Wel, rwy'n rhagdybio y bydd y Llywydd yn rhoi rhywfaint o amser ychwanegol i mi yn awr yn fy nghyfraniad oherwydd fy mod wedi cael llond bol ar sefyll yn y Siambr hon wythnos ar ôl wythnos yn clywed y Torïaid yn galw am fwy o wariant ar ein holl wasanaethau cyhoeddus a chithau wedi llywodraethu dros 10 mlynedd o gyni. Ni chymerwn unrhyw wersi gan y Ceidwadwyr ar wariant.

Yn ail, penderfyniadau cyllidebol Llywodraeth Cymru, y byddaf yn eu trafod yn awr, gan gynnwys y dyraniad i awdurdodau lleol a'r cyllid tuag at gyflawni blaenoriaethau addysg cenedlaethol. Yn drydydd, penderfyniad awdurdodau lleol yn eu blaenoriaethau lleol, sy'n cynnwys gwariant ar addysg ysgolion a fformiwla ariannu ysgolion lleol, ac wrth gwrs, yn olaf, blaenoriaethau a osodir gan arweinwyr ysgolion lleol eu hunain ar gyfer yr anghenion unigol o fewn yr ysgolion.

Felly, fel y gwyddom, y ffordd y mae ein system addysg yn gweithio yng Nghymru yw trwy bolisi cenedlaethol a rhai grantiau cenedlaethol fel y grant amddifadedd disgyblion—y soniodd Suzy amdano’n gynharach, polisi sy'n helpu i oresgyn anfantais—y consortia rhanbarthol, sy'n helpu i herio a chodi safonau, a chydwasanaethau hefyd, sy'n helpu i'w gwneud yn fwy costeffeithiol i awdurdodau lleol ac ysgolion, a blaenoriaethau awdurdodau lleol, sy'n cynnwys y fformiwla ariannu ar gyfer cyllido ysgolion. Ac mae hyn i gyd wedi'i grynhoi yn dda iawn, mewn gwirionedd, yn y diagram ar dudalen 22 yr adroddiad, ac rwy'n ei ganmol fel rhan o’r broses o ddeall yr ymchwiliad hwn. Mae'n dangos yn daclus i ni sut y mae arian yn llifo o amgylch y system. Ond mae’r ffeithiau hynny yn fy arwain at fy mhwynt nesaf, sef bod angen i’r cyllid a ddyrennir gan Lywodraeth Cymru ac awdurdodau lleol gefnogi’r system addysg ysgolion honno yn ei chyfanrwydd, ac ar adegau o gyfyngiadau ariannol, er mwyn cynyddu cyllid mewn unrhyw ran benodol o'r system, y gwir amdani yw fod angen gwneud penderfyniadau ynghylch pwy sy'n cael mwy, ac felly, pwy sy'n cael llai, ac mae honno'n her allweddol i'r system gyfan ymateb i'r anghenion yn ein cymunedau.

Felly, mae'n iawn bod argymhelliad 2 yr adroddiad yn pwysleisio'r angen am wariant ataliol a'r cysylltiad ag argymhelliad 4 ynghylch pwysigrwydd dull sy'n seiliedig ar anghenion o ddyrannu cyllid. I mi, mae hynny'n cynnwys blaenoriaeth uchel i’r angen i ganolbwyntio ar fynd i'r afael ag effaith tlodi ar ragolygon a chyflawniadau ein plant. Ond rwyf hefyd am adleisio'r hyn a ddywedodd Lynne Neagle ar ddechrau'r ddadl hon am raddfa'r agenda addysg rydym yn ei dilyn yng Nghymru ar hyn o bryd, a chredaf ei bod yn werth atgoffa ein hunain ein bod yn siarad am y cwricwlwm newydd, rydym yn siarad am y trawsnewid drwodd i ADY, rydym yn siarad am annog agwedd ysgol gyfan tuag at iechyd meddwl, ynghyd â chefnogi a datblygu staff addysgu. Felly, mae addysg a chyllid ysgolion, o fewn fframwaith o wariant ataliol, yn fater cyllido pwysig i Lywodraeth Cymru yn y degawd sydd i ddod, ac o ganlyniad, gobeithio ein bod yn gweld rhywfaint o newid ar ôl blynyddoedd o doriadau Torïaidd—arhoswn i weld a ddaw'r arian i ni—fel y gallwn ddechrau gwella'r sefyllfa ariannu ar gyfer awdurdodau lleol ac ar gyfer ysgolion, a bod Llywodraeth Cymru ac awdurdodau lleol yn gallu darparu gwell dealltwriaeth o anghenion cyllido ein hysgolion, ond rhaid inni gydnabod hefyd, hyd yn oed os yw cynghorau'n cael mwy o arian, fod faint o'r arian hwnnw sy'n cyrraedd ysgolion yn dal i ddibynnu ar flaenoriaeth pob ysgol—pob awdurdod lleol, mae'n ddrwg gennyf.

Yn olaf, Lywydd, dylem gofio hefyd nad yw'r canlyniadau a gyflawnir yn ein hysgolion yn gysylltiedig yn unig â'r swm o arian y maent yn ei dderbyn. Hyd yn oed yn yr ysgolion sy'n gwario'r symiau uchaf o arian, mae llawer o dystiolaeth yn dangos bod y lefelau cyrhaeddiad yn aml yn is nag mewn rhai ysgolion sy’n gwario llawer llai, ac nid wyf yn siŵr ein bod wedi deall yn iawn pam fod hynny’n digwydd.

Ac er fy mod yn cytuno ag argymhelliad 21, sy'n ein hatgoffa bod angen i Lywodraeth Cymru sicrhau bod yr arian yn cyrraedd y rheng flaen at y dibenion a fwriadwyd, ni ddylai'r ddadl am gyllid ysgolion dynnu ein sylw oddi ar y trafodaethau ynghylch gwella perfformiad, lle nad yw cyllid ysgolion ond yn un ffactor yn unig.