Part of the debate – Senedd Cymru am 4:15 pm ar 17 Medi 2019.
Roeddech chi'n sôn am ansicrwydd Brexit. Wrth gwrs, mae arlliw Brexit ar yr holl ddadleuon ar hyn o bryd, ac, unwaith eto, rydych chi'n iawn i ddweud bod ansicrwydd mawr ynghylch Brexit a'r modd y byddwn ni'n ymadael â'r Undeb Ewropeaidd a pha bryd y bydd hynny. Ond er hynny fe allwch chi barhau i ddangos eich gallu sylweddol fel Llywodraeth Cymru i gynllwynio a chynllunio a chynnig cynigion ar gyfer gwario a all wella bywydau pobl Cymru. Dyma pam yr ydym ni yma.
Yn ffeithiol, rydych chi wedi nodi'r newyddion da: bydd y gyllideb refeniw yn cynyddu ychydig o dan £600 miliwn neu 2.3 y cant mewn termau gwirioneddol dros ben llinell sylfaen 2019-20. Ac yna mae croeso hefyd i'r cynnydd o £18 miliwn yn y gyllideb cyfalaf, sef 2.4 y cant yn uwch mewn termau gwirioneddol. A'r gair allweddol yn y ddau achos hyn yw 'gwirioneddol'. Felly, dyma gynnydd yn yr ystyr wirioneddol, sy'n ffaith yr ydych chi'n ei derbyn. Felly, gan anwybyddu'r sefyllfa ychydig flynyddoedd yn ôl, mae'n rhaid inni gydnabod—mae'n rhaid i Lywodraeth Cymru gydnabod—bod yr adolygiad hwn o wariant yn rhoi mwy o arian, mwy o arian gwirioneddol i Gymru ar ben yr hyn a oedd gennym ni o'r blaen. Ac o gymryd hyn ar y cyd â'r fframwaith cyllidol —sy'n fargen dda iawn, a negodwyd rhwng aelodau o Lywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU, enghraifft benigamp o bartneriaeth yn gweithio—o gymryd hyn ar y cyd â hwnnw, dros y flwyddyn ddiwethaf mae Cymru wedi gweld gwelliant gwirioneddol dda yn y fformiwla o ran y newidiadau i'r fformiwla a ddigwyddodd a'r cynnydd mewn cyllid sy'n golygu y gall Cymru fod—y gall hi fod—mewn sefyllfa lawer gwell pe byddai Llywodraeth Cymru yn buddsoddi'r arian yn ddoeth.
Nawr, Gweinidog, fel y dywedais i, roedd y Prif Weinidog braidd yn besimistaidd pan ddywedodd fod llawer o'r codiadau hyn heb eu cymeradwyo. A wnewch chi ddweud wrthym ni pa drafodaethau yr ydych chi wedi eu cael gyda Llywodraeth y DU a chyda'r Trysorlys o ran yr ymrwymiadau hyn o ran cyllid? A ydych chi o'r un farn besimistaidd â'r Prif Weinidog mai geiriau'n unig, mewn gwirionedd, yw llawer o'r arian hwn ac na fyddwn ni'n ei weld yma, neu a ydych chi'n hyderus bod yr arian hwn, y cyhoeddwyd gennych yn eich datganiad sydd i ddod i Gymru, yn dod i Gymru mewn gwirionedd? Oherwydd dyna'n sicr yw'r hyn a addawyd inni a'r hyn y mae angen inni ei weld yma. Roeddech chi'n dweud na ddylai Cymru fod yn brin o'r un geiniog ar ôl Brexit, rhywbeth a addawyd inni i gyd yn ymgyrch y refferendwm, a chredaf y byddem ni i gyd yn y Siambr hon yn awyddus i gytuno â hynny. Yn sicr, fe fyddwn i.
Rydych chi, yn wir, wedi galw am ddiwedd ar gyni ers amser maith iawn: gallaf eich canmol yn hynny o beth, Gweinidog. Nid ydych chi wedi gwyro oddi wrth y neges honno cyhyd ag yr wyf i wedi bod yn eich holi chi, ac, yn wir, yn eich swyddi blaenorol. Rydym ni i gyd yn awyddus i weld diwedd ar hynny, ac, fel yr oeddech chi'n dweud, mae'r gwregys yn llacio erbyn hyn. Mae'r gornel wedi ei throi. Felly, dylid croesawu hyn, yn sicr. Ac rwy'n sicr nad yw hyn wedi gwneud iawn am y nifer o flynyddoedd o doriadau a oedd yn angenrheidiol gan bobl mewn man arall, ond rydym ni yn troi'r gornel honno. Felly, pa gynlluniau sydd gennych chi ar gyfer yr arian newydd hwn? Pryd y byddwn yn gweld manylion hynny? Mae gan Lywodraeth Cymru ymreolaeth i'w wario fel y dymuna ar wahân i'r gwahaniaethau amlwg o ran cyfalaf a refeniw, yr wyf yn siŵr y bydd Mike Hedges yn eu trafod—gallaf ei weld yn ysgrifennu'n wyllt fan acw. Felly, mae angen i ni wybod beth fydd blaenoriaethau Llywodraeth Cymru.
Rydych wedi sôn am y gwasanaeth iechyd. Mae Llywodraeth y DU wedi addo swm sylweddol o arian i wasanaeth iechyd Lloegr. A wnewch chi ymrwymo y bydd yr arian hwnnw'n bwydo drwy'r system ac y bydd yn ein helpu ni i ymdrin â pheth o'r pwysau y mae cyllideb iechyd Cymru wedi bod yn ei ddioddef? Mae'r alwad arnoch chi i helpu gyda hyn wedi bod yn daer iawn.
Roeddech chi'n sôn am wariant ar addysg. Fel y gwyddom, nid yw cyllid ysgolion yng Nghymru wedi codi'n unol â chwyddiant dros y blynyddoedd diwethaf. Rhwng 2010 a 2019, cododd gwariant crynswth a gyllidebwyd 4.4 y cant ond, mewn gwirionedd, roedd hynny'n ostyngiad o 7.9 y cant mewn termau gwirioneddol. Yn ôl at y gair pwysig hwnnw: gwirioneddol. Felly, beth ydych chi'n ei wneud i rwystro hyn? Beth ydych chi'n ei wneud i sicrhau y bydd modd mynd i'r afael â'r bwlch cyllido hollbwysig rhwng disgyblion yng Nghymru ac yn Lloegr, ac y gellir ei wynebu ac ymdrin ag ef. Rwy'n gwybod nad ystadegau yw'r ateb i bopeth. Rwy'n siŵr y byddai'r Gweinidog Addysg yn fy atgoffa i o hynny pe byddai ef yn siarad yn y datganiad hwn, ac rwy'n derbyn hynny. Ond, eto i gyd, mae yna fwlch ariannu a gydnabyddir ac fe hoffwn eich gweld yn rhoi sylw iddo.
Yn ôl ein harfer, fe gawsom ni'r drafodaeth ar Brexit o ran syrthio oddi ar ymyl y dibyn. Rwy'n credu bod fy marn i'n hysbys iawn gan fy mod yn sicr o'r farn y dylem ni ymadael gyda chytundeb. Credaf mai hynny fyddai orau er lles Cymru. Nid wyf i'n dymuno gweld yr effeithiau ar economi Cymru pe byddai Brexit 'dim cytundeb', ac rwy'n siŵr y byddai'r Gweinidog yn cytuno â hynny. Rwy'n credu ei bod yn resynus, yn San Steffan, pan drafodwyd hyn ac y cafwyd pleidlais arno, na wnaeth Aelodau Seneddol y Blaid Lafur—nid Aelodau'r Cynulliad, ond Aelodau Seneddol—bleidleisio o blaid cytundeb, ac felly rydym ni yn y sefyllfa alarus braidd yr ydym ni ynddi ar hyn o bryd. Ond rwy'n cytuno â chi y byddwn i'n hoffi ein gweld ni'n ymadael gyda chytundeb hollbwysig.
O ran y gyllideb, a gaf i groesawu'r cam i ddwyn cyllideb Llywodraeth Cymru ymlaen yn gynharach i fis Tachwedd, rwy'n credu ichi ddweud? Mae hynny i'w groesawu, yn sicr. Roeddech chi'n dweud eich bod chi am gynnal trafodaethau â'r Pwyllgor Cyllid ac â phwyllgorau eraill. Da o beth fyddai cynnal y trafodaethau hynny cyn gynted ag y bo modd a rhoi pethau ar waith. Mae eisoes yn fis Medi. Ac rwy'n cydnabod bod yr amser ar gyfer y llinellau cyllideb hyn yn gyfyng yn aml iawn ac, yn yr achos hwn, bydd yn fwy cyfyng byth. Ond rwyf i o'r farn y byddai'n dda o beth inni gynnal y trafodaethau hynny cyn gynted ag y bo modd fel ein bod ni i gyd yn gwybod beth yw ein sefyllfa ni ac y gallwn ni fwrw ymlaen â'r gwaith o roi'r arian hwnnw i'r gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru lle y dylai fod.