5. A wnaiff y Prif Weinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf am gamau gweithredu Llywodraeth Cymru i helpu i fynd i'r afael â chaethwasiaeth fodern? OAQ54686

Diolch i Dawn Bowden am hynna. Cymru yw'r wlad gyntaf a'r unig wlad yn y DU i benodi cydgysylltydd atal caethwasiaeth. Caiff achosion o gaethwasiaeth fodern yng Nghymru eu hadolygu gan grŵp cenedlaethol, gan gynnwys Gwasanaeth Erlyn y Goron, asiantaethau cymorth a gorfodi'r gyfraith perthnasol.

Diolch am yr ateb yna, Prif Weinidog. Byddaf yn ofalus ynghylch yr hyn yr wyf yn ei ddweud yn fy nghwestiwn, oherwydd bod ymchwiliadau cyfredol gan yr heddlu yn fy etholaeth i ar y mater hwn. Ond mae ymchwiliadau o'r fath yn tynnu sylw at bwysigrwydd sicrhau bod pawb yn parhau i fod yn effro i broblemau masnachu mewn pobl a chaethwasiaeth fodern, ac i'r camfanteisio ofnadwy ar bobl sy'n agored i niwed a all ddigwydd mewn ystod eang o sefyllfaoedd bob dydd. Prif Weinidog, mae'r ymchwiliadau presennol yn fy etholaeth i yn canolbwyntio ar y sector gofal preswyl, sydd rwy'n credu yn rhan o'r system gofal sy'n destun rheoleiddio ac arolygu gennym ni. Felly, a allwch chi roi sicrwydd i mi, ar adeg briodol, y bydd yr holl dystiolaeth berthnasol yn cael ei hadolygu i weld pa gamau eraill a allai fod yn bosibl? Er enghraifft, a ddylem ni fod yn ceisio sicrhau bod cyrff arolygu yn fwy effro i'r materion sy'n ymwneud â chaethwasiaeth fodern a'r hyn y dylen nhw fod yn ei ystyried fel ffordd arall o helpu i fynd i'r afael â'r broblem hon yn y sector gofal yng Nghymru?

Diolch i Dawn Bowden am y cwestiwn pwysig yna. Llywydd, oherwydd mai ni sydd â'r unig gydgysylltydd atal caethwasiaeth yn y DU yma yng Nghymru, rydym ni wedi gallu defnyddio'r swydd honno i sicrhau bod gennym hyfforddiant ar y cyd a chyson ledled Cymru ar y mater hwn. Hoffwn roi sicrwydd i'r Aelod fod pob achos o gaethwasiaeth fodern yn cael ei adolygu gan grŵp gwaith achos gwrth-gaethwasiaeth Cymru gyfan, sy'n mynd drwyddyn nhw i sicrhau ein bod ni'n dysgu'r gwersi oddi wrthynt. Ac mae'n ffaith ddifrifol, Llywydd, onid yw hi, yn 2018, fod 251 o achosion o gaethwasiaeth fodern wedi'u hadrodd yma yng Nghymru. Fel yr awgrymodd yr Aelod, nid yw hyn yn rhywbeth sy'n digwydd yn rhywle arall, nid yw'n rhywbeth y mae rhywun arall yn ei weld ond nad ydych chi yn ei weld. Dyna pam mae hyfforddi ein harolygwyr, hyfforddi pobl sy'n dod ar draws amgylchiadau lle gallai hyn fod yn wir, mor bwysig i ni.

Ac mae cyfleoedd i ni fel Aelodau Cynulliad yn y fan yma hefyd. Llywydd, cefais i fy huna achos i adrodd am enghraifft, yn dilyn cymhorthfa ar y stryd a gynhaliais yn fy etholaeth fy hun dros yr haf, lle'r oedd trigolion lleol wedi dychryn o weld yr hyn a welsant yn digwydd mewn adeilad ym mhen pellaf eu stryd eu hunain. Ac, ar ôl ymchwilio, roedd yna rywbeth yr oedd dirfawr angen ymchwilio iddo yn y fan honno. Felly, mae gennym ni i gyd gyfrifoldebau, yn union fel eraill sy'n llygaid ac yn glustiau i wasanaethau cyhoeddus yng Nghymru.

Mae'r ffigur hwnnw o 251, Llywydd, er ei fod yn syfrdanol yn ei ffordd, yn cael ei ystyried yn y sector fel llwyddiant, oherwydd mae'n golygu bod mwy o bobl yn barod i ddod ymlaen a nodi enghreifftiau o'r math hwn. Fe wnaethom ni ddechrau'r daith hon yn 2012, dan arweiniad fy nghyd-Aelod Joyce Watson i raddau helaeth a phopeth y mae hi wedi'i wneud yn y maes hwn. Adroddwyd am 34 o achosion yn y flwyddyn honno. Chwe blynedd yn ddiweddarach, roedd wedi cynyddu i dros 250. Ac mae hynny, rwy'n credu, yn dangos i ni fod mwy o bobl yn ymwybodol, mwy o bobl yn effro, ac felly bod mwy o allu i wneud yr hyn a awgrymwyd gan Dawn Bowden, sef casglu'r dystiolaeth a dysgu'r gwersi.  

Yn eich ateb i gwestiwn Helen Mary yn gynharach, Prif Weinidog, fe wnaethoch chi sôn am god ymarfer cyflogaeth foesegol Llywodraeth Cymru. Rwy'n tybio mai hwnnw yw'r un cod yr ydym ni'n sôn amdano yn y fan yma. Felly, roeddwn i'n falch o glywed bod cynifer o sefydliadau cyhoeddus a phreifat wedi ymrwymo iddo. Clywaf eich ymateb i gwestiwn Dawn Bowden, a oedd yn llawn iawn, i fod yn deg, ond os gwn i tybed a yw'n bryd efallai cynnal ail-lansiad cyhoeddusrwydd ar hyn, oherwydd, os oes 150 o gwmnïau preifat neu gyrff preifat sy'n dilyn y cod hwn, yn gyntaf oll, hoffwn i wybod faint ohonyn nhw sydd mewn gwirionedd yn ei ddilyn yn llawn, ac nid dim ond canolbwyntio ar y cyflog byw ac efallai ddim yn canolbwyntio ar yr elfen gwrth-gaethwasiaeth. Ac, mewn gwirionedd, mae gennym ni filoedd o gwmnïau yma yng Nghymru—efallai y gallai mwy ohonyn nhw ddysgu mwy am hyn a bod yn barod i ymrwymo iddo.

Diolch i Suzy Davies am hynna. Rwy'n awyddus iawn i ni fanteisio ar bob cyfle a geir i hyrwyddo'r cod. Rydym ni'n ei wneud drwy'r contract economaidd; byddwn ni'n ei wneud yr wythnos hon. Wythnos Diogelu Cymru yw hon, a bydd fy nghyd-Aelod Julie Morgan yn mynychu digwyddiadau—mae hi eisoes wedi gwneud hynny yn y de, a bydd hi yn y gogledd yn ddiweddarach yr wythnos hon yn rhoi cyhoeddusrwydd i'r camau yr ydym ni'n eu cymryd yn rhan o hynny. Ac wrth gwrs, mae Suzy Davies yn iawn: mae'r cod ymarfer mewn cyflogaeth foesegol yn ymwneud â thelerau ac amodau ac amgylchiadau lle mae pobl yn cael eu cyflogi, ond mae'n fwy na hynny. Mae caffael yn rhan bwysig ohono, ac mae'r ffordd y deuir â phobl i mewn i'r gweithle yng Nghymru yn flaenllaw yn y cod hwnnw. Felly, byddaf yn meddwl yn ofalus am yr hyn a ddywedodd hi. Rydym ni'n manteisio ar ba gyfleoedd bynnag sydd gennym eisoes, ac efallai y bydd achos yn y flwyddyn newydd dros gael digwyddiad arall sy'n tynnu sylw at yr hyn sydd eisoes wedi'i gyflawni ac sy'n denu mwy o bobl i'w gefnogi.