Mae'n peri pryder nad yw adroddiad blynyddol y cynllun gweithredu strategol ar gyfer anhwylderau'r sbectrwm awtistig 2018-19 yn darparu fawr o wybodaeth ynglŷn â sut y bydd yn gweithredu argymhellion gwerthusiad annibynnol mis Ebrill, gan awgrymu yn lle hynny y bydd y rhan fwyaf o'r argymhellion, ac rwy'n dyfynnu, 'yn cael eu hystyried'. Mae'r adroddiad hwn yn amwys yn ei gynigion i roi cymorth ariannol i ddatblygu'r gwasanaeth awtistiaeth integredig y tu hwnt i'r terfyn amser presennol, er gwaethaf pryderon eang gan ddefnyddwyr gwasanaethau, rhanddeiliaid a'r gwasanaethau awtistiaeth integredig eu hunain. Ac er ei fod yn nodi bod data o ansawdd da yn hanfodol i ddeall effaith diwygiadau i wasanaethau ac i gynllunio gwasanaethau awtistiaeth yn y dyfodol, mae adroddiad Llywodraeth Cymru yn methu darparu digon o wybodaeth ynglŷn â sut y mae Llywodraeth Cymru a rhanddeiliaid gwasanaethau awtistiaeth fel y gwasanaeth awtistiaeth integredig, y tîm awtistiaeth cenedlaethol, byrddau partneriaeth rhanbarthol a byrddau iechyd lleol yn casglu data a sut y caiff data ei ddefnyddio wedyn i lywio'r broses o gynllunio gwasanaethau.

Wel, bydd maniffesto 2021 y Ceidwadwyr Cymreig yn cynnwys cynigion cyllido pendant ar gyfer gwasanaethau awtistiaeth cynaliadwy digonol yng Nghymru, gwasanaethau sydd wedi'u cynllunio gyda'r cymunedau awtistig ac awtistiaeth, ac rydym yn annog y pleidiau eraill i wneud yr un peth. Er bod yn rhaid i ni roi sicrwydd i bobl awtistig a'u teuluoedd, mae'r diffyg gwybodaeth a ddarperir gan Lywodraeth Cymru yn peri pryder. Mae gwirfoddolwr awtistig gyda'r gwasanaeth awtistiaeth integredig yng ngogledd Cymru wedi gofyn i mi rannu ei bryder, er y gallai'r gwasanaeth fod yn bŵer er daioni, y gallai greu mwy o fylchau yn y pen draw, fod mwy o bobl yn cael eu hasesu ond nad oes unman iddynt fynd wedyn, fod ei weithiwr cymdeithasol wedi achosi problem enfawr drwy ddweud pethau a methu glynu atynt, fod angen inni wneud hyn yn iawn y tro cyntaf, nid achosi i bethau waethygu, sy'n cynyddu'r pwysau ar wasanaethau, a bod angen cynnwys pobl awtistig yn weithredol bob dydd.

Dywedodd unigolyn awtistig arall sy'n ymwneud â'r gwasanaeth awtistiaeth integredig yng ngogledd Cymru wrthyf fod yna agweddau cadarnhaol a negyddol i'r gwasanaeth ar y cyfan. Gall rhai o'r pethau negyddol, meddai, gael eu hunioni'n hawdd drwy well cyfathrebu a hyfforddiant. Fodd bynnag, fe ychwanegodd, 'Nid wyf yn credu bod y gwasanaeth yn diwallu anghenion y rhan fwyaf o unigolion awtistig, gan gynnwys mewn perthynas â chymorth ymarferol, cymorth gyda threfniadau ariannol, sefydliadau, sgiliau, ac ati.' A dywedodd, 'Er mwyn iddo lwyddo, credaf fod angen i'r gwasanaeth awtistiaeth integredig ddatblygu gwasanaethau sy'n bwrpasol i'r gymuned awtistiaeth, gan gynnwys asesiadau "beth sy'n bwysig", sgyrsiau sy'n canolbwyntio'n unigol ar rymuso cleientiaid a dewisiadau cleientiaid.'

Dywedodd gweithiwr proffesiynol ym maes awtistiaeth fod cyflwyno'r gwasanaeth awtistiaeth integredig wedi rhoi straen ychwanegol ar wasanaethau'r sector gwirfoddol i gefnogi pobl cyn ac ar ôl diagnosis, gyda gwasanaethau eiriolaeth mewn perygl o chwalu, ac nad oedd dyfnder i'r deunyddiau hyfforddi a roddwyd iddi gan ASDinfoWales a'i bod wedi gorfod creu ei deunydd ei hun i hyrwyddo gwell dealltwriaeth o'r cyflwr ac atal arwahanrwydd. Yn ogystal â bod yn weithiwr proffesiynol, mae ganddi flynyddoedd o brofiad bywyd.

Dywedodd aelodau o'r gymuned awtistiaeth yng ngogledd Cymru wrthyf fod y gwasanaeth awtistiaeth integredig i'w weld yn synnu ac mewn penbleth nad yw menywod a merched yn cyd-fynd â'r meini prawf a ddefnyddir yn gyffredinol ar gyfer bechgyn a dynion, a bod llawer o rieni awtistig plant awtistig o dan anfantais ddifrifol wrth ymdrin ag addysg, gwasanaethau cymdeithasol a gwasanaethau iechyd meddwl plant a'r glasoed, am nad yw'r gwasanaeth awtistiaeth integredig yn darparu gwaith uniongyrchol gyda phlant. Ac fel y dywedodd elusen sy'n cefnogi plant a phobl ifanc ar y sbectrwm wrthyf, nid yw'r cyllid yn canolbwyntio ar y meysydd pwysicaf a'r bylchau yn y ddarpariaeth, gan gynnwys hyfforddiant awtistiaeth i ysgolion ar gyfer yr holl staff, adnoddau mewn ysgolion, gweithgareddau penodol ar gyfer awtistiaeth a chlybiau, cymorth i rieni ar adegau o argyfwng, gwasanaethau seibiant i deuluoedd, a chymorth allanol i deuluoedd. Dyna lle dylai'r £13 miliwn fod yn mynd.

Byddwn yn cefnogi gwelliant Plaid Cymru, er bod awtistiaeth eisoes yn dod o dan Ddeddf Cydraddoldeb 2010, yn yr un modd ag y mae cyflyrau niwroamrywiol eraill, megis dyslecsia. Mae'n peri gofid fod gwelliannau Llywodraeth Cymru yn osgoi'r galwadau yn y gwerthusiad annibynnol a gomisiynwyd ganddynt i fynd i'r afael â gwendidau'r gwasanaeth awtistiaeth integredig fel mater o frys, gan gynnwys, meddent, diffyg data cyhoeddedig a diffyg eglurder ynghylch y model cyllid hirdymor. Gwrandewch ar y gwerthusiad a gomisiynwyd gennych a'r argymhellion ar sail tystiolaeth a wnaed ganddynt.