cenhedlaeth flaenorol yn addas ar gyfer yr heriau datgarboneiddio a newid yn yr hinsawdd sy'n ein hwynebu. Mae Llywodraeth Cymru, gan ddefnyddio rhywfaint o'r £2 filiwn a gytunwyd gyda Phlaid Cymru yn rhan o gytundeb cyllideb cynharach, wedi bod yn buddsoddi mewn pwyntiau gwefru cyhoeddus yng Nghymru. Rydym ni wedi cyrraedd 800 y mis hwn. Roedd gennym ni 670 mor ddiweddar â mis Ebrill, felly mae'r nifer yn cynyddu—nid mor gyflym ag yr hoffem ni, ond mae'n bendant yn cynyddu. Ond mae'r pwynt y mae David Melding yn ei wneud yn gywir—mae'r rhan fwyaf o wefru yn dal i ddigwydd yn ddomestig yng nghartrefi pobl eu hunain a bydd angen i'r cartrefi yr ydym ni'n eu hadeiladu ar gyfer y dyfodol fod â'r offer i wneud yn siŵr eu bod yn barod i gynnig y cyfleuster hwn i bobl, ac rydym ni'n cymryd camau i fwrw ymlaen â'r agenda honno a byddwn yn edrych yn ofalus i weld yr hyn a gyhoeddwyd ddoe.