Rwy'n ddiolchgar am gael siarad am adroddiad y pwyllgor. Rwyf wrth fy modd, mewn gwirionedd, ein bod wedi gwneud yr adroddiad undydd hwn, gan ei fod yn amlygu rhan o'r GIG yma yng Nghymru sydd mor hanfodol i iechyd hirdymor pobl ac eto, weithiau, caiff ei anwybyddu mewn gwirionedd. Ac rwy'n falch fod y Llywodraeth wedi derbyn yr holl argymhellion, er bod gennyf sylwadau ar hynny. 

'Dylai pawb gael mynediad at wasanaethau deintyddol o ansawdd da yn y GIG'. Dyma'r pennawd ar dudalen gwefan Iechyd yng Nghymru y Llywodraeth ar sut i ddod o hyd i ddeintydd. Nawr, mae hynny'n eithaf anodd mewn llawer rhan o Gymru. Nid yw tua 45 y cant o'r boblogaeth—sef bron 1.5 miliwn o unigolion—wedi gweld deintydd GIG ar y stryd fawr yn y ddwy flynedd diwethaf. Ac rwy'n poeni am y ffordd y mae'r ffigurau hyn yn dynodi diffyg cynnydd mewn gwirionedd, oherwydd, naw mlynedd yn ôl, roedd 55 y cant o'r boblogaeth yn cael eu trin o fewn gwasanaeth deintyddiaeth y GIG. Heddiw, mae 55 y cant o'r boblogaeth yn cael eu trin yng ngwasanaeth deintyddiaeth y GIG. Mae hynny'n swnio fel newyddion da, onid yw, ond wrth gwrs, mae ein poblogaeth wedi tyfu bron i 200,000, felly mewn gwirionedd, rydym yn dechrau mynd tuag yn ôl, ac yn hytrach na mynd tuag yn ôl neu sefyll yn llonydd, mae angen i ni wella.

Felly, Weinidog, buaswn yn ddiolchgar iawn pe gallech ddweud wrthym sut y credwch y gallwn fynd i'r afael â hyn a chynyddu nifer y bobl sy'n cael mynediad at wasanaethau deintyddol y GIG. Oherwydd, yn fy etholaeth i, nid oes unrhyw bractis deintyddol yn derbyn cleifion GIG newydd o gwbl, yn oedolion neu'n blant. Dim ond 15.5 y cant o bractisau'r GIG ledled Cymru sy'n derbyn cleifion GIG sy'n oedolion ar hyn o bryd, a dim ond 27 y cant sy'n derbyn plant newydd, ac mae hynny, mewn gwirionedd, yn newyddion drwg iawn am ddau reswm. Un rheswm yw ei fod yn dechrau negyddu holl waith cadarnhaol y Cynllun Gwên, oherwydd ni cheir anogaeth i'w barhau. Dau, bob tro y byddwch yn mynd i ysbyty, gofynnir i chi am gyflwr eich dannedd. Mae'n gwbl hanfodol a chaiff ei gydnabod gan y proffesiwn meddygol. Maent yn hyrwyddo'r ffaith eich bod yn gwneud eich hun yn agored i bob math o heintiau a thueddiadau o ran methiant y galon a'r gweddill i gyd oni bai fod gennych ddannedd da ac iach. Felly, oni bai fod gennym ddannedd gwirioneddol dda a'n bod yn cadw ein dannedd yn iach, rydym yn gwneud ein hunain yn agored i salwch pellach. Rydym yn paratoi i fethu'n syth os na allwn gynnig mynediad at ddeintyddiaeth dda i bobl.  

Ac nid ciplun mewn amser yw hwn. Nodais yn eich ymateb eich bod wedi dweud mai ciplun ydoedd, ond cafodd hyn ei fonitro dros ddwy flynedd wahanol. Felly, beth yw'r broblem go iawn? Wel, y broblem go iawn yw nad oes unrhyw arian newydd. Rydych wedi derbyn yr holl argymhellion, sy'n wych, ond nid oes unrhyw oblygiadau ariannol o gwbl ynghlwm wrth yr argymhellion, sy'n golygu nad oes unrhyw arian newydd. Yn 2017-18 mae gwerth y gyllideb ddeintyddol gyfan 15 y cant yn llai mewn termau real o'i chymharu â'r gyllideb chwe blynedd yn ôl, ond gallaf eich sicrhau bod costau cyfalaf wedi cynyddu yn y chwe blynedd diwethaf, mae costau staff wedi cynyddu, mae popeth arall wedi cynyddu. Felly, wrth gwrs, yr hyn sy'n digwydd yw bod y claf yn cael ei wasgu, mae gwasanaethau i'r claf yn cael eu gwasgu. Dylai gwariant o £186.7 miliwn yn 2012-13, sef yr hyn a wariwyd gennym, gyfateb i £216.57 miliwn yn awr, a hynny i gyd-fynd â chwyddiant yn unig. Roedd ein diffyg dros chwe blynedd ar gyfer y llynedd dros £29 miliwn, ac mae £29 miliwn mewn rhan fach o'r sector GIG fel hyn yn llawer iawn o arian a allai wneud llawer iawn o wahaniaeth mewn gwirionedd. Felly, rwy'n pryderu'n fawr am y ffaith nad oes gennym unrhyw arian newydd.

Mae'r pwynt arall sydd hefyd yn peri pryder i mi, ac sy'n berthnasol i'n hargymhelliad 1, yn ymwneud â'r ffaith bod yna bractisau peilot o hyd—neu mae'r prif swyddog deintyddol yn dal i ddymuno rhoi practisau peilot newydd ar waith i brofi sut y dylem ailedrych ar yr uned gweithgarwch deintyddol. Yr hyn nad wyf yn ei ddeall am hyn yw fy mod wedi bod yn ddigon ffodus, rai blynyddoedd yn ôl, i fynd i weld cynlluniau peilot a oedd yn cael eu rhedeg gan Lywodraeth Cymru yn Abertawe, ac fe fu un mewn man arall—llwyddiannus iawn. Edrychai ar yr unigolyn cyfan, ac edrychai ar y ffordd gyfannol o allu mesur eu hiechyd deintyddol. Yr anfantais oedd ei fod yn ataliol iawn, felly byddent yn gweld ychydig llai o gleifion, ond yn y tymor hir roedd y budd i Gymru, i'r gwasanaeth deintyddol, yn gwbl eithriadol. Buaswn yn ddiolchgar iawn, Weinidog, pe gallech egluro pam nad ydych wedi bwrw ymlaen ag unrhyw un o'r cynlluniau peilot hynny a brofwyd ac y gwelwyd eu bod yn rhai cadarnhaol, ond yn lle hynny, ein bod yn aros ac yn aros ac yn aros, ac yn treulio mwy fyth o amser yn ceisio ailgynllunio'r olwyn a llunio dewis arall eto fyth, pan ymddengys bod gennym rai llwyddiannus iawn a gyflwynwyd gan eich Llywodraeth chi heb fod mor bell yn ôl â hynny.