Rwy'n falch o fod yn siarad yn y ddadl bwysig hon, dadl sy'n tynnu sylw at ba mor bell, rwy'n credu, sy'n rhaid i gymdeithas fynd o hyd i weithio dros bobl sydd ag ymennydd sy'n gweithio'n wahanol. Mae'r ddeiseb yn tynnu sylw at un achos yn unig lle arweiniodd esgeulustod, anwybodaeth a diffyg hyfforddiant i staff am anableddau dysgu at farwolaeth y gellid bod wedi ei hosgoi, ond mae'n un achos sy'n rhan o batrwm ehangach lle mae pobl ag anableddau dysgu, awtistiaeth neu wahaniaeth niwrolegol arall yn gallu dioddef canlyniadau iechyd gwaeth, er eu bod yn gyfran sylweddol ei maint o'r boblogaeth.

Mewn llawer o leoliadau iechyd, gwyddom y gall sgyrsiau gael eu strwythuro mewn ffordd sy'n methu diagnosis o gyflyrau. Bydd y rhan fwyaf o bobl niwronodweddiadol yn darparu gwybodaeth berthnasol sy'n mynd y tu hwnt i ateb uniongyrchol i gwestiwn. Er enghraifft, 'A ydych wedi chwydu?' Ateb: 'Naddo, ond rwy'n teimlo fel pe bawn ar fin chwydu,' ond efallai na fydd person awtistig ond yn rhoi ateb llythrennol i'r cwestiwn, 'na,' a all arwain at fethu cyfathrebu symptomau'n llawn ac o ganlyniad, at fethu gwneud diagnosis amserol, ac i rywun sy'n ddieiriau, mae hynny'n mynd i fod yn waeth byth. Yn wir, mae cyfraddau bron bob math o broblem iechyd gorfforol a meddyliol yn sylweddol uwch mewn grwpiau o bobl ag awtistiaeth a/neu anableddau dysgu. Mae tystiolaeth yn awgrymu bod y ffordd y gofynnir i bobl ynglŷn â'u symptomau, ac y gofynnir iddynt ddisgrifio eu symptomau, yn cael effaith sylweddol ar ddiagnosis.

Ond yn hytrach na mynd i'r afael â hyn drwy gynyddu hyfforddiant, rydym wedi gweld gostyngiad mewn llawer o achosion mewn gwirionedd—er enghraifft, lleihau'r swydd anabledd dysgu a ddarperir ym Mangor. Dywed y Nursing Times yn fwy eang fod bron i hanner y prifysgolion sydd â chyrsiau nyrsio anabledd dysgu cyn cofrestru wedi trafod dod â'u rhaglenni i ben y flwyddyn nesaf oherwydd anawsterau i recriwtio myfyrwyr, ac mae hynny'n frawychus.

Wrth gwrs, mae'n ymwneud â mwy na'r myfyrwyr sydd yng nghyfnod dysgu eu gyrfa yn unig. Mae angen i ni hefyd sicrhau datblygiad proffesiynol gwell i nyrsys presennol, ond nid yw hynny'n digwydd wrth gwrs. Mae ein nyrsys dan ormod o bwysau, a gwyddom nad oes ganddynt amser wedi'i neilltuo ar gyfer hyfforddi. Yn Betsi Cadwaladr, wrth gwrs, y cynnig yw na fydd nyrsys bellach yn cael egwyl amser cinio wedi'i neilltuo ychwaith—enghraifft warthus o ddiffyg parch at y proffesiwn nyrsio a fydd yn destun dadl gan Blaid Cymru yn ddiweddarach y prynhawn yma.

Ond mae'n rhaid i ni ofyn i ni'n hunain pam ein bod yn gyson yn gweld y rôl a'r hyfforddiant a ddarperir i nyrsys yn cael llai a llai o barch, er gwaethaf y canlyniadau a amlygir yma. Rhaid dweud bod hon yn ddadl gref arall pam y mae angen inni wneud niwrowahaniaeth yn nodwedd warchodedig mewn deddfwriaeth gydraddoldeb, oherwydd a bod yn onest, nid yw'r sefyllfa'n ddigon da ar hyn o bryd. Mawr obeithiaf y bydd y ddeiseb yn llwyddo i wneud i'r Llywodraeth roi sylw llawer mwy difrifol i hyn.