6. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am dlodi plant? OAQ54648

Diolch i Mike Hedges am hynna. Mae ymdrechion Llywodraeth Cymru i leihau tlodi plant yn canolbwyntio ar y mesurau lliniaru ymarferol hynny sydd yn ein dwylo ni ac sy'n gadael arian ym mhocedi teuluoedd sydd â'r angen mwyaf amdano.

Diolch am yr ateb yna, Prif Weinidog. Bob haf, mae plant yn llwgu, mae llawer o rieni yn colli 10 o brydau am ddim fesul plentyn yr wythnos pan fydd ysgolion ar gau. Byddwn yn cymeradwyo gwaith fy nghydweithiwr Carolyn Harris, a fu'n bwydo ymhell dros 5,000 o blant yn ystod yr haf yn Nwyrain Abertawe, ond yn sicr nid oedd hynny'n cyrraedd pawb a oedd ar eu colled o ran y bwyd am ddim. A wnaiff y Prif Weinidog nodi costau parhau i gynnig brecwast am ddim mewn ysgolion drwy wyliau'r haf, ac yna ystyried ei ariannu? Mae'n debyg mai dyma fyddai'r ffordd orau o ymdrin â thlodi plant yng Nghymru.

Diolch i Mike Hedges am y cwestiwn hynod bwysig yna. Mae'n ffaith ddifrifol, Llywydd, ein bod yn gallu clywed brawddeg yn y Cynulliad hwn sy'n dweud 'bob haf mae plant yn llwgu yma yng Nghymru'. Yn sicr, ni ddylem ni fod yn barod i glywed hynny fel petai'n fater o drefn ac yn rhywbeth na ddylem ni wneud rhywbeth yn ei gylch. Wrth gwrs, rwy'n cymeradwyo gwaith Carolyn Harris yn Abertawe, a ddenodd lawer o ddiddordeb a sylw dros yr haf eleni.

Llywydd, mae dros 61,000 o blant yng Nghymru sy'n cael brecwast am ddim yn ein hysgolion cynradd ar ddyddiad y cyfrifiad ar ddechrau'r flwyddyn hon. Mae'r cyllid wedi mynd i mewn i'r grant cymorth refeniw ers tro, fel y byddem yn disgwyl iddo ei wneud. Yn nhymor y Cynulliad hwn, rydym wedi canolbwyntio fel Llywodraeth ar y rhaglen gyfoethogi gwyliau ysgol, SHEP. Fe wnaethom ni roi £500,000 o arian i'r rhaglen yn ystod dwy flynedd gyntaf y tymor Cynulliad hwn. Cododd hynny i £900,000 yn y flwyddyn ariannol hon, a phan fo arian mor brin, mae'n arwydd gwirioneddol o'r flaenoriaeth y mae'r Llywodraeth hon yn ei rhoi i ymdrin ag effaith ymarferol tlodi ym mywydau'r plant hynny y mae angen ein cymorth arnyn nhw fwyaf. Mae rhaglen SHEP yn darparu pryd o fwyd i blant, ond llawer mwy na phryd o fwyd. Mae'n cynnwys rhieni wrth baratoi'r pryd bwyd hwnnw. Mae'n cynnwys pwyslais ar safonau maeth. Mae'n darparu ymarfer corff i blant yn rhan o'r rhaglen. Mae'n mynd i'r afael â cholli dysgu yn ystod y gwyliau. Mae bellach wedi'i chyflwyno i 21 o'r 22 o awdurdodau lleol ledled Cymru, ac mae'r arian ychwanegol hwnnw—mae £100,000 o hwnnw wedi mynd i sefydliadau'r trydydd sector, ac mae rhywfaint o hwnnw, am y tro cyntaf, wedi cael ei ddefnyddio i roi bwyd i blant llwglyd yn ystod y gwyliau hanner tymor diweddar ym mis Hydref.

Felly, rwy'n cytuno'n llwyr â'r pwyntiau y mae Mike Hedges wedi eu gwneud am bwysigrwydd y pwnc hwn, ac rwy'n awyddus i ddathlu rhai o gyflawniadau'r sefydliadau hynny sy'n gweithio, gyda'n cymorth ni, i wneud cymaint o wahaniaeth ym mywydau plant.  

Yn ôl yr adroddiad a gyhoeddwyd yn ddiweddar gan Great School Libraries, dim ond 67 y cant o ysgolion Cymru sydd â man dynodedig ar gyfer llyfrgell ysgol. Fodd bynnag, mae ysgolion yn Lloegr hyd at draean yn fwy tebygol o fod â llyfrgell. Nawr, mae'r anghyfartaledd yn dangos unwaith eto yr anghydraddoldeb o ran cyfle i ddisgyblion yng Nghymru o'i gymharu â Lloegr. Mae diffyg llyfrgelloedd yn taro ein plant tlotaf galetaf. Nawr, mae ysgolion â chyfran uwch o blant sy'n gymwys i gael prydau ysgol am ddim hefyd fwy na dwywaith yn fwy tebygol o beidio â bod â man dynodedig ar gyfer llyfrgell ar y safle. Felly, mae gennym ni ffordd bell i fynd, Prif Weinidog, i wella'r sefyllfa yng Nghymru oherwydd dim ond 9 y cant o ysgolion y credir bod ganddyn nhw gyllideb llyfrgell, hyd yn oed. Felly, a wnewch chi weithio gydag arweinwyr ysgolion a'r gymuned llyfrgell ac, yn wir, eich Gweinidog, i ddatblygu buddsoddiad newydd mewn llyfrgelloedd ysgol gyda'r nod o gydbwyso anghydraddoldeb o ran mynediad a darpariaeth?

Llywydd, mae diffyg bwyd yn taro ein plant tlotaf galetaf yng Nghymru, ac mae hynny'n cynnwys y 50,000 o blant ychwanegol a fydd yn dod i ddiwedd y degawd hwn mewn tlodi o'i gymharu â phan ddaeth ei Llywodraeth hi i rym yn 2010.

Rwy'n siŵr bod fy nghydweithiwr, y Gweinidog addysg, wedi clywed yr hyn y mae'r Aelod wedi ei ddweud am lyfrgelloedd, ond dechreuodd y cwestiwn hwn gyda phlant sy'n llwglyd yn ystod y gwyliau, a dyna ble rwy'n credu y mae fy meddyliau wedi'u canolbwyntio y prynhawn yma.