7. Pa asesiad y mae'r Cwnsler Cyffredinol wedi'i wneud o waith cynllunio awdurdodau lleol a pharatoadau ar gyfer y posibilrwydd o Brexit heb gytundeb? OAQ54417

Fe'ch cyfeiriaf at y datganiad llafar a gyflwynwyd ddoe gan y Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol ar baratoi ein gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru ar gyfer Brexit heb gytundeb. Fe wnes i, a Gweinidogion eraill, hefyd ddatganiadau llafar ar baratoi rhag ofn na fydd cytundeb.

Yn ôl ym mis Chwefror, adroddodd Swyddfa Archwilio Cymru mai ychydig o waith craffu gwleidyddol penodol a manwl a wnaed ar barodrwydd ar gyfer Brexit gan awdurdodau lleol Cymru at ei gilydd. Yn anffodus, mewn llawer o gynghorau, mae hynny'n wir o hyd, gydag aelodau etholedig ond wedi cael ychydig iawn o drafodaethau ynghylch Brexit. Onid yw hyn yn rhywbeth sy'n eich poeni, yn enwedig gan y gallem fod yn wynebu senario Brexit 'dim cytundeb' yn y dyfodol agos, fel y gwyddoch, rwy'n siŵr? Os felly, pa ganllawiau y mae Llywodraeth Cymru yn eu rhoi i awdurdodau lleol i sicrhau bod aelodau etholedig yn cael y trafodaethau hyn ar y goblygiadau lleol posibl yn eu hardaloedd ac yn ymateb yn unol â hynny?

Wel, diolch i'r Aelod am y cwestiwn pwysig hwnnw. Roeddwn gyda’r Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol y bore yma yng Nghyngor Partneriaeth Cymru, lle y cynrychiolwyd Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru a sawl cyngor unigol. Cyfeiria at yr adroddiad ym mis Chwefror gan yr archwilydd cyffredinol, a oedd yn trafod cyfnod o ymchwil, a oedd, o reidrwydd, yn rhagflaenu'r adroddiad hwnnw.

Credaf ei bod yn deg dweud bod ansawdd y gwaith craffu ymhlith cynghorau lleol at ei gilydd mewn perthynas â materion sy'n ymwneud â Brexit wedi gwella’n sylweddol dros y cyfnod hwnnw, ac efallai y bydd wedi gweld yr adroddiad dilynol a gyhoeddwyd gan yr archwilydd cyffredinol ddydd Gwener yr wythnos diwethaf, a oedd yn canmol gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru, llywodraeth leol, Llywodraeth Cymru ac eraill am barhau i gynyddu'r gwaith paratoi. A chredaf iddo gyfeirio'n benodol at faterion yn ymwneud â chraffu ar Brexit yn ymddangos yn amlach yn y cyfamser ar agendâu cabinetau a phwyllgorau craffu eraill mewn cynghorau lleol.

Efallai y bydd hefyd yn cofio bod Grant Thornton wedi comisiynu adolygiad diagnostig ym mis Mawrth mewn perthynas â pharodrwydd a bod cais wedi'i wneud am ddiweddariad i'r adolygiad hwnnw. Ac mae peth o'r gwaith a ariannwyd gennym mewn perthynas â llywodraeth leol wedi canolbwyntio'n benodol ar graffu am y rheswm a awgrymwyd yn ei gwestiwn, sef ei bod yn agwedd bwysig ar atebolrwydd democrataidd mewn perthynas â'r mater hanfodol hwn.