5. Datganiad gan y Gweinidog Cyllid a'r Trefnydd: Diweddariad Blynyddol ar Ddiwygio Cyllid Llywodraeth Leol

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:00 pm ar 5 Tachwedd 2019.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Mark Reckless Mark Reckless Conservative 5:00, 5 Tachwedd 2019

(Cyfieithwyd)

Un o'r awgrymiadau ychwanegol hynny oedd cael band treth cyngor newydd ar gyfer eiddo gwerth mwy na £10 miliwn. A gaf i awgrymu, cyn cyflwyno hynny, ein bod yn edrych i weld a oes unrhyw eiddo o'r fath yng Nghymru?

Rwy'n rhannu anesmwythder y Gweinidog ynghylch carcharu pobl am beidio â thalu eu treth gyngor. Dywedodd hi na ddylem ni garcharu pobl am fynd i ddyled, a byddai pobl yn cytuno â hynny yn gyffredinol, rwy'n credu, ond yn draddodiadol, gwahaniaethwyd o ran a ellid carcharu pobl am beidio â thalu eu trethi, a thybed, wrth i'r Gweinidog ystyried lefel yr ôl-ddyledion, beth fyddai'n digwydd mewn sefyllfa pan fydd rhywun yn gwrthod, ddim yn dymuno talu ei dreth gyngor, ddim yn ymateb i unrhyw beth, maen nhw'n cael dirwy, ond nid ydyn nhw'n talu'r ddirwy, os ydyn nhw'n cael gwasanaeth cymunedol ond nad ydyn nhw'n ei gyflawni. Beth yn y pen draw sy'n mynd i wneud i bobl dalu, yn enwedig y rhai sy'n gwrthod talu yn hytrach na'r rhai y gallem ni fod â mwy o gydymdeimlad drostyn nhw?

Fe wnaethoch chi gyfeirio at y ffaith bod lefel yr ôl-ddyledion wedi sefydlogi yng Nghymru dros y cyfnod ers cyn gwneud cymorth y dreth gyngor yn fater lleol yn 2013-14. Onid oedd yn fater o'i wneud yn fater lleol yn Lloegr i lawr i lefel y cyngor lleol ac oni wnaethom ni yn lle hynny yng Nghymru gyflwyno cynllun gostyngiadau'r dreth gyngor yn genedlaethol? Felly, rwy'n drysu braidd ynglŷn â'r cyfeiriad at leoleiddio hyn mewn perthynas â Chymru. Tybed, wrth edrych ar y cynnydd hwn mewn ôl-ddyledion yn Lloegr o 36 y cant, a oes unrhyw dystiolaeth ar gael i'r Gweinidog o'r mathau o gynlluniau sydd wedi gweithio'n dda ai peidio mewn gwahanol fannau yn Lloegr a sut y mae'r rheini'n cymharu â'i chynllun gostyngiadau'r dreth gyngor ei hun yn y fan yma.

Rydych chi'n dweud y bydd hynny yn £244 miliwn eto y flwyddyn nesaf. A wnaiff y Gweinidog gadarnhau y bydd hynny'n doriad mewn termau real? O ran dosbarthu'r arian hwn, yn amlwg, a minnau'n cynrychioli'r de-ddwyrain, croesawaf fod pobl mewn ardaloedd cyngor tlotach yn cael cymorth sylweddol gan Lywodraeth Cymru. Fodd bynnag, rwy'n sylwi mai gan rai o'r cynghorau hynny y mae'r lefelau uchaf o dreth gyngor yng Nghymru. A allai fod unrhyw gysylltiad rhwng y rheini? Os nad yw niferoedd sylweddol o bobl yn gorfod talu'r dreth gyngor, a yw hynny'n lleihau'r gwrthwynebiad democrataidd i lefelau uwch o dreth gyngor? Ac yn arbennig mewn ardal fel, dyweder, Blaenau Gwent, gyda chyfrannau mawr iawn o dai teras sydd ym mand B y dreth gyngor, mae llawer o bobl yn y tai hynny, sydd mewn trafferthion gwirioneddol, ond sydd efallai ychydig yn uwch na'r trothwy, yn talu treth gyngor lawer yn uwch. A allai fod unrhyw ryngberthynas rhwng y ddau bwynt hynny?

Fe wnaethoch chi gyfeirio hefyd at y prosesau ymgeisio safonol ar gyfer gostyngiadau ac eithriadau ar gyfer pobl sydd â nam meddyliol difrifol. Rwy'n casglu o hynny nad oes dull safonol ar gyfer pobl eraill. Os oes gennym ni un cynllun cenedlaethol i Gymru, os yw'r Gweinidog wedi penderfynu nad oes manteision o ganiatáu i gynghorau gael eu cynlluniau eu hunain i adlewyrchu amgylchiadau lleol, a oes unrhyw fantais mewn cael llawer o wahanol ffyrdd o wneud cais am ostyngiadau ar gyfer pawb arall heblaw'r rhai sydd â nam meddyliol?

Mae'r adroddiadau ymchwil a gyflwynwyd i Aelodau wrth iddyn nhw gael eu cyhoeddi, rwy'n credu bod y rheini yn ymwneud â'r gwahanol drethi sy'n dod o fewn eich portffolio a'r newidiadau hyn yr ydych chi eisiau eu gosod o fewn cyd-destun ehangach diwygio llywodraeth leol. A ddylem ni hefyd eu gosod yng nghyd-destun ehangach datganoli trethu, ac yn benodol y dreth trafodiadau tir a'r rhyngberthynas, o bosib, â hynny a'r dreth gyngor, pan fyddwch chi'n ystyried y pethau hyn yn y dyfodol? Ac a allwch chi egluro a yw'r cyfeiriadau hynny'n wahanol i'r un yn nes ymlaen, lle rydych chi'n sôn am wasanaethau lleol a sut y dylid eu hariannu ar gyfer y dyfodol? Ac o ran hynny, rydym ni'n mynd i gael yr adroddiadau ymchwil i gyd yn nhymor yr hydref 2020—a yw hynny'n beth ar wahân? Ac a yw hynny'n ymwneud â fformiwla'r dreth gyngor yn unig, o bosib, neu a ydych chi'n edrych ar faterion ehangach o ran beth ddylai'r rhaniad fod rhwng y dreth gyngor, ardrethi busnes a grant y Llywodraeth o ran ariannu awdurdodau lleol?